De gisteren uitgevaardigde bul ”Decet Romanum Pontificem” (”Het behaagt de paus van Rome”) is een vervolg op de ”Bulla contra errores Martini Lutheri et sequacium” (”Bul tegen de dwalingen van Maarten Luther en zijn volgelingen”) van 15 juni 1520. Daarin veroordeelde de kerk 41 „ketterijen” van Luther over onder meer doop, erfzonde, boete, mis, aflaten, vagevuur en goede werken. De voormalige augustijner monnik uit Wittenberg ziet de paus niet als stadhouder van Christus op aarde.

Deze bul staat ook bekend als ”Exsurge Domine” (”Sta op, Heer”). Dat zijn de eerste woorden uit Psalm 10:12, waarin God wordt opgeroepen op te treden tegen de vijanden die Zijn kerk bedreigen en verwoesten.

Leugenachtig

De paus gaf Luther zestig dagen de tijd om te stoppen met preken en schrijven, zijn geschriften te verbranden en zijn dwalingen te herroepen. Die legde het bevel echter naast zich neer. Luther noemde de bul in oktober vorig jaar „leugenachtig” en „goddeloos.” Ook publiceerde hij het boekje ”Wider die Bulle des Endchrists” (”Tegen de bul van de antichrist”), waarin hij schreef: „Zoals zij mij excommuniceren vanuit hun goddeloze ketterij, zo excommuniceer ik ze op mijn beurt omwille van de heilige waarheid Gods.”

Luther nam op 10 december –precies zestig dagen nadat de banbul rechtskracht had gekregen– openlijk afstand van de paus door bij de kapel van het Heilig Kruis in Wittenberg de bul te verbranden. Hij verdedigde zijn daad vervolgens in het geschrift ”Waarom de boeken van de paus en zijn discipelen door dr. Martin Luther verbrand zijn”.

Eeuwige veroordeling

De gisteren verschenen bul ”Decet Romanum Pontificem” houdt een vervloeking (”anathema”) en „eeuwige veroordeling” van Luthers leer in. „We willen de kudde beschermen tegen een besmettelijke beest, zodat die de gezonde dieren niet infecteert”, aldus de bisschop van Rome.

Paus Leo riep alle geestelijken op streng tegen „Maarten en zijn volgelingen en de andere opstandelingen” op te treden. Die zijn niet meer welkom in de kerk en in het Duitse rijk. Hun goederen vervallen aan de geestelijkheid. Wie Luther helpt of de bul naast zich neerlegt, roept „de toorn van God en van de gezegende apostelen Petrus en Paulus” over zich af.

Veel waarnemers denken dat met pauselijke excommunicatie en de verbranding van de bul ”Exsurge Domine” de breuk tussen Luther en de kerk van Rome definitief is. „Als de bul in werking treedt, zal dit tot een kerkscheuring leiden”, verwacht de pauselijke gezant Karl von Miltitz.

Dit artikel maakt deel uit van de bijlage ‘Ooggetuigen. Nieuwsblad over Luther.’ Daarin volgen tijdgenoten het leven van de zestiende-eeuwse kerkhervormer.

Klik hier voor alle artikelen uit het thema Reformatie