Het kenniscentrum ontdekte in oude documenten dat Van Beveren rond 1572 beschikte over een Bijbel –gedrukt in 1568– en andere verboden reformatorische boeken, die hij in zijn schoorsteen verstopte om ontdekking te voorkomen. De documenten zijn ook belangrijk omdat ze aantonen dat rond 1905 de Bijbel nog in het bezit was van nazaten van de Dordtse burgemeester.

Jan-Willem Boezeman van het kenniscentrum bracht deze week de ontdekking naar buiten. De Augustijnenhof kwam onlangs in het bezit van papieren van de oude bankiersfamilie Stoop. Nazaten van die regentenfamilie in Engeland hadden een prachtige leren doos, waarin op circa 180 bladen uitleg wordt gegeven over het familiewapen en de stamboom. „Daarin staan ook familieverhalen en een overzicht hoe de Bijbel –via vererving– van Cornelis van Beveren bij de familie Stoop is terechtgekomen.”

Nije leer

In schoonschrift staat in Oudhollands opgetekend dat Van Beveren werd gegrepen door ”de nije leer”. „Hij kreeg de smaak te pakken van de godsdienst van Calvijn. Hij had een Bijbel en ook een ”huisboek” in huis van Henricus Bullinger, een Zwitserse reformator”, vertelt Boezeman.

Ook wordt in de papieren precies beschreven hoe de Bijbel werd verstopt. „Hij hadde een zwart kastje doen maken dat in de schoorsteen wierde gezet, daar het verbodene in opsloot om zich en de zijnen buiten nood in geen gevaar te begeven.”

Boezeman: „Een Bijbel was een gevaarlijk bezit in die tijd. Hij moest ’m in het geheim lezen. De Spanjaarden hadden het nog voor het zeggen. Het calvinisme werd niet getolereerd, aanhangers van de ”nije leer” werden vervolgd.”

In 1572 werden in Dordrecht nog twee mennonieten veroordeeld tot de brandstapel. Ze werden vanwege hun geloof verbrand bij de Nieuwe Haven.

Levensgevaar

Het was de tijd van inquisitie en plakkaten. Van Beveren was zich er terdege van bewust dat hij en zijn gezin in levensgevaar verkeerden als de Bijbel werd gevonden, ook al was hij burgemeester. Alva hield flink huis. „Vandaar dat hij de boeken verstopte als er niet in werd gelezen.”

Het lezen van de documenten bracht de onderzoekers van de Augustijnenhof in beweging. „Het huis staat er nog. Achter een nieuwe gevel uit 1895 staan grote delen van de woning uit de 16e eeuw. Jammer genoeg is de schoorsteen weg. We hebben in het stadsarchief tekeningen van een verbouwing uit 1926 gevonden. Tijdens die verbouwing is de schouw verdwenen.”

Maar de grootste vraag is waar de Schoorsteenbijbel is gebleven. „We weten nu dat hij rond 1905 in bezit was van de familie Stoop. We onderzoeken of er nog nakomelingen in leven zijn en of zij die Bijbel bezitten. Er kan na 1905 van alles mee zijn gebeurd. Maar: we hebben goede hoop dat de Bijbel nog bestaat. Ik acht de kans groot dat we hem op korte termijn vinden.”

Bevriend met pastoor

Ook wordt nader onderzoek gedaan naar de persoon van Cornelis van Beveren, onder meer in de ”Beschrijving der Stad Dordrecht” van Matthijs Balen uit 1676.

Inmiddels weet Boezeman dat de burgemeester zich waarschijnlijk al jaren aangetrokken voelde tot het calvinisme. „Pas in de loop van 1572, toen in Dordt de Eerste Vrije Statenvergadering werd gehouden, kon hij er openlijk voor uitkomen.”

De onderzoekers ontdekten ook dat Van Beveren bevriend was met een rooms-katholieke pastoor uit Gorinchem, een van de martelaren van Gorinchem. „In 1572 ontmoette hij geuzenleider Lumey, die betrokken was bij de moord op de martelaren. De burgemeester was een verdraagzaam man en was het niet eens met die moordpartij. Toen hij Lumey ontmoette viel hij flauw. Blijkbaar kon hij niet tegen spanning.”

Hoogste prioriteit

Maar de zoektocht naar de Bijbel heeft de hoogste prioriteit. „Niet omdat die zo zeldzaam is. Er bestaan wel meer Bijbels uit die tijd. Maar het verhaal erachter is zo bijzonder. Volgend jaar gedenken we 400 jaar Dordtse synode. Prachtig om dan tastbare zaken uit die tijd te laten zien. Als de Bijbel nog bestaat, vinden we hem.”