In veel middeleeuwse Groningse kerken zie je de sporen van hun lange geschiedenis terug. „Een film van het leven”, noemt Jur Bekooy, bouwkundige bij de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), dat. „Bij deze vanouds gereformeerde kerk zie je echter weer een foto van de geboorte, alles is in de oude stijl teruggebracht.”

Het godshuis aan de Kosterijweg kwam in 2013 als eerste 20e-eeuwse kerk in handen van de stichting, die op dit moment 85 kerken in de provincie in eigendom heeft, waaronder ook de middeleeuwse Andreaskerk in het 450 inwoners tellende dorp. De protestantse gemeente huurt de kerk en kerkt er iedere zondagmorgen, vertelt ouder­ling Babs Helmantel, voorzitter van de kerkenraad. Er komen tussen de 25 en de 40 kerkgangers naar de diensten.

Helmantel en Bekooy delen hun liefde voor dit gebouw en roemen de prettige samenwerking tussen stichting en gemeente. Bekooy: „Voor ons is het van belang dat een kerk gebruikt wordt, dat er belangstelling voor het gebouw is en dat mensen hechten aan de instandhouding.” Helmantel: „Wij zijn blij dat de kerk in handen is van de stichting. Mocht er een fusie met een andere gemeente in de regio nodig zijn, dan hebben we de balast van een gebouw niet meer. Maar vooralsnog blijven we hier kerken. Bij een fusie geldt altijd dat één en één anderhalf is; je verliest altijd mensen.”

Na een eenjarige opknapbeurt werd de kerk op 18 november officieel heropend. Het project startte nadat de SOGK de schade opnam van de aardbevingen die Groningen troffen. Bekooy: „Een vrouw wilde ons 100.000 euro schenken voor kerken die gedupeerd waren door de aardbevingen. Maar die schade wordt allemaal vergoed door de NAM. Het leek ons echter wel passend om dat geld in kerken te steken die schade ondervonden hebben. Toen we hier met dat herstel bezig waren, herinnerde Babs ons aan de oorspronkelijke kleuren. Het zijn echt de kleuren van de Amsterdamse school.

Bij mijn eerste bezoek aan de kerk in 2013 zag ik de achterkant van de deur naar het orgel. Deze kant wordt bij restauraties nogal eens vergeten en heeft daarom nog de oorspronkelijke kleuren. Ik was meteen enthousiast: wat een karakteristieke kleuren.”

Helmantel, getrouwd met kunstenaar Henk Helmantel en sinds haar huwelijk met hem in het wierdendorp woonachtig: „Onder de galerij is in de jaren tachtig een zaaltje gemaakt met een keukentje en een toiletgroep. De niet-oorspronkelijke deuren hebben we een afwijkende kleur gegeven, maar wel echt een kleur van de Amsterdamse school: warm­oranje. Kijk maar eens naar het resultaat, dat is toch schitterend met die zwarte deurposten?”

De 100.000 euro is niet volledig besteed, maar het ging wel hard, vertelt Bekooy. „Als je bezig bent, ontdek je altijd andere dingen die ook aandacht vragen. De grijsgroene gordijnen pasten niet bij de oorspronkelijke kleuren. Er hingen vroeger witlinnen gordijnen met onderaan een zwartfluwelen band.” Helmantel: „Ze hangen alleen aan de zuidkant en moesten niet opvallen, omdat de raam­partij aan de noordkant anders uit de toon zou vallen. Vandaar dat wit met een zwart accent, net als in het decoratieve schilderwerk.” Ook kregen de gangpaden weer een ouderwetse kokosloper, gemaakt in Oostenrijk, en de houten vloer werd eikenbruin geschilderd, net als in 1934.

De twee kunnen met gemak twee uur praten over de kerk, haar expressionistische bouwstijl en haar kleurenpracht. Bekooy: „In ons enthousiasme over alle ontdekkingen die we deden, zijn we aardbevingsschade die de aanleiding vormde voor deze opknapbeurt helemaal vergeten.” Helmantel: „De kerk gaf ons nieuw elan.”

Jachinkerk voorganger van Boazkerk

De Boazkerk in Wester­emden werd gebouwd in 1934 naar een ontwerp van Albert Wiersma. Hij ontwierp soortgelijke gereformeerde kerken voor Onderdendam, Twijzel en Mariënberg.

Voor 1934 kerkten de gereformeerden in het Groningse dorp in de tegenovergelegen Jachinkerk. Babs Helmantel, voorzitter van de kerkenraad van de protestantse gemeente: „Dat werd later een verenigingsgebouw. In de jaren tachtig is het verkocht en nu is het als woonhuis in gebruik. Een tijdje daarvoor verkochten we ook de pastorie ernaast. We zijn nu weer financieel gezond.” En wat als de gemeente ophoudt te bestaan? „Dat zou ik betreuren, want de kerk is bedoeld als huis van de gemeente. Ik hoop dat we hier nog lang kunnen samen­komen. Met steun van boven.”