„Dat geloofde ik echt”, zegt Niene. „Ik vroeg Valk veel. Andere mensen deden hetzelfde. Welke opleiding zal ik gaan doen? Mag ik een andere baan zoeken?”

Ze herinnert zich dat ze al op twaalfjarige leeftijd zulke counselingsgesprekken met de pastor voerde. Die vroeg ze zelf aan. Ze vond dat hij op een prettige manier luisterde en advies gaf. „Wat hij aanraadde, voelde als een raad van God.”

Achter gesloten deuren

Achter gesloten deuren speelt pastor Evert Valk, voorganger van Evangeliegemeente De Deur in Zwolle, een duister spel. Een marmeren blad in zijn kantoor vormt het speelbord, een mes het spelattribuut. Zijn status maakt dat hij ver kan gaan. Meer dan tien vrouwen doen mee. Als één van hen het zwijgen doorbreekt, lijkt het spel uit te zijn. Wat er dan gebeurt, is exemplarisch voor de gang van zaken in de gesloten kerkgemeenschap waartoe De Deur behoort, de Christian Fellowship Ministries (CFM). Het slachtoffer verdwijnt van het toneel, de dader keert terug. Vandaag deel 2.

Slachten

Kort nadat Niene op 28-jarige leeftijd de biechtbrief schreef, vroeg Valk haar of ze mee wilde doen aan het maken van videoclips voor een dramafilmpje. Hij was van plan het filmpje te gebruiken tijdens een tienerrally. Het toneelstuk dat de pastor wilde filmen, moest gaan over een jonge man die door een vrouw verleid wordt en haar achterna loopt als een os die naar het slachthuis gaat, zoals staat in Spreuken 7.

„Hij had clips nodig van iemand die een vis ging slachten, een levende vis dus. Of ik dat wilde doen. Ik vond dat raar. Maar ja, hij had ook veel voor mij gedaan. En die biechtbrief achtervolgde me.”

De pastor haalde wat vissen die hij op een marmeren blad in zijn kantoortje legde. Daarna gaf hij haar een mes in handen.

„Hij vroeg me of ik die Bijbeltekst wilde opzeggen terwijl ik de vissen slachtte. Of ik woorden wilde zeggen: „Ik ga je slachten, ik ga je opeten.” Dat filmde hij dan. Ik moest ook altijd mijn mouwen oprollen.”

Wat Niene op dat moment niet wist, was dat de pastor zich bezighield met seksueel fetisjisme. Bepaalde voorwerpen of rituelen, in zijn geval het oprollen van mouwen en het slachten van dieren, maakten hem opgewonden.

Argwaan

„Valk was superblij met wat ik deed, dat merkte ik wel. Later zei hij dat hij het filmpje kwijt was door een gecrashte computer.”

Het slachtritueel moest overgedaan worden. Ten minste vier keer zette Niene voor de camera het mes in de dieren. Hoe vaker dat gebeurde, hoe meer argwaan ze kreeg. Ze begon hem vragen te stellen. „„Waarom wil je toch elke keer dat ik vissen slacht?” Hij antwoordde dat hij vrouwen met messen spannend vindt. „Ik vind dat superspannend en heel mooi. Ik krijg er gewoon rillingen van.” Zo praatte hij erover. Hij vroeg of ik af en toe wilde poseren met een mes en of hij daar dan een foto van mocht maken.”

Niene zegt dat ze op die momenten volledig gekleed was en dat het niet om een sexy shot ging. Een ander meisje is volgens haar wel door Valk gevraagd om sexy te kijken.

De voorganger bezat bijzondere messen. In zijn kantoor bewaarde hij een hele verzameling die hij tijdens zijn reizen kreeg of kocht.

Valk vroeg Niene enkele malen of ze ook kippen wilde slachten, maar dat durfde ze niet. „Ik vond vissen slachten namelijk al shakend, vreselijk gewoon. Het past helemaal niet bij mij om zulke dingen te doen. Valk vertelde me dat hij er wel eens over fantaseerde dat hij zelf geslacht en opgegeten zou worden. Zo gestoord is hij. Ooit preekte hij over kannibalisme. Hij vindt dat een enorm fascinerend onderwerp. In zijn preken haalde hij anekdotes aan over inboorlingen die zendelingen opeten. Daar lachte hij om.”

Handtastelijk

Het filmpje moest een verrassing zijn voor iedereen, vond Valk en hij bezwoer Niene dat zij de inhoud geheim zou houden. „„Jij bent niet zoals andere vrouwen”, zei hij vaak tegen mij. „Jij praat tenminste niet. Jij kunt wel een geheim bewaren.””

