Verbazingwekkend is het niet helemaal dat de staatkundig gereformeerden in Krabbendijke voor het eerst om tafel gingen. Immers: in het nabijgelegen Yerseke stond ds. G. H. Kersten, grondlegger van zowel de Gereformeerde Gemeenten als de SGP. Voorzitter A. Weststrate van de Krabbendijkse SGP-kiesvereniging, die eigenaar was van een conservenfabriek, wist ook van wanten. In 1918 schopte Weststrate het tot secretaris van de landelijke SGP.

„Ds. Kersten en ondernemer Weststrate zullen met elkaar hebben gesproken over de oprichting van de SGP, zowel lokaal en landelijk”, zegt A. J. Meeuwsen (55) uit Krabbendijke, gemeente Reimerswaal. Hij is daar raadslid voor de SGP, met 7 van de 19 zetels de grootste partij. Als amateurhistoricus onderzocht de Zeeuw de geschiedenis van de staatkundig gereformeerden in zijn woonplaats.

Waarom werd in 1917 in Krabbendijke een SGP-kiesvereniging opgericht?

Meeuwsen: „In die jaren riep ds. Kersten met name binnen kringen van de Gereformeerde Gemeenten op om de in zijn ogen passieve en halfslachtige houding binnen eigen gelederen op te geven. Veel leden van de Gereformeerde Gemeenten stemden voor 1917 óf niet, of liberaal, of op de Antirevolutionaire Partij, de AR. Kersten verzette zich daartegen. De AR vond hij bijvoorbeeld een verwaterde partij.”

Wat is een hoogtepunt in de geschiedenis van de Krabbendijkse SGP?

„Opmerkelijk is dat de kiesvereniging in het najaar van 1918 besloot een brief te versturen naar de gemeente. Terwijl de SGP toen dus nog niet in de raad zat. De kiesvereniging vroeg om de cafés tijdens de duur van de kerkdiensten op zondag te sluiten. De liberale burgemeester J. Welleman was fel tegen. Er zaten toen leden van de gereformeerde gemeente in de raad. Die besloot zelfs dat de cafés de gehéle zondag dichtgingen.”

Een dieptepunt?

Meeuwsen: „Er is overal weleens wat. Na de Tweede Wereldoorlog kostte het moeite om de SGP-gelederen gesloten te krijgen. Pogingen tot samenwerking tussen AR en SGP, die overigens uitgingen van de AR, liepen op niets uit.”

SGP’er dr. Ewald Bosma concludeerde in zijn proefschrift in 2015 dat de overgrote meerderheid van de bevindelijk gereformeerden zich in de oorlog aanpaste aan de omstandigheden. Het waren geen helden en ook geen schurken.

„Ik herken dat. Historicus John Exalto deed hiernaar onderzoek met het oog op het ontstaan van de Driestar in Krabbendijke in 1944.

De vraag was of leidinggevenden uit de top van de Gereformeerde Gemeenten of de SGP verwijtbare contacten met de Duitsers hadden. Volgens mij waren die er niet. Verzetshelden heeft Exalto ook niet gevonden.”

In 2014 werd Lilian Janse het eerste vrouwelijke SGP-raadslid in Vlissingen. Lopen Zeeuwse SGP’ers voor de troepen uit?

Met een kwinkslag: „Dan zijn we als bescheiden Zeeuwen toch nog ergens de eerste mee. De Vlissingse SGP loopt voor de troepen uit. Dat kun je niet van alle Zeeuwse SGP-kiesverenigingen zeggen.

In bijvoorbeeld Reimerswaal en op het eiland Tholen zitten veel SGP’ers aan de meer behoudende kant. Toch ontmoeten diverse Zeeuwse SGP’ers elkaar op de provinciale Zeeuwse SGP-kiesvereniging. Dan vallen er weinig wanklanken.

Zeeuwen zijn trouw aan het landelijke SGP-hoofdbestuur. Wij zijn geen scherpslijpers.”

De SGP is positiever over godsdienstvrijheid dan voorheen. Hoe ziet u dat?

„Dat vind ik een moeilijk punt. Moet je als overheid een moskee toestaan, of een islamitische school? Voormalig SGP-leider Van der Vlies zei in dat verband ooit dat je zaagt aan de tak waarop je zelf zit, als je bijvoorbeeld de komst van een islamitische school wilt verhinderen.”

Bestaat de Krabbendijkse SGP over een eeuw nog?

Meeuwsen: „Ik denk het niet. Ik sluit niet uit dat de kiesdrempel in de toekomst wordt verhoogd, waardoor kleine partijen buiten de boot vallen. Dus moeten ChristenUnie en SGP fuseren, willen ze nog invloed hebben in het bestuur.”