Men kan op goede gronden aanmerkingen maken op een aantal ethische opvattingen van president Obama. Maar één ding is helder: als het om huwelijkstrouw gaat, is hij een voorbeeld voor veel mannen – zeker voor Donald Trump, die inmiddels bezig is aan zijn derde huwelijk.

Zeker is ook dat als Obama zich op het gebied van huwelijkstrouw zou zijn ontgaan, dat alom bekend was. Geen twijfel mogelijk. Het feit dat de roofzuchtige roddelpers op dit terrein niets heeft kunnen melden, is een nagenoeg absolute garantie dat Barack zijn Michelle trouw is gebleven. Bovendien, zoveel is wel helder, wanneer de president zich schuldig zou hebben gemaakt aan escapades, dan had zijn vrouw hem de bons gegeven. Want Michelle is geen vrouw die met zich laat spotten. Dat is ook algemeen bekend.

Toegewijd

Dat het huwelijk zo goed is, is overigens niet alleen de verdienste van Barack. Zeker niet. Het moet evenzeer op het conto van Michelle worden geschreven. Hoewel ze zich duidelijk heeft geprofileerd als een zelfbewuste en zelfstandige vrouw, is ook glashelder dat ze zeer is toegewijd is aan haar Barack.

Bewijs? Ze zette haar bezwaren tegen Obama’s kandidatuur voor het presidentschap opzij om met maximale inzet zich in te spannen voor zijn verkiezingscampagne. Ze vocht als een leeuwin om haar man in het Witte Huis te krijgen. Het bezorgde haar het imago van de ”Black Angry Women”. Cynici noemden haar toentertijd ”Barack’s Bitter Half”. Het kostte na de verkiezing van Obama best nog even wat moeite om van dit negatieve beeld af te komen.

Dat Michelle zich bij de verkiezingscampagne van haar man zo fel opstelde, was opvallend omdat ze tegelijkertijd gruwde van het leven in Washington. Politiek was voor haar synoniem met gekonkel, eindeloos gebabbel en gebral waarbij partijbelang boven landsbelang ging. Dat Barack het hoogste ambt begeerde, was zijn keus. Niet de hare.

Even overwoog ze in 2008 dan ook om niet van Chicago naar de hoofdstad van de VS te verhuizen, met het plausibele argument dat ze de kinderen niet uit hun vertrouwde omgeving wilde halen. Het idee liet ze al na enkele weken varen: ze volgde haar man en nam intrek in de presidentiële woning. Een besluit waarvan ze nadien nimmer spijt heeft gehad. „Ik voel me hier in Washington opperbest”, zei ze na een jaar.

Het Witte Huis moest van haar vooral een warm thuis zijn, voor de kinderen, voor haar man en voor het Amerikaanse volk. Daarbij dacht ze bepaald niet alleen aan de elite, die toch al bijdroeg aan de slijtage van de dorpel van de voordeur. Nee, ook mensen voor wie het presidentieel paleis normaal gesproken een gesloten bastion was, waren welkom. „Iedereen moet hier binnen kunnen komen”, was haar stelregel.

Om dat te bereiken ontplooide ze verschillende initiatieven. Zo begon ze in 2009 op het terrein van de ambtswoning een volkstuin. Het paste in haar pogen de strijd aan te binden tegen de verslaving van Amerikaanse kinderen aan fastfood. Schoolkinderen werden geregeld uitgenodigd om samen met de presidentsvrouw te werken in deze tuin. Daarbij gaf Michelle niet alleen uitleg of instructies, maar werkte ook mee. De first lady stak zelf de spa in de grond en wiedde het onkruid.

Bij een andere gelegenheid nodigde ze vijftig meisjes uit om te kamperen in de tuin van het Witte Huis. Dit met als doel kinderen te leren sporten en bewegen. Toch was niet iedereen positief over Michelles toegankelijkheid. Met name haar intensieve contacten met popartiesten en entertainers riepen soms vragen op.

Redenaarstalent

Michelle wilde meer een moeder des vaderlands zijn dan een first lady, al was ze dat laatste op passende momenten ook zeker. Waar nodig gaf ze acte de presence. Met haar toespraken stal ze niet alleen de harten maar oogstte ze ook bewondering vanwege de inhoud. Haar redes waren doorgaans nog beter dan die van haar man, stelden de Amerikaanse media verschillende keren. En dat zegt wat, want ook Obama’s politieke tegenstanders vinden dat hij grote redenaarstalenten heeft.