Zo vertelde hij haar steeds meer. „Hij worstelde enorm met zichzelf, dat kon ik zien. Hij verafschuwde zichzelf. Dan moest hij huilen. Ik vond dat ik hem moest troosten. Hij had mij ook vaak getroost. Toen begon het handtastelijke. Als ik een arm om hem heen sloeg om hem te troosten, gaf hij mij een knuffel. Later, toen ik eens heel verdrietig was, bad hij voor mij. In De Deur bidden ze vaak met handoplegging. Terwijl hij voor mij bad, in Gods Naam dus, bleven zijn handen niet op mijn hoofd. Ik was zo verstijfd van angst dat ik er niets over gezegd heb.”

Medelijden

Op een andere keer vertelde Valk huilend over zijn seksuele frustraties. Hij dreigde naar prostituees te gaan en zei dat Niene hem daarvan af kon houden door een seksuele handeling bij hem te verrichten.

„Ik deed het uit medelijden”, zegt ze. „En omdat ik tegen hem opkeek.”

„In De Deur doe je wat de pastor je vraagt”, vult haar man Philip aan.

Nog enkele malen kwam het tot handtastelijkheden. Daarna kapte Niene het contact af. De pastor vond dat moeilijk. „Hij zei: „Ik ben er nog niet aan toe om je los te laten en ik ben hier heel verdrietig om, maar ik respecteer je keuze. Ik weet dat je God wilt dienen, dat je jezelf wilt heiligen.”

Intussen laat hij haar steeds opnieuw geheimhouding beloven. Philip wist van niks.

Geheim

In november 2017 reisden Philip en Niene naar een bevriend stel dat vanuit De Deur in Zwolle was uitgezonden om een kerk te planten. Bij toeval kwam Niene erachter dat haar vriendin net als zij levende vissen van hun kop had moeten ontdoen voor pastor Valk.

„Baf. Dat sloeg bij mij naar binnen. Ze zei: „Daar mag ik niets over vertellen. Het is geheim.””

Vanaf dat moment deelde Niene haar ervaringen met haar man. Ook ging ze biddend op zoek naar mogelijke andere slachtoffers. Ze sprak meiden aan en vroeg hen op de man af of ze ooit vis hebben moeten slachten voor Valk. Op deze manier verzamelde ze uiteindelijk twaalf namen van meisjes en vrouwen tussen de 12 en 27 jaar.

Op één na zijn ze allemaal lid van De Deur in Zwolle. De twaalfde persoon is door Niene op het lijstje gezet omdat Valk zelf haar eens opbiechtte dat een vrouw uit zijn vorige gemeente in Amersfoort een kip voor hem heeft geslacht.

Niene ontdekte naar eigen zeggen dat twee van haar vriendinnen, die even oud zijn als zij, al vissen voor de pastor slachtten toen ze twaalf jaar oud waren. Na haar voerden nog „minimaal twee of drie andere meiden” het slachtritueel uit. Dat speelde tot begin 2019.

Nog voor Kerst 2017 confronteerden Niene en Philip hun pastor met wat ze te weten waren gekomen. Op dat moment stonden er zes namen op hun lijstje.

„Of het met deze vrouwen seksueel was geworden, wilde ik weten. Hij beweerde bij hoog en laag van niet.”

Valk speelde volgens Niene ook met het idee om het sprookje van Hans en Grietje te filmen. De bedoeling zou zijn dat meisjes het gedeelte naspeelden waarin de heks Hans wil opeten. „„Ik ga je vetmesten, ik ga je opeten, ik slacht je en eet je op.” Daardoor was hij geobsedeerd.”

Sadisme

Eens vertrouwde de pastor Niene toe hoe hij tijdens een reis naar een afgelegen plek meemaakte dat mensen een varken voor hem slachtten omdat ze zo vereerd waren met zijn bezoek. Het dier werd gekookt en opgegeten. „Hij vertelde dat hij dat geweldig vond, dat hij zich identificeerde met het varken. „Ik ben ook een varken. Ik ben deze bediening niet waard.” Hij verbindt zijn naam, Evert, met een everzwijn. Dus je snapt wat voor psychiatrische patiënt hij is. Ik geloof dat zijn wens om geslacht en opgegeten te worden demonisch is. Wat hij heeft, is een soort sadisme, een occult en demonisch sadisme.”

Vanaf het moment dat Niene meewerkte aan het dramafilmpje, werd ze suïcidaal. Ook sneed ze zichzelf. Ze kwam thuis te zitten omdat ze niet meer kon werken.

„In die tijd ging ik messen verbergen”, zegt Philip. „Scherpe schroevendraaiers verstopte ik in de schuur, evenals Nienes scheermesjes. Ik dacht: Dit gaat mis.”

