Kirgizië is een van de weinige democratieën in Centraal-Azië. Het land is arm en instabiel. In de afgelopen twintig jaar was er tot driemaal toe een grote geweldsuitbarsting. Voor het laatst was dat in 2010, toen president Bakijev werd afgezet door de pro-Russische Almazbek Atambajev. Daarbij vielen honderden doden. Kirgizië stond in 2013 voor het laatst op de Ranglijst Christenvervolging, op plaats 48. Hooguit een kwart van de bevolking in het gematigd islamitische land is christen.

Voor de machtsomwenteling in 2010 stond Kirgizië relatief open tegenover het Westen. De Amerikaanse luchtmacht heeft er een basis, waar ook jarenlang Nederlandse F-16’s gestationeerd waren die boven Afghanistan actief waren. President Atambajev probeerde na zijn aantreden in 2010 de legerbasis te sluiten. Uiteindelijk mochten de Amerikanen blijven, op voorwaarde dat er geen wapens meer via de basis vervoerd werden. Rusland heeft echter ook een militaire basis in het land. Moskou bemoeit zich nadrukkelijk met het beleid van de Kirgizische overheid.

Interne spanningen zijn er ook in het land. Zo is er een Oezbeekse minderheid die over het algemeen rijker is dan de Kirgiziërs, wat scheve ogen oplevert. Bovendien eist deze groep acceptatie van de Oezbeekse taal en cultuur. Daarnaast is er veel corruptie. De geheime dienst houdt christelijke kerken in de gaten. Sinds 2009 zijn religieuze groepen verplicht zich bij de overheid te registreren. Vooral christenen met een moslim­achtergrond hebben te maken met intimidatie en druk vanuit de familie en omgeving. Soms worden ze bedreigd of worden hun eigendommen vernield. Criminelen zien christenen vaak als bedreiging, en deinzen niet terug voor aanvallen op kerken.

Spanningen tussen moslims en christenen ontstaan er regelmatig rond begrafenissen. Een voorbeeld daarvan is de situatie rond Kanygul Satybaldiyeva. Deze 76-jarige vrouw overleed op 13 oktober. Kort na haar dood ontstonden rellen in haar woonplaats Sary-Talaa en in het aangrenzende dorp Oruktu in de regio Ala-Buka. Inwoners protesteerden tegen het feit dat een niet-moslim begraven zou worden in hun omgeving. Ook bedreigden ze de familie van Satybaldiyeva met de dood. De politie ondernam niets, integendeel: zonder dat de familie daarvan op de hoogte werd gesteld, namen agenten het lichaam van de vrouw mee en begroeven het op een geheime plaats.

Begin november vertelde een politieman aan dochter Zhyldyz Azayeva dat haar moeder begraven lag in een stuk grasland op zo’n 15 kilometer afstand van het dorp. Pogingen van Azayeva om meer duidelijkheid te krijgen, liepen op niets uit. Ook kreeg ze geen reactie toen ze bij de openbaar aanklager in de regio vroeg om de aanstichters van de rellen te vervolgen. Wel verschijnen er donderdag drie betrokkenen bij de rellen voor de rechter.

Imams

Volgens de Noorse nieuwsdienst Forum 18 is het de Kirgizische overheid tot nu toe niet gelukt om regels op te stellen voor het begraven van niet-islamitische doden. Lokale autoriteiten weten daardoor vaak niet wat ze moeten doen op het moment dat islamitische geestelijke bezwaar maken tegen de begrafenis van christenen. Ook bij het ontstaan van de rellen rond de begrafenis van Kanygul Satybaldiyeva speelden imams een hoofdrol, zo stelt Azayeva. Ze eist dan ook dat justitie iets onderneemt tegen politiemensen die de christelijke rouwenden niet beschermden, evenals tegen twee leden van de geheime dienst. Die gingen volgens haar „rustig door met filmen terwijl relschoppers probeerden ons te vermoorden.”

Volgens een woordvoerder van de Kirgizische overheid in de hoofdstad Bisjkek is er inmiddels een onderzoek gestart naar de gang van zaken.

Komen en gaan in Kirgizië

Kirgizië telt zo’n 6 miljoen inwoners. Het is een van de weinige democratieën in Centraal-Azië. Het land was tot 1991 onderdeel van de Sovjet-Unie. Na de val van het communisme gingen vooral Kirgizische jongeren over tot het christendom. Toch is het aantal christenen sinds 1991 afgenomen, onder meer doordat Ruslandduitsers –voor het overgrote deel baptisten– vertrokken. In totaal verliet 10 procent van de inwoners het land, waaronder ook grote groepen Russen. Nu wonen er nog zo’n 1 miljoen Russen, die meestal Russisch-orthodox zijn, al zijn velen niet-praktiserend. De oorspronkelijke bevolking is aanhanger van de soennitische islam.