Is er in de samenleving nog plaats voor kwetsbaarheid en voor afhankelijkheid? „Dat is een hele wezenlijke vraag”, zegt Vanderkaa, die vandaag het woord voerde op een debatbijeenkomst van de Nederlandse Patiënten Vereniging over de kabinetsplannen. Ze is directeur van de protestants-christelijke PCOB en de rooms-katholieke Unie KBO, die afgelopen zomer besloten samen verder te gaan als één seniorenorganisatie van zo’n 300.000 leden.

„Veel medische beroepsgroepen hebben zeer terughoudend tot negatief gereageerd op de kabinetsvoornemens omtrent de stervenswet”, zegt Vanderkaa. „Zo noemde psychiater Denys, die ook voorzitter is van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie het kabinetsvoornemen een ongepast uitvloeisel van onze individualistische, pragmatische, op productiviteit gerichte samenleving. In mijn ogen terecht.”

In welke zin?

„In de zin dat ook ik me afvraag: Wat zegt zo’n voornemen over de manier waarop wij in onze samenleving aankijken tegen kwetsbaarheid? Is het organiseren van stervenshulp dé manier waarop wij ouderen die worstelen met de angst om oud te worden tegemoet treden? Artsen, psychiaters en psychologen zijn daarover bezorgd, en ik deel hun zorg. Het inzetten op zo’n stervenswet staat voor mij haaks op het gegeven dat kwetsbaarheid een wezenlijk onderdeel uitmaakt van ons mens-zijn. De kwetsbaarheid van een baby’tje vinden we vertederend, maar met afhankelijkheid van ouderen hebben we vaak moeite. Hoe meer ouderen ons hun kwetsbaarheid tonen, des te meer dat aanzet tot aandacht, tot liefde, tot barmhartigheid.”

Ja, zegt minister Schippers, maar de tienduizenden ouderen die hun handtekening hebben gezet onder het burgerinitiatief Uit Vrije Wil hebben de balans al opgemaakt. De enige hulp die zij nog wensen, is stervenshulp.

„Over de omvang van deze groep zelfbewuste ouderen bestaat nog veel onduidelijkheid. Wat ik veel wezenlijker vind, is dat achter de roep om stervenshulp bijna altijd een complex aan levensvragen schuilgaat. Veel ouderen die om zo’n wet vragen, hebben nog geen actieve doodwens; zij willen alvast de geruststelling, de garantie dat hulp bij zelfdoding krijgen voor hen ooit een mogelijkheid zou kunnen zijn. Anderen zijn vereenzaamd of onthecht geraakt en zoeken naar herstel van verbinding met het leven. Gegeven die complexiteit moet het kabinet zich dus ernstig afvragen of het echt wil doorgaan met de plannen voor zo’n wet.”

Voor welke gevolgen bent u beducht?

„Ik vrees dat van zo’n door de overheid ontworpen wet heel sterk het signaal kan uitgaan dat levensbeëindiging een oplossing kan zijn, dat een laatste moeitevolle ouderdomsfase er niet bij hoeft te horen. Wat betekent dat voor het gesprek tussen een oudere en degene die de wet mag uitvoeren? Kan dat nog vrij en zonder druk worden gevoerd?

Deze week hebben wij samen met de ChristenUnie en de ouderenomroep Max gepleit voor een zilveren stembusakkoord. Samengevat komt het erop neer dat we de levenskracht en de levenskunst van ouderen maximaal willen versterken. Dat kan naar onze overtuiging door de zorg rond kwetsbare ouderen nog beter te coördineren, door geestelijke verzorging een vaste plek te geven in de verpleeghuiszorg en de regionale zorgnetwerken en door betere financiële steun aan vrijwillige initiatieven rond levensvragen en zingeving. Het is onze overtuiging dat er op dit terrein nog een hele slag te maken valt.”

Lees meer over dit onderwerp in ons thema Stervenshulp.