Niene, huilend: „Ik wilde toen echt graag dood. Dan was ik ervan af. Dan was ik ook van Valk af. Ik zag de toekomst niet meer zitten. Ik dacht: Wat heb ik allemaal gedaan en waarin ben ik terecht gekomen? Vanaf mijn twaalfde jaar tot de dag dat we weggingen bij De Deur heb ik elke week nachtmerries gehad. Nachtmerries over verkracht worden, nachtmerries over concentratiekampen, over afgesneden ledematen.”

Philip: „Over vluchten, over oorlogen, over dood en gruwelijke dingen. Terwijl Niene geen gewelddadige films kijkt.”

Niene: „Nee, want ik ben opgegroeid zonder televisie. Het kan niet anders of er zijn bovennatuurlijke krachten in het spel. Die twaalf meiden hebben allemaal angststoornissen, allemaal hyperventilatie, allemaal nachtmerries. Dat kan geen toeval zijn.”

Vanaf de dag dat Niene De Deur de rug toekeerde, bleven haar nachtmerries weg. Geen enkele angstdroom plaagde haar sindsdien. „Ik bad sterk om bevrijding en ben ook echt door God bevrijd. Ik heb geen angsten meer.”

Philip: „Het trieste is dat Valk dingen deed waarvan hij walgde.”

Volgens hem bezoekt niemand in De Deur een psycholoog. Wie klachten heeft, benadert de pastor. Pastors zelf konden terugvallen op de onlangs overleden Wayman Mitchell, de kerkleider. „En weet je wat Mitchell dan zei? Bid ervoor en God zal een wonder doen. Punt. Dat is het advies. Daar heb je niets aan. Valk zit erg in de knoop.”

Niene: „In zekere zin is hij ook slachtoffer.”

Philip: „In plaats van hulp, kreeg hij een leiderspositie.”

Niene hield zich stil over haar ervaringen met Valk. Ze veronderstelde dat de gebeurtenissen alleen haar waren overkomen. Dat Valk vaak profetieën van God kreeg, sterkte haar in de overtuiging dat het beter was om niet tegen Gods plan in te gaan. „Wie was ik om deze man te ontmaskeren? David kwam ook niet aan Saul. Saul was door God aangesteld. David wachtte tot God Saul zou aanpakken. Dat ervaarde ik ook. Ik moest wachten. God moest het werk doen. In De Deur wordt gezegd dat je niet aan de gezalfde van God mag komen. Dat geloofde ik stellig.”

Er kwam nog iets anders bij. Valk kreeg lof toegezwaaid omdat hij het inzicht had gekregen mensen naar China uit te zenden. De kerk in China bloeide op. „Ik was bang dat alles in elkaar zou storten als ik zou gaan praten. Mensen zouden niet tot bekering komen en naar de hel gaan, door mij. Omdat ik dingen aan het licht zou hebben gebracht over de gezalfde Gods.”

Manipulatie

Sinds de confrontatie met Valk liet Niene alle appjes van de pastor aan Philip zien. Door Philip ging ze inzien dat Valk haar manipuleerde. „Ik vind het zo erg dat je mij niet meer als pastor wilt zien”, appte Valk.

Philip: „Niene moest zich schuldig voelen omdat ze hem niet meer als pastor zag, terwijl hij haar dingen aandeed die niet mogen.”

Niene: „Toen pas kreeg ik door dat dit manipulatie was. Witteboordenmanipulatie.”

„Ik vind het zo verdrietig dat je niet meer met me wilt praten”, appte Valk.

„Emotionele manipulatie”, oordeelt Philip.

„Huilen, huilen, altijd weer huilen”, zegt Niene. „Eens vroeg ik Valk: „Heb ik iets gedaan? Was mijn rok te kort?” Ik zocht de schuld namelijk vaak bij mezelf. „Nee”, zei hij. „Niene, het ligt niet aan jou. Je rok was nooit te kort, je hebt je altijd netjes gekleed. Het ligt aan mij.” Achteraf ben ik zo blij dat ik de moed had deze vraag te stellen. Tegelijk vind ik het eerlijk van hem dat hij dit antwoord gaf.”

Steeds meer appjes stuurde Valk in 2018 naar Niene. Intussen verzamelde ze zes nieuwe namen, hoewel Valk had beweerd dat het maar bij zes meiden was gebleven. Het echtpaar besloot een van de twee kerkenraadsleden in vertrouwen te nemen, Henk Kooiker, die op zijn beurt de ander inlichtte.

