Dat zei ds. J. M. D. de Heer zaterdag in Woerden op de bondsdag van de Bond van Mannenverenigingen van de Gereformeerde Gemeenten. De ongeveer 120 bezoekers stonden stil bij de evangelische beweging. Sprekers waren oud-commentator van deze krant G. Roos en ds. J. M. D. de Heer, predikant van de gereformeerde gemeente te Middelburg-Centrum. Ds. De Heer verricht promotieonderzoek naar de evangelische beweging.

„Ik hoop dat er veel evangelische mensen in ons midden zijn. In de diepe betekenis van dat woord; zoals ds. A. Hellenbroek die verwoordde bij het schrijven van zijn boek de ”Evangelische Jesaja”. Bent u zo evangelisch?”, vroeg ds. De Heer zaterdagmiddag. „Zo zijn we niet geboren. Onder de wet, in een verbroken werkverbond. Het is een voorrecht als de Heere door de verbreking van het hart en inleving van de breuk evangelisch maakt. Dan mogen we als een verslagen zondaar de toevlucht nemen tot Christus.”

Veel opvattingen van de evangelische beweging zijn op papier best orthodox, stelde de predikant. „Maar in de praktijk is het veelal veel oppervlakkiger. Maar dat is bij ons wellicht ook wel zo.”

Er zijn invloeden van de reformatorische leer op de evangelische beweging, liet ds. De Heer zien. „Je ziet belangstelling bij evangelischen voor bijvoorbeeld de puritein Jonathan Edwards en ook voor Johannes Calvijn. Evangelische christenen zijn er achter gekomen dat je zonder vaste kaders heel gemakkelijk alle kanten opzwerft. Men heeft geleerd dat het waarde heeft het gedachtegoed goed te doordenken.”

De doorwerking van deze interesse valt echter tegen, stelde ds. De Heer. „Vooral als het gaat over punten als Gods soevereiniteit en de totale verdorvenheid van de mens.”

Andersom is de invloed van de evangelische beweging op reformatorische kerken „fors”, aldus ds. De Heer. „In de Nederlands Gereformeerde Kerken is die invloed sterk. Bij de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt zie je in de jaren negentig een kentering. Daarna ook in delen van de Christelijke Gereformeerde Kerken en in de Gereformeerde Bond. Maar ook in de Hersteld Hervormde Kerk en in de Gereformeerde Gemeenten zijn invloeden zichtbaar.”

De invloed van het evangelische gedachtegoed komt ondermeer binnen door het werk van de Evangelische Omroep. „Een heel sterk kanaal vormen de opwekkingsliederen. Die ook in uw gemeente gezongen worden? Nee? Ik denk het wel. Ze worden veel meer gezongen dan we denken.”

De evangelische invloeden zijn vooral zichtbaar op het gebied van de geloofsbeleving, zei de predikant. „Het valt zo op dat in de verwoording van het geloof het niet zozeer meer gaat om schuld en genade, verlorenheid en het gezaligd worden, maar om begrippen als innerlijke pijn en heling, over een gevoel van onbehagen over mijn leven en bevrijding.”

Onder invloed van het evangelische gedachtegoed is in de kerken een relativeren van de leer waarneembaar, stelde ds. De Heer. „Als we ons fijn voelen samen is dat toch genoeg, zo klinkt het dan.” Ook op het terrein van de geloofsbeleving zie je verschuivingen, ook in de Gereformeerde Gemeenten, constateert de Middelburgse voorganger.

Verder zijn er veranderingen in de liturgie. „De gezangen rukken op. Dat begon wellicht op een jeugdvereniging, een kamp, een verjaardag. Wat fijn is, wil je graag samen beleven, en dus ook in de eredienst. Dat gaat ten koste van het zingen van de psalmen.”

De invloed van evangelische beweging neemt toe als het werk van genade gaat ontbreken in de gemeente. Ds. De Heer: „Dan krijgen allerlei andere geloofsbelevingen ruimte, als ze goed voelen. Als de separatie gaat ontbreken in de prediking of op uw mannenvereniging, dan gaat de deur naar evangelisch gedachtegoed automatisch open. En als er minder nadruk ligt op het werk van de Heilige Geest in de waarachtige bekering, komt bijna vanzelf de ruimte voor de Geestesgaven naar boven.”

Onbetaalde rekening

De evangelische beweging heeft vaak kritiek op de traditionele kerken, zonder direct vijandig te staan tegenover die kerken, stelde G. Roos zaterdagmorgen in zijn lezing over het thema ”De evangelische beweging als onbetaalde rekening…”.

