De kern van het probleem is een vertrekregeling die helemaal uit de hand liep bij de Belastingdienst. Die kostte veel meer dan gepland en trok ook veel meer medewerkers dan vooraf gedacht. De baas van de Belastingdienst stapte eerder deze maand al op om de kwestie.

„Omdat de checks and balances zowel binnen de Belastingdienst als het ministerie van Financiën niet op orde zijn, acht de commissie risico’s voor de toekomst niet uitgesloten.” De Commissie onderzoek Belastingdienst werd gevormd door Hans Borstlap en Tjibbe Joustra.

Volgens Joustra was de vertrekregeling een onbeheerst proces. „Daardoor is de continuïteit niet langer geborgd, met risico’s voor de inning van belastingen.”

Aan het nut van de reorganisatie twijfelt de commissie overigens niet. Daardoor moeten 5000 vooral administratieve banen verdwijnen en moeten 1500 nieuwe hooggekwalificeerde medewerkers worden aangetrokken. De regeling maakt onderdeel uit van een breder program om de dienst te moderniseren.

In hun rapport schrijven ze verder dat de Belastingdienst veel te autonoom werkt. Er is sprake van „informele communicatie en besluitvorming”. Er was geen behoefte om heldere afspraken te maken met staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën), „terwijl de ambtelijke en politieke leiding daar evenmin op hebben aangestuurd”.

Verder constateren de onderzoekers dat de Belastingdienst over onvoldoende goede mensen en middelen beschikt om de hervormingen door te voeren. Ook is de afstand tussen top en werkvloer te groot.

Het is „dringend noodzakelijk” dat het toezicht op de dienst door het ministerie van Financiën wordt versterkt, aldus de commissie. Verder moet de interne sturing bij de fiscus met voorrang worden verbeterd, net als de beheersing van processen.