Na het gesprek met Philip en Niene wisten de twee kerkenraadsleden niet wat ze moesten doen. Ze benaderden de toenmalige assistent-pastor Etienne de Sain.

Toen het balletje eenmaal rolde, ging het snel. Na de zondagse preek van Valk trok de kerkleiding zich terug in het kantoortje, „waarbij Valk bekende dat het met Niene seksueel is geweest.”

Direct na dit gesprek zag Philip dat er op de mobiele telefoon van Niene appjes van Valk binnenkwamen. „Dat jij mij verraden zou hebben, had ik nooit gedacht.”

Op zijn eigen telefoon ontving Philip eveneens berichten. „Weet je wel wat Niene allemaal gedaan heeft?”

Philip: „Hij probeerde een wig tussen ons te drijven. Hij hoopte dat ik van niks wist en dat ik Niene zou verlaten.”

Valk werd afgezet en kwam onder discipline te staan. Een dag later kreeg het stel bezoek van assistent-pastor Etienne de Sain en Nomdo Schuitema, de nieuwe pastor. In totaal voerden ze drie gesprekken. De aanvankelijke erkenning van Schuitema dat Niene slachtoffer was in deze zaak maakte volgens het echtpaar gaandeweg plaats voor ontkenning.

Philip: „Bij het derde gesprek dat we hadden, vroeg ik hem op de man af: „Is Niene een zondige vrouw die iets verkeerds heeft gedaan of is ze slachtoffer?” Daar durfde hij geen antwoord op te geven. Voor ons was duidelijk dat het hier stopte. Inmiddels waren we ook niet meer welkom in de kerk.”

Het kost Niene nog steeds moeite om de vuile was buiten te hangen, ook al is ze geen lid meer van de Zwolse gemeente. „Je praat niet over wat er in De Deur gebeurt. Dat ik mijn verhaal überhaupt aan de politie heb verteld en aan het Reformatorisch Dagblad, is ongehoord. Dat kan niet, weet je wel? Dat botst nog steeds met mijn gevoel. Je bent getraind om De Deur te beschermen boven alles. De stap naar de politie zetten en vertellen wat Valk mij heeft aangedaan, was een aanval op De Deur, de gemeente waarin ik mijn hele leven geïnvesteerd heb.”

Reacties Valk en Schuitema

Het Reformatorisch Dagblad vraagt Valk telefonisch en vervolgens nog eens per e-mail om een reactie op het verhaal van Niene Prins. In het telefoongesprek zegt de voormalige pastor: „Ik kan alleen maar zeggen dat de betreffende vrouw waarschijnlijk heel veel dingen heeft opgepompt. Ik heb in het verleden weleens filmpjes gemaakt. Die wilde ik gebruiken voor toneel en voor drama. Sommige dingen heb ik gebruikt, sommige dingen nooit gebruikt. Een heleboel dingen zijn uit hun verband gerukt door die betreffende vrouw.”

Op de vraag van het RD of het klopt dat hij in totaal twaalf vrouwen en meisjes vissen of een kip liet slachten, zegt hij: „Nou nee, absoluut niet. Ik kan alleen maar zeggen dat deze vrouw waarschijnlijk achter mij aangaat om mij te beschadigen.” De e-mail blijft onbeantwoord.

Pastor Nomdo Schuitema zegt desgevraagd dat de kerkleiding in 2018 zorgvuldig is omgegaan met wat Niene Prins verteld heeft. „Als iemand een klacht heeft, maken we daar onmiddellijk werk van. Na de klacht over pastor Valk hebben we binnen twee dagen maatregelen genomen en is hij uit zijn positie gezet. We verdoezelen niets. Dat vinden wij belangrijk in de kerk.”

Volgens Schuitema zijn er „veel plekken in de kerk” waar mensen hun verhaal kunnen doen als dat nodig is. Dat Valk jonge meisjes en vrouwen vissen liet slachten, noemt hij „een apart verhaal. Maar de conclusies die u er allemaal aan verbindt, vind ik onzin.”

Zouden ze waar kunnen zijn?

Schuitema: „Hé, laten we daar maar niet over praten, dan komen we in sprookjesland terecht. Wat allemaal wel niet zou kunnen... interpretatie, interpretatie. Nee.”

Maar zij was niet de enige die vissen heeft geslacht. Veel meer vrouwen deden dat.

„Als er iemand is met een klacht, luisteren wij daar altijd naar. Zij is de enige.”

Krijgt Valk in de toekomst opnieuw een pastorale functie?

„Weet ik niet. Op dit moment bezoekt hij gemeenten. Over de beslissingen die wij nemen, kan ik niks zeggen.”

