Al jarenlang liep Kroneman (1959) rond met het plan een historisch overzicht te schrijven van het zendingswerk van de Zending Gereformeerde Gemeenten (ZGG) in Papoea, een provincie in Indonesië. Het vijftigjarig jubileum van de komst van het Evangelie in Pass Valley in 2013 leek daarvoor een geschikte aanleiding. Door zijn drukke werkzaamheden kwam het er toen echter niet van.

Nu, drie jaar na het jubileum, ligt het boek dan toch in de boekhandel: ”De bergen zullen vrede dragen. Drie generaties christenen op Papoea”. Met de uitgave hoopt hij lezers in Nederland een goed beeld te geven van het zendingswerk en de jonge kerk op Papoea en de liefde voor het zendingswerk te stimuleren. „Het boek laat iets zien van de vruchten van het zendingswerk, voor zover wij dat als mensen kunnen herkennen. Anderzijds geeft het ook een indruk van de problemen waarmee de kerk worstelt.”

U koos voor interviews met vertegenwoordigers van de eerste en de tweede generatie christenen op Papoea. Dat is vrij uniek.

„In de bestaande literatuur blijft de rol die Papoea’s zelf hebben gespeeld in het zendingswerk mijns inziens te veel onderbelicht. De nadruk ligt daar vooral op Papoea’s als ontvangers van het Evangelie en veel minder op de actieve rol die velen van hen hebben vervuld bij het doorgeven van het Evangelie.

In de interviews met Papoeapredikanten en -ouderlingen kwamen nogal wat dingen naar voren die in de bestaande literatuur niet of nauwelijks aan de orde komen. Ik denk bijvoorbeeld aan de manier waarop zij tegen de moord in Nipsan in 1974 aankijken, en naar wat ds. Nebius Maling vertelt over zijn rol als vredeskind. Ook de geloofsgetuigenissen en ervaringen van individuele Papoea’s krijgen in andere literatuur veel minder aandacht.”

Het Evangelie kreeg in de jaren zeventig en tachtig vrij snel voet aan de grond in Papoea. Hoe verklaart u dat? Andere zendingsvelden, zoals Guinee, moeten soms jaren wachten op een bekeerling.

„Ik denk dat we hierin in de eerste plaats het werk van de Heere Zelf mogen zien. Het gestrooide zaad van het Evangelie viel op Papoea in een door de Heilige Geest wel toebereide aarde.

In de bergculturen van Papoea kreeg het Evangelie over het algemeen sneller voet aan de grond dan in de laaglandculturen, waar de mensen in kleine, gesloten groepen leven. In de bergen stonden inwoners veel meer open voor veranderingen, niet alleen in technologisch opzicht, maar ook in religieus en ethisch opzicht.

Verder bevonden de bergpapoea’s zich voortdurend in een crisis vanwege de voortdurende oorlogen en andere tegenslagen, zoals een aardbeving en hongersnood. De boodschap van het Evangelie bracht niet alleen vrede in de geestelijke zin van het woord, maar ook in sociale zin.”

In 1974 werden in Nipsan veertien mensen vermoord. U duidt dat niet zonder meer als verzet tegen het Evangelie. Kunt u dat toelichten?

„Alle Papoea’s die ik over dit onderwerp geïnterviewd heb, waren het er spontaan en onafhankelijk van elkaar over eens dat communicatieproblemen en het gebruik van geweld door sommige evangelisten of hun helpers een veel grotere rol speelden dan verzet tegen het Evangelie in dit afschuwelijke drama.

Sommige evangelisten trokken zich niets aan van waarschuwingen van de bevolking van Nipsan om bepaalde heilige plaatsen niet te betreden. Ook beschuldigden de Nipsanners de evangelisten en hun helpers van overspel. Dergelijke problemen speelden soms ook een rol in andere gebieden, maar kwamen daar gelukkig niet tot een uitbarsting.”

Hoe kijkt u achteraf terug op de evangelisatiemethoden die destijds door de zending en de evangelisten zijn gebruikt?

„Over het algemeen volgden zij een goede, voorzichtige methode. De blanke zendelingen lieten zich vergezellen van Papoea-evangelisten. Ze deelden relatiegeschenken uit, ze vroegen toestemming aan de plaatselijke hoofdmannen om een gebied binnen te komen en om een landingsbaan aan te leggen. Ze leerden de plaatselijke taal zo snel mogelijk en begonnen zo snel mogelijk het Woord te verkondigen in de lokale taal.

Ook wat het dopen van de eerstelingen betreft gingen de zendelingen voorzichtig te werk. Papoea-evangelisten hebben in dit alles een heel belangrijke, positieve rol gespeeld. In een aantal gevallen waren er echter ook uitwassen, waarbij dwang en geweld zijn gebruikt.”

Kunt u omschrijven hoe het leven van de Papoea’s door het Evangelie is veranderd?

„De komst van het Evangelie bracht vrede, zowel in geestelijke als in sociale zin. Verder brachten de westerse zendelingen allerlei technologische vernieuwingen met zich mee, zoals ijzeren bijlen en kapmessen, kleding, paraplu’s, radio’s, helikopters, vliegtuigen enzovoort. Daarnaast werd de buitenwereld steeds meer ontsloten door personenvervoer en goederenvervoer per vliegtuig of helikopter. Later ook door de aanleg van een weg, vooral in het Yalimogebied.

