Column: Spartaans gedachtegoed
Aan een mens die niet of niet meer bijdraagt aan het bruto nationaal product heeft de samenleving niets. Hij kost de maatschappij alleen maar geld. Denk niet dat deze visie een uitvinding van onze tijd is.
In 1935 schreef de Groninger hoogleraar theologie dr. W. J. Aalders een stevig boek over het geweten. Het was de tijd dat Duitsland de doorbraak van het nationaalsocialisme vierde met Hitler als rijzende ster aan het firmament. Het zal niet toevallig zijn geweest dat Aalders herinnerde aan het oude heidendom, aan de Spartaan die alles wat zwak was het leven ontnam. Of het nu zijn oude afgeleefde ouder of zijn gehandicapte kind was, het hoogste ideaal was de staat. Die heeft geen behoefte aan zwakke mensen die geholpen en ontzien moeten worden. Bovendien brengen fysiek en/of psychisch zwakken wellicht ook nog een zwak nageslacht voort.
Het motief heet edel. Het gaat om het offer van het lagere aan het hogere, van het zwakke aan het sterke. Uiteindelijk om het welzijn van de samenleving. Aalders wijst terloops naar de oosterburen, waar de leus ”Du bist nichts, dein Volk ist alles” dan al zijn duizenden verslaat.
Is het oude Spartaanse gedachtegoed nieuw leven ingeblazen? Moderne technieken maken het mogelijk om al in een vroeg stadium te selecteren tussen gewenst en ongewenst leven, graag onder de dekmantel van barmhartigheid. „Dat doe je een kind toch niet aan.” Voor ouderen geldt de omgekeerde redenering. „Dat doe je de generaties onder je toch niet aan.” Emotie is de smaakmaker. „Besef je wel dat je een belangrijke veroorzaker bent van stijgende zorgkosten?” Oude mensen doen een onevenredig beroep op de gezondheidszorg, plunderen de AOW en de pensioenpot. Een terreinwinnende gedachte.
Enkele maanden geleden baarde het sterven van oud-CDA-Kamerlid Van der Heijden en zijn vrouw groot opzien. Tot in detail hadden zij hun zelfgekozen gelijktijdige dood geregisseerd. In het Algemeen Dagblad vertelden zij erover in een eerder opgestelde tekst. Zij werden onmiddellijk als helden geëerd.
De media –in ons land vooral progressief en antichristelijk– dragen graag hun steentje bij in het proces van gewetensvorming. Het resultaat is een overwegend negatieve blik op wat oud, zwak en gebrekkig is. Als je maar vaak genoeg hoort dat je een last bent, kruipt zoiets geleidelijk aan tussen je oren. De Joodse filosoof Levinas zegt ergens dat de ergste tirannie is dat de onderworpene gaat willen wat de tiran van hem eist. Weinigen zijn immuun voor de druk van de algemene opinie, hoe Spartaans of neogermaans die ook is. Maar dat de barmhartigheid van de goddelozen wreed is, wist David al.
