In het centrum van Epe staat, op een kruispunt van prehistorische wegen en met de rug naar de winkelstraat, de Grote of Sint-Maartenskerk, oorspronkelijk gewijd aan Sint-Martinus. De oudste delen stammen uit de twaalfde eeuw.

Binnen heerst de stilte van vele eeuwen. Vijf kroonluchters (twee grote en drie kleine) hangen aan het kerkgewelf. Tweemaal tien banken bieden plaats aan 120 kerkgangers. Op het orgelbalkon bevindt zich, juichend rood geschilderd, het orgel van de firma Meere. Op de grens van schip en koor staat zwaar en breed het preekgestoelte onder zijn klankbord.

Bij het stiltemeubel op wieltjes ligt een bakje met Bijbeltekstkaartjes, ook om mee te nemen voor onderweg. Er liggen ook lege briefjes, om een dankgebed of voorbede op te schrijven. Verder is er een bakje met een „gaatjeswand”, waarin bezoekers hun opgeschreven gedachten 
of gebeden kunnen deponeren. Een idee dat is geïnspireerd 
door de Klaagmuur in Jeruzalem, waar briefjes met boodschappen in de spleten tussen de stenen kunnen worden gestopt.

Epenaar Jan van Zellem (88) is al vele jaren geboeid door de Grote Kerk. In 2010 schreef hij het boek ”Dit huis van hout en steen”, over de bouwhistorie en de interieurgeschiedenis van de Grote Kerk. Vorige week presenteerde hij het boek ”Kerkbouw in de Middeleeuwen, toegepast op de Grote of Sint Maartenskerk te Epe”, waarin hij uitvoerig ingaat op de bouwtechnieken van middeleeuwse kerken (zie kader).

Een kerk is meer, veel meer dan zomaar een gebouw, vindt Van Zellem. „Een kerk als deze roept bovenzintuigelijke emoties op. Tenminste, bij mij wel, en ik denk bij steeds meer mensen. In katholieke kring noemde men een kerkruimte altijd sacraal. Dat ervaren wij, protestanten, ook in toenemende mate. In zo’n kerk als deze ben je even verlost van de drukte van iedere dag, ben je verbonden met het verleden, met al die mensen die hier 900 jaar geleden ook al samenkwamen. Componist-dichter Sietze de Vries zegt het zo mooi: „Dit huis van hout en steen, dat lang de stormen heeft doorstaan, waar nog de wolk gebeden hangt, van wie zijn voorgegaan.””

Glas in lood

Glas-in-loodramen in het kerkschip en in het koor tonen afbeeldingen van Veluwse boerderijen en namen van rijke Eper families die de ramen hebben betaald. Boven de ingang aan de winkelstraat, in het koor, bevindt zich een raam dat is gewijd aan ds. Jan Andries Prins. Het werd hem aangeboden bij zijn afscheid van Epe in 1917. Aan de onderzijde staat onder meer: „Marcus 10 vers 14, Laat de kinderen tot Mij komen, verhindert ze niet.” Dit slaat op de grote betrokkenheid van ds. Prins bij de jeugd. En ook nog: ”Lucas X vers 30-35, De Barmhartige Samaritaan”, wat herinnert aan de zorg van de predikant voor de minder vermogenden in de gemeente.

Arbeidslieden

Van Zellem is onder de indruk van het zware werk van arbeidslieden die in de loop van vele eeuwen aan de Eper kerk hebben gewerkt. „We zien in deze monumentale Dorpskerk cultuurhistorie in hout en steen in een symboliek van licht en kleur. Het beeld van langdurige, zware arbeid komt ons voor de geest. Bij restauraties van oude kerkgebouwen is het van belang dat –in het belang van religieuzen en niet-religieuzen– het verhaal van de bouw- en gebruiksgeschiedenis bewaard blijft. Dat zijn we aan ons voorgeslacht verplicht.”

Bouwgegevens van de Eper Maartenskerk

Jan van Zellem, tot aan zijn pensionering werkzaam als weg- en waterbouwkundige, schreef het vorige week gepresenteerde boek ”Kerkbouw in de Middeleeuwen, toegepast op de Grote of Sint 
Maartenskerk te Epe” (verkrijgbaar bij enkele boekhandels in Epe, Heerde en Vaassen; 160 blz.; € 19,50).

Van Zellem beschrijft de wijze waarop de bouw van een middeleeuwse parochiekerk als die van Epe plaatsvond. Hij geeft in twintig hoofdstukken veel details over de gebruikte materialen en gereedschappen, beschrijft het werk van timmerlieden, metselaars, steenhouwers en leidekkers, en gaat in op de vraag hoe men er in die tijd in slaagde een toren van 52 meter hoog keurig „te lood” op te bouwen, en hoe men zware natuurstenen blokken en balken omhoog kreeg.