Dat Michelles toespraken goed vielen had er niet alleen mee te maken ze een uitstekende academische vorming ontving aan Princeton University en aan Harvard, maar ook met haar talent om de boodschap op een empathische manier te communiceren. De toespraak die ze in oktober vorig jaar gaf tijdens de campagne voor de presidentverkiezingen is daarvan het meest duidelijke voorbeeld. De speech stak ver boven de middelmaat uit. Ze was ter zake en tegelijk bevlogen en ontroerend. In kiese bewoordingen stelde ze klip-en-klaar het seksisme van Donald Trump aan de kaak. En al deelt ze veel feministische opvattingen met Hillary Clinton, ze verpakte haar boodschap op een veel sympathiekere manier.

Toch leek Michelle zich meer op haar gemak te voelen als ze dicht bij mensen kon komen. Ze genoot ervan als ze een praatje kon maken met kinderen en hen enthousiast wist te maken voor een project. Een bezoek aan een opvanghuis in een achterstandswijk gaf haar meer vreugde dan een staatsbezoek vol plichtplegingen en (geveinsde) vriendelijkheden.

Voor thema’s die haar raakten, ging ze met volle overgave. Ze voerde met overtuiging de strijd tegen obesitas. Ze spande zich in voor verbetering van zorg en hulpverlening in achterstandswijken. Waar ze maar kon zette ze zich in voor verbetering van het onderwijs aan met name niet-blanke meisjes. „Ga naar school, studeer, hou vol. Ik heb het ook gedaan”, was het refrein van haar boodschap.

Leermeester

Dat laatste is zeker waar. Michelle LaVaughn Robinson (1964) werd geboren als dochter van een conciërge van een waterleidingbedrijf. Haar moeder was secretaresse bij een postorderbedrijf. Thuis was het geen vetpot. Als zwarte tiener werd haar verteld dat ze bepaald geen „Princetonmateriaal” was. Michelle zette door en won. Ze studeerde af als juriste en trad toe tot een groot advocatenkantoor in haar geboortestad Chicago. Daar kreeg ze de trainee Barack Obama onder haar hoede. „Die kennismaking kreeg –onbedoeld– een groots vervolg”, schreef Obama later in een van zijn boeken. Wellicht tot zijn eigen verwondering. „Michelle was als mentor niet gemakkelijk.”

Feitelijk is Barack nog steeds bij Michelle in de leer. Gedurende de twee ambtstermijnen was Baracks vrouw eerst en vooral moeder in haar gezin. Ze rekende het primair tot haar taak te zorgen voor hun twee dochters. „Ik wil er zijn als ze me nodig hebben en dat is vaker dan menigeen denkt”, zei ze in januari 2009 bij haar verhuizing naar het Witte Huis. „Dat is mijn eerste en misschien wel belangrijkste bijdrage aan het presidentschap van Barack. Hij hoeft zich geen zorgen te maken over thuis.”

Praatjes

Maar dat is niet de enige bijdrage van Michelle aan het presidentschap van haar man. Er zijn voorbeelden bekend dat ze duidelijk invloed op hem en zijn beleid heeft gehad. Misschien wel het meest dominante is dat ze zijn lichte neiging tot arrogantie wist te beteugelen. „Als je praatjes krijgt, pak ik je aan en steek ik de draak met je”, zo heeft ze hem meer dan eens laten weten.

Tegenover mensen die (te) hoog gespannen verwachtingen van hem hadden, zei ze vaak: „Hij is een gewoon mens en geen verlosser.” Om er soms dreigend aan toe te voegen: „En als dat met één keer te zeggen niet duidelijk genoeg is, zal ik het tot vervelends toe herhalen.”

Maar ook meer concreet bemoeide Michelle zich met de gang van zaken – niet op irritante of ontoelaatbare wijze maar wel duidelijk. Toen ze bij voorbeeld merkte dat het imago van Barack Obama zich niet goed ontwikkelde als gevolg van een rammelend pr-beleid, was zij de drijvende kracht achter wijziging van zijn team. Er kwamen nieuwe communicatiemedewerkers. Met als gevolg dat de president een betere pers kreeg.

Obama zelf heeft ook verschillende malen verteld dat zijn vrouw hem kritisch bevroeg als hij grootse plannen smeedde. „Barack, wie wordt hier beter van?” was dan haar standaardvraag. „Vaak was dat al genoeg.”