Prof. dr. W. H. Th. Moehn hield donderdagmiddag in de aula van de Vrije Universiteit in Amsterdam een rede met de titel: ”Focus op de kerkvaders. Guido de Bres’ (ca. 1522-1567) theologische scholing in de vroegmoderne tijd”. De predikant van de hervormde wijkgemeente centrum in Hilversum aanvaardde daarmee het ambt van bijzonder hoogleraar geschiedenis van het gereformeerd protestantisme vanwege de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland aan de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam.

Prof. Moehn ging vooral in op het eerste boek dat De Bres schreef: ”Le baston de la foy chrestienne” (”De staf van het geloof”) uit 1555. „Daarbij gaat het niet om een herdersstaf of de staf die pelgrims gewend waren bij zich te hebben op hun reis”, zei de hoogleraar. Voor De Bres heeft ”baston” vooral de betekenis van wapen – een handwapen of een zwaard. „Hij wenst zijn boek in handen van zijn gemeenteleden. Hij wil hen toerusten en voorzien van geschikte wapens wanneer zij zich voor de inquisitie moeten verantwoorden.”

Het boek, dat direct een bestseller werd, bevat een verzameling citaten uit onder meer de Bijbel en van kerkvaders over verschillende onderwerpen, zoals het heilig avondmaal. Af en toe geeft De Bres commentaar op een citaat of is de tekst van zijn eigen hand.

Waar haalde De Bres zijn materiaal vandaan? Voor een derde uit een boek van tijdgenoot Hermannus Bodius, maar ook uit de ”Institutie” van Johannes Calvijn en uit geschriften van Heinrich Bullinger en Pierre Viret.

Van ruim 300 citaten (68 procent) is achterhaald bij welke eigentijdse auteur De Bres dat heeft gevonden. „Voorgaande generaties onderzoekers konden niet beschikken over de tools die ons nu ter beschikking staan”, verduidelijkt prof. Moehn. „Door het grootschalige digitaliseringsproject van Google en de mogelijkheid om ook in oude drukken te zoeken met behulp van Google Books, hebben we nu voor het eerst zicht gekregen op het boekenbezit van De Bres. Wat voorheen de spreekwoordelijke speld in de hooiberg was, is nu in een fractie van een seconde terug te vinden. Ter geruststelling: het ambachtelijk speurwerk in bibliotheken blijft ook nodig.”

Het onderzoek van prof. Moehn bracht verder aan het licht dat De Bres in zijn hoofdstuk over het avondmaal voor niet minder dan acht citaten gebruikgemaakt heeft van de Franse vertaling van een boek van de Engelse aartsbisschop Thomas Cranmer. „We sluiten niet uit dat niemand minder dan Cranmer De Bres tijdens zijn verblijf in Londen overtuigde van het belang van de kerkvaders.”

Prof. Moehn ziet overeenkomsten tussen de teksten over het avondmaal in ”Le baston” en de NGB, die in 1561 verscheen. „Het onderzoek naar ”Le baston” is noodzakelijk om het theologische profiel van de auteur van de Nederlandse Geloofsbelijdenis in beeld te krijgen.”

Zie ook:

Dr. Moehn hoogleraar GB (Reformatorisch Dagblad, 20-11-2015)