Tegenwoordig wonen er nogal wat mensen uit het binnenland aan de kust en in de steden Wamena, Oksibil en Dekai. Ongeveer de helft van de bevolking kan goed lezen en schrijven in de stamtaal. Veel jongeren hebben nu een middelbare of universitaire opleiding gevolgd. De Gereja Jemaat Reformasi Papua (GJRP), de kerk die uit het zendingswerk is ontstaan, is sinds 1984 zelfstandig en heeft sinds 2010 een eigen theologische hogeschool. Veel Papoea’s bekleden hoge posities in het binnenlands bestuur.”

U beschrijft drie generaties christenen in de GJRP. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen hen?

„De eerste generatie christenen in de binnenlanden van Papoea was meer gericht op zending en evangelisatie dan de tweede generatie. Ze had er veel voor over om het Evangelie door te geven. Nu ligt de nadruk veel meer op het volgen van formeel onderwijs en op het vooruitkomen in de maatschappij.

Toch zijn er ook onder de tweede generatie gemeenteleden en ambtsdragers die dicht bij Gods Woord leven. De derde generatie is voor een deel nog in opkomst. Sommige jongeren die zijn geboren in de stad spreken de eigen stamtaal niet meer. Daardoor kan er na verloop van tijd een sociale kloof ontstaan tussen jongeren in de stad en ouderen in het binnenland.”

Diverse geïnterviewden constateren een verschil in het geestelijk klimaat tussen de vroegere en de huidige GJRP. Deelt u die constatering?

„Er zijn inderdaad verschillen. Een deel van de bevolking lijkt te zijn teruggevallen in een heidense levensstijl met bijvoorbeeld polygamie, hoewel men soms nog wel naar de kerk komt. Toch pleit ik ervoor om het verleden niet al te veel te idealiseren. Vroeger was er ook al verzet tegen het Evangelie, en toen vielen er ook mensen af van het christelijk geloof. En ook onder de tweede generatie zijn er mensen die in hun handel en wandel laten zien dat ze de Heere willen dienen. Veel studenten willen graag meer weten over de Bijbel en over de gereformeerde theologie.”

U schrijft over een wolk van getuigen op Papoea. Kunt u één persoon noemen die veel indruk op u heeft gemaakt?

„Diman de stenenbijlenmaker. Zijn leven onderging een radicale verandering door de komst van het Evangelie. Daarnaast wil ik graag Karba Nabyal noemen. De spontane manier waarop hij in alle eenvoud getuigenis geeft van zijn geloof, zowel in woord als in daad, in voorspoed en in tegenspoed, spreekt mij erg aan.”

U en uw vrouw zijn de enige zendingswerkers die namens de ZGG nog op Papoea wonen. Wat drijft u om te blijven?

„We hebben nooit echt overwogen om definitief naar Nederland terug te keren. We willen graag nog wat langer blijven. Er is nog veel werk te doen, zowel op het gebied van Bijbelvertalen als in het theologisch onderwijs.”

Hoe ziet u de toekomst van de christenen op Papoea? 


„Ik verwacht dat de kerk op Papoea zich de komende jaren metterdaad steeds uitdrukkelijker als een gereformeerde kerk zal profileren. Ook onder de jongere generatie, vooral de studenten, is er veel belangstelling voor de Bijbelse geloofsleer en ethiek en voor de gereformeerde theologie.

Het groeien in financiële zelfstandigheid, onafhankelijk van de zending, en het versterken van het diaconale werk op het niveau van de classes en de plaatselijke gemeenten zijn een grote uitdaging voor de kerk.

De grootste bedreiging voor christenen op Papoea vormt mijns inziens niet de politieke situatie of de toenemende invloed van de islam. Geestelijke lauwheid en materialisme zijn een veel grotere bedreiging, van binnenuit. Dat probleem wordt gelukkig ook gesignaleerd door predikanten en ouderlingen van de kerk op Papoea.”

Dick Kroneman

Dick Kroneman en zijn vrouw werken sinds 1988 als vertaalkundigen op Papoea, Indonesië. Ze zijn in dienst van Zending Gereformeerde Gemeenten en uitgezonden via Wycliffe Bijbelvertalers. Het echtpaar was betrokken bij de overzetting van het Nieuwe Testament in de Unataal. Dat werk werd in 2007 afgerond. Ze begeleiden sindsdien de vertaling van het Oude Testament in het Una. Als vertaalconsulenten controleren ze Bijbelvertalingen in de stamtalen zoals het Una, het Mek en het Yali op getrouwheid en begrijpelijkheid.

Verder geeft Kroneman les op de theologische hogeschool in Wamena in de vakken exegese, Grieks en Hebreeuws. In deeltijd is hij tevens werkzaam als internationaal vertaalcoördinator voor de zusterorganisatie van Wycliffe: SIL International. Hij verdedigde in 2004 met succes een proefschrift over Psalm 23. In maart 2013 promoveerde hij (cum laude) in Indonesië op een dissertatie over Psalm 91. Voor uitgeverij De Banier schreef hij het boek ”De bergen zullen vrede dragen”. Daarin geeft hij een historisch overzicht van het zendingswerk van de Zending Gereformeerde Gemeenten op Papoea.

Lees ook in Digibron

Tafelgesprekken over Bijbelvertaling - interview (Reformatorisch Dagblad, 23-07-2015)

Gered uit de strik - interview (Reformatorisch Dagblad, 16-05-2013)

De ‘goede herder’ bij de Papoea’s : Dick Kroneman promoveert op vertaling beeldspraak in de Una-taal (Reformatorisch Dagblad, 20-11-2004)

Fam. Kroneman uitgezonden naar Irian Jaya (Reformatorisch Dagblad, 11-12-1987)