Als de problemen niet onderkend worden, is hij mogelijk een gevaar voor zijn omgeving.

„Dat is de conclusie van een mevrouw en nu moet u beslissen of dat een juiste conclusie is.”

„Hij hield zich bezig met occulte zaken”

Bart van Dijk, ex-pastor en oud-collega van Valk, vertelt dat Valk zich in de jaren negentig als pastor in Amersfoort al „bezighield met occulte zaken.” Op de vraag wat hij daarmee bedoelt, antwoordt Van Dijk: „Dat hij jonge vrouwen vissen liet slachten, dat hij dat filmde. Hele rare rituelen. Dan zei hij: „Dat wordt een keer uitgezonden tijdens een koffiehuisavond.” En nooit is tijdens een koffiehuisavond iets daarvan uitgezonden geweest.” Van Dijk kent de bewuste vrouwen. Naar eigen zeggen zweeg hij over de kwestie omdat ze bang waren en niet wilden dat hij zijn mond opendeed.

De oud-voorganger relateert de slachtrituelen aan offerpraktijken „in occulte kringen. Het slachten van dieren lijkt me een eerste stap.”

Robert de Winter ontmoet pastor Evert Valk eind jaren tachtig als hij zich op 17-jarige leeftijd aansluit bij De Deur in Amersfoort. Hij heeft vaak contact met Valk, zeker nadat De Winter naar Almere verhuist om daar een nieuwe gemeente te stichten. Valk was „erg controlerend”, zegt De Winter. „Als ik iets deed wat hij niet wilde, dreigde hij de financiële support in te trekken.” De Almeerse gemeentestichter heeft op dat moment geen baan en is afhankelijk van deze steun.

Wanneer Valk naar Zwolle vertrekt en pastor William Bohorquez de gemeente in Amersfoort gaat leiden, vraagt Valk aan De Winter: „„Hé Robert, wil je Bohorquez een beetje in de gaten houden? Rapporteer aan mij wat hij doet en waarom hij dat doet.””

Deze opdracht is voor De Winter de druppel die de emmer doet overlopen. „Ik ben zo boos geworden. Ik mocht die man (Bohorquez, EHvS) graag. Evert Valk schreef alles op wat je maar zou kunnen corrumperen. Je vertelde iets in vertrouwen en later gebruikte hij het tegen je. Zo werkte hij. Verdeel en heers.”

De Winter legt in 1998 zijn functie neer en vertrekt bij De Deur. „Valk had altijd rare dingen”, zegt hij terugblikkend. Zo ging de voorganger graag met buitenlandse gasten naar het Torture Museum in Amsterdam. „Niet zomaar een keertje, als cultureel tripje, maar herhaaldelijk. Hij vond het geweldig. Hij was een sadist, smulde van drama en van andermans fouten.”

In die jaren was het in De Deur gewoonte dat ouders hun kinderen hard en vaak sloegen, herinnert De Winter zich. „Als ik weleens op Valks kinderen moest passen, kreeg ik instructies om ze te slaan als dat nodig was. Zelf sloeg hij zijn kinderen met een riem of een pollepel. Echt schokkend vond ik het dat zijn dochters soms opdracht kregen elkaar te slaan, als er één straf verdiende. Ik heb dat gezien toen ik bij hem aan de keukentafel zat. Hij schepte erover op in zijn preken.”

Een agressief of gewelddadig persoon was Valk niet, volgens De Winter. „Maar hij genoot van geweld, van sadisme.”

Bezat de voorganger wapens? De Winter denkt na en herinnert zich dan dat Valk hem eens vroeg of hij een ploertendoder voor hem wilde kopen. „Ik was in Toledo, in Spanje. Daar kon je ze toen gewoon in de winkel kopen. Zoiets vond hij prachtig. Hij had ook altijd wel iets van een knuppel of een mes in zijn auto liggen.”

Verantwoording

Voor dit artikel interviewde het Reformatorisch Dagblad Niene Prins, haar man Philip, ex-pastor Robert de Winter en ex-pastor Bart van Dijk. Hun namen zijn op verzoek gefingeerd. De redactie kent de echte namen.

Daarnaast sprak het RD met een van de andere vrouwen die vissen slachtten voor pastor Valk. Zij is nog steeds lid van De Deur en wil niet geciteerd worden. De vrouw bevestigt dat zij als tiener een vis moest slachten –ze meent in 2003– maar ontkent dat Valk hiermee bijbedoelingen had of misbruik pleegde.

Gesprekken waren er verder met ex-pastor Evert Valk en de huidige pastor van De Deur in Zwolle, Nomdo Schuitema.

Service

Nieuw licht op vergeten klassiekers

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?