De evangelische beweging zou graag de leer in de kerken willen veranderen, zei hij. Niet dat de groep direct vrijzinnig is, maar zij heeft vaak kritiek op „bevindelijke calvinisten.” „Van de anglicaanse theoloog John Stott kwam in 1995 een boek op de markt met de titel ”De basis van het Bijbelse geloof”. Daarin dringt Stott er bij zijn lezers op aan de deur van het hart open te doen voor Jezus. De deur is dicht en moet worden opengedaan en Christus zal de deur niet Zelf opendoen. Zo’n passage zal mensen doen vermoeden dat de gereformeerde leer een correctie behoeft die Arminius ook al wilde doorvoeren.”

Roos dacht ook aan de stichting ”Heart Cry” die zich „tijdens een conferentie een paar jaar geleden verzette tegen ”goedkope genade”. Prachtig! „Christus gaf Zichzelf voor onze zonden!” Zo’n uitspraak zonder toelichting zal mensen doen vermoeden dat de gereformeerde leer de correctie behoeft van de algemene verzoening.”

De evangelische beweging zou ook graag het „tekort aan geloof” en „tekort aan blijdschap” in de traditionele kerken veranderd willen zien, stelde Roos. „Wat evangelischen ook zouden willen corrigeren: Het is een feit dat genade pas een wonder is tegen de achtergrond van mijn schuldige verlorenheid.”

De evangelische beweging vindt ook dat de kerk een tekort aan hoop uitstraalt, aldus Roos. „Zo groeide na de Eerste Wereldoorlog de Maranathabeweging van Johannes de Heer. Er groeide hernieuwde ongereformeerde aandacht voor de profetieën in de Bijbel en voor de spoedige wederkomst van Christus.”

Individualisme is een bedreiging voor de kerk die zich aan een belijdenis wil houden, waarschuwde hij. „Dan zegt men: ik geloof het zus, hij gelooft het zo, ik voel meer voor een evangelische gemeente.”

Het goud van het „leven der genade” is het enige goede antwoord dat kerken kunnen geven op de invloed van het evangelische gedachtegoed, stelde Roos: „Is uw, is mijn ‘leer’ slechts wiskunde of is het geloofsleer? Is uw, is mijn leven een zichtbaar getuigenis van blijdschap, hoop en liefde? Bent u, ben ik een leesbare brief van Christus? Dat neemt in!”

De kerk mist in onze tijd verder „zo sterk het persoonlijk getuigenis waar jong en oud jaloers op kan worden”, aldus Roos. „Kunt u, kan ik een persoonlijk getuigenis geven?”

Roos wees op de leefwijze van de Vroege Kerk. „Van sterke structuren was in de Vroege kerk nauwelijks sprake was. Er waren geen commissies. Er was sprake van leerstellige verdeeldheid en niet zelden van vervolging. Maar de kerk groeide. Veel christenen waren evangelist op de plek waar zij stonden. Zij gaven de zonde prijs. Het Evangelie raakte hun hart en zij werden vreemdeling in een zondige wereld. Dat kon je zien. In de kerk en in de heidense wereld. En als iemand hen vroeg naar hun hoop waren ze bereid tot verantwoording.”

„Ik beweer niet dat daarmee de groei van de evangelische beweging ophoudt”, zei Roos. „Maar ik ben er van overtuigd dat wij in alle lek en drek, in de chaos waarin de kerk verkeert, goud nodig hebben. Het goud van het wederbarende werk van God de Heilige Geest.”

Lam Gods

Ds. E. Bakker, voorzitter van de mannenbond, opende dag in Woerden met een meditatie over Johannes 1: 19-43. „Johannes de Doper mocht met kracht oproepen tot bekering. Zijn boodschap is messcherp geweest, maar ook liefdevol. Hij had het belang van zijn hoorders op het oog. Maar hij mocht vooral heenwijzen naar het Lam Gods.”

Aangrijpend, noemde ds. Bakker het, dat op die „wondervolle heenwijzing” die dag niemand van de volgelingen van Johannes de Doper naar Jezus is uitgaan. „Waarom niet? Dan moet een mens de slechtigheden van dit leven loslaten.”

Is Christus dan voor niets gekomen, vroeg ds. Bakker. „Nee, er breekt gelukkig een ”des-anderen-daags” aan. Twee discipelen volgen Jezus. Bij hen is de bijl aan de wortel gelegd. Ze blijven heel de dag bij Hem in Zijn huis.”

Lees ook in Digibron

Spiegel met gebruiksaanwijzing : Ds. J.M.D. de Heer: ,Voor je beeldvorming is het nuttig om veel evangelische christenen te spreken’’ (Terdege, 15-09-2010)

Geschrokken van evangelische invloed : Ds. J. M. D. de Heer wil met boek eerlijk portret van beweging schetsen (Reformatorisch Dagblad, 30-10-2009)