Stevige, maar goed onderbouwde kritiek is een belangrijke voorwaarde om te groeien. In organisaties waarin men elkaar niet regelmatig tegengas durft te geven, zal snel middelmatigheid overheersen. Voor een organisatie die zichzelf wil ontwikkelen is kritische feedback dus een belangrijke voorwaarde. Het is nodig elkaar aan te moedigen, maar het vereist ook het lef om kritiek te ontvangen.

Niemand is ermee geholpen als een collega vastroest achter een bureau. Niemand zou onverschillig de schouders moeten ophalen over een collega die ”het toch nooit leert”. Collega’s doen elkaar geen recht, maar onrecht in zo’n geval. Juist elkaar een beetje onder druk zetten, lastige vragen stellen, helpt om door te groeien.

De andere kant is ook waar. Slechts de helft van de medewerkers voelt zich gewaardeerd. Naast kritiek, is er ook waardering nodig om zelfvertrouwen te ontwikkelen. En net als bij kritiek hoeft ook waardering niet alleen van leidinggevenden te komen. Maar complimenten krijgen pas echt glans als er eveneens ruimte is voor tegengas.

De basis voor kritische feedback is het hebben van een goede relatie. Om die relatie goed te houden en kritiek te laten landen, moet wel aan een paar voorwaarden worden voldaan. Uit onderzoek blijkt dat we feedback beter kunnen accepteren als deze specifiek, duidelijk, positief en precies is. Wees dus niet vaag of algemeen en wacht ook niet te lang. Ook belangrijk: richt de kritiek op gedrag dat iemand werkelijk kan veranderen en niet op eigenschappen die nauwelijks veranderbaar zijn. Bij kritiek is het belangrijk dat deze gericht is op ontwikkeling, groei en verbetering.

Kritiek kan al snel ontaarden in een waardeoordeel of een persoonlijke aanval. Probeer daarom objectief te zijn, blijf bij feiten en concrete situaties. Dat vraagt een gedegen voorbereiding. Wie kritiek wil geven, zal daarbij ook met tips en verbeterpunten moeten komen. Zo help je elkaar immers verder. Wees motiverend, dan zorgt tegengas geven ook voor verbinding, loyaliteit en teamgeest.

Niet alleen kritiek leveren is een kunst, het ontvangen daarvan is dat evenzeer. De eerste reflex is om in de verdediging te schieten en verzachtende omstandigheden aan te voeren. Soms ook kan kritiek worden weggewuifd door in te zoomen op een feitelijk detail uit de kritiek. Dat detail wordt dan met feiten weerlegd, waarmee alle kritiek onderuit wordt gehaald. Voor degene die de kritiek uit, is dat een frustrerende ervaring: deze zal niet snel opnieuw de moeite nemen kritiek te formuleren. Erger is echter dat de ontvanger zich de kans ontneemt om iets te leren.

Een andere reactie is dat iemand de kritiek ontvangt, zich hierdoor laat overrompelen en een vervolggesprek ontwijkt. De kritiek kan dan onduidelijk blijven en de relatie verstoren. Het is belangrijk om kritiek open en onbevangen te ontvangen en door te vragen. Zie kritiek als een leermoment, een belangrijke ervaring om te groeien.

In alle omstandigheden geldt: ontvang kritiek in dankbaarheid en gebruik die om de organisatie beter en sterker te maken. Durf om kritiek te vragen en daag er soms zelfs toe uit. Leer zo om samen te groeien dankzij tegengas.

De auteur is manager communicatie bij de RMU. Reageren? sociaal@refdag.nl