Toen ruim tien jaar geleden archiefgegevens van de Nobelprijs openbaar werden gemaakt, bleek dat de bioloog driemaal is genomineerd voor deze prestigieuze onderscheiding. In twee voordrachten stond vermeld dat hij verbonden was aan de Universiteit van Lunteren. „Een verwisseling met zijn woonplaats dus, een mooie administratieve fout”, aldus Zuurbier.

Professor Hugo de Vries (1848-1935) wordt wel de Nederlandse Darwin genoemd. Hij was een van de grondleggers van de moderne evolutiebiologie. Voortbordurend op hypotheses van Charles Darwin ontwikkelde hij zijn mutatietheorie. De Vries introduceerde begrippen als mutatie en gen. Volgens hem ontstonden nieuwe soorten soms met sprongen in het erfelijk materiaal in plaats van door langzame veranderingen, zoals Darwin in zijn evolutietheorie stelde.

Darwin

Aan de Universiteit van Amsterdam was De Vries, zoon van een minister van Justitie, van 1881 tot 1918 hoogleraar in de plantkunde. Hij correspondeerde veel met Darwin. Kopieën van de briefwisseling tussen beiden zijn te zien in Museum Oud Lunteren in het centrum van Lunteren. Daaruit blijkt dat Darwin De Vries zeer waardeerde; hij zag in diens werk een bruikbare aanvulling op zijn evolutietheorie.

Na zijn emeritaat op 70-jargie leeftijd verhuisde De Vries naar Lunteren. Hij ging wonen in villa De Boeckhorst, tegenwoordig Parkhotel Hugo de Vries, en richtte in een naastgelegen villa, De Driest, een laboratorium in. Tussen beide panden in legde De Vries een proeftuin aan. Hij bleef onderzoek doen en concentreerde zich daarbij op het kruisen van de teunisbloem.

Waarschijnlijk heeft een plaatselijke notabel, notaris Dinger, De Vries erop geattendeerd dat de villa’s te koop waren, veronderstelt Zuurbier. „Dinger had contact met de hoogleraar. Hij volgde soms diens colleges of voordrachten in Amsterdam. Hij was geïnteresseerd in plantkunde en was lid van de Luntersche Tuinbouwvereeniging, een groep van vooraanstaande inwoners van Lunteren die fruitrassen kweekten.”

Aubade

In zijn nieuwe woonplaats werd De Vries verwelkomd met een aubade van schoolkinderen en de lokale fanfare Kunst Na Arbeid. Zuurbier: „Vermoedelijk had Dinger daar de hand in. Veel contact met gewone Lunteranen had De Vries volgens mij niet. Hij was al op leeftijd toen hij zich in het dorp vestigde, nogal in zichzelf gekeerd en vooral bezig in laboratorium en proeftuin. Waarschijnlijk hebben de meeste Lunteranen amper beseft dat ze een vermaarde wetenschapper in hun midden hadden wonen.”

Die relatieve onbekendheid is gebleven, zegt Zuurbier. „Als je nu in Lunteren vraagt naar Hugo de Vries, wordt meestal wel verwezen naar het hotel dat zijn naam draagt. Wie De Vries was, kan echter bijna niemand je vertellen.”

Zuurbier, oud-voorzitter van de plaatselijke dorpsraad, weet dat in Lunteren verschillend over schepping en evolutie wordt gedacht. „Dat ligt gevoelig. De discussie daarover laten we daarom in het midden, maar zo’n wetenschapper van statuur als De Vries verdient toch wel wat meer aandacht in het dorp. Wereldwijd ontving hij van diverse universiteiten maar liefst elf eredoctoraten.”

Het idee voor de buste ontstond tijdens een borreluur van Lunteranen in het parkhotel. Bedrijfskundige Zuurbier stelde het voor nadat bioloog Hilco Frijlink, die ook in Lunteren woont, een inleiding over De Vries had gehouden. De Lunterse beeldhouwer Leo Nellestein bleek bereid het borstbeeld te vervaardigen. De buste, die een plekje krijgt in de mini-expositie over De Vries in Oud Lunteren, wordt onthuld in het bijzijn van enkele nazaten van de wereldberoemde hoogleraar.