Reformatorische kerken ervaren rond echtscheiding een dilemma: keuren we echtscheiding niet goed als we concrete echtscheidingsbegeleiding stimuleren?

Het onderwerp echtscheiding roept binnen kerken allerlei negatieve gevoelens wakker: verdriet, boosheid, veroordeling, onmacht. De primaire reactie is afkeer en afwijzing. De secundaire reactie komt als kerken er in de praktijk mee te maken krijgen en er toch iets mee moeten. De weerbarstige werkelijkheid van het leven laat een toenemend aantal echtscheidingen zien, die soms uitmonden in vechtscheidingen. Onlangs zei een psycholoog uit de Gereformeerde Gemeenten bijvoorbeeld dat hij de komende tijd een golf aan echtscheidingen verwacht in de bevolkingsgroep waar hij voor werkt.

In het Netwerk Christen Familie Mediators herkennen we het dilemma, maar kiezen we bewust voor goede echtscheidingsbegeleiding. In een echtscheidingsprocedure kan een stel kiezen voor de ‘harde’ weg, waarbij ze via een eenzijdige advocaat voor hun eigen belang gaan. Niet zelden met een vechtscheiding als resultaat én negatieve psychosociale gevolgen op de langere termijn voor henzelf en voor hun kinderen. Wanneer een echtpaar in het echtscheidingstraject kiest voor een mediator in plaats van een juridische procedure is dat in zekere zin de moeilijke weg, omdat je als partners het lastige gesprek met elkaar moet aangaan in een ingewikkelde periode. Maar het is in de meeste gevallen de betere weg.

Mediators (van wie een niet gering aantal overigens ook advocaat is) spelen een niet te onderschatten rol in het echtscheidingsproces. Omdat je gelijktijdig met beide partijen om de tafel zit en helpt om het gesprek met elkaar te voeren. Als mediator zit je als het ware in de haard van het huwelijksconflict, dat bij christenen een emotionele, materiële en levensbeschouwelijke kant heeft.

Mogelijkheden

Christenen en kerken moeten zich bezinnen op het groeiend aantal echtscheidingen en er alles aan doen om dit tij te keren en echtscheidingen te voorkomen. Daarvoor moeten kerken zich daadwerkelijk verdiepen in de verschijningsvormen en achtergronden van relatieproblematiek. Als het uiteindelijk niet mogelijk blijkt om een echtscheiding te voorkomen, moeten kerken er alles aan doen om vechtscheidingen te voorkomen. Dat kan onder andere door mediation in echtscheidingszaken te stimuleren. Maar er zijn nog meer mogelijkheden voor kerken om de fase van de onmacht voorbij te gaan, zonder echtscheiding goed te keuren of te stimuleren. Het Netwerk Christen Familie Mediators heeft de volgende aanbevelingen voor kerkgenootschappen:

1. Zorg dat je als landelijk kerkgenootschap bij de tijd bent wat betreft staf- en vormingswerk en het geven van pastorale handreikingen op het gebied van relaties. Maak duidelijk dat je als kerk weet wat er speelt op het gebied van veranderende relaties en hoe je daarmee om wilt gaan. Een paar voorbeelden: maatschappelijke stress en gezinsverhoudingen (enorme hoeveelheden prikkels door sociale media en veel verschillende sociale netwerken), andere man-vrouwverhoudingen (meer gelijkwaardigheid, meer individualiteit), flexibiliteit in relatievorming bij jongeren en vrijgezellen (via digitale dating-app’s en datingsites worden contacten gemakkelijker gelegd en gemakkelijker verbroken).

Het huidige levensgevoel dat alles leuk moet zijn, sijpelt ongemerkt door in relatievorming, ook binnen de kerk. Het christelijke mensbeeld moet hier een krachtig ‘tegenover’ bieden, zonder te vervallen in wereldvreemdheid. Dat is een grote opgave en vraagt een brede bezinning.

2. Vorm als kerk een huwelijksondersteuningspunt (HOP) waar mensen bij huwelijksproblemen en echtscheidingsvragen daadwerkelijk wat aan hebben. Geef daarbij onder andere aandacht aan vragen zoals: Hoe besteed je aandacht aan je relatie en waarom moet dat? Hoe verbind je persoonlijke ontwikkeling aan verdieping in je relatie? Wat moet je doen als je je eenzaam voelt in je huwelijk? Hoe ga je om met groeiende verwijdering en toenemende ruzies? Hoe ga je om met temperamentsverschillen? Hoe ga je om met persoonlijkheidsproblematiek bij een van de partners? Hoe kom je moeilijke periodes in je huwelijk door? Wat als er sprake is van een relatie met een ander? Waar moet je op letten als een echtscheidingsprocedure wordt ingezet? Hoe begeleid je kinderen in een echtscheiding?

Hoe gebruikelijker een HOP is binnen een kerk, hoe meer er gebruik van gemaakt zal worden. Al is het maar door een van de partners.

3. Ontwikkel als lokale kerk een netwerk van mediators, advocaten, makelaars en coaches waar je naar kunt verwijzen als er sprake is van echtscheiding. Wees niet bang dat je als kerk echtscheiding sanctioneert als je goede begeleiding aanbeveelt. Goede begeleiding kan blijvende schade bij ex-partners en kinderen voorkomen.

4. Ontwikkel binnen het kerkelijk jongerenwerk samen met professionele jongerenorganisaties een digitaal begeleidingsprogramma voor kinderen en jongeren in echtscheidingssituaties. Een dergelijk programma is gemakkelijk toegankelijk en voor jongeren dus laagdrempelig. Ook ouders kunnen hierbij betrokken worden, waardoor het inzicht in hun opstelling en rol wordt vergroot.

5. Denk na over concrete vormen van hulp in echtscheidingssituaties. Bijvoorbeeld: de protestantse gemeente in Amsterdam-IJburg heeft een Parentshouse ontwikkeld waar mensen in echtscheidingssituaties tijdelijk terechtkunnen. Dat is een mooi concreet project waar mensen met een concrete hulpvraag wat aan hebben.

De auteur is voorzitter van het Netwerk Christen Familie Mediators. Het netwerk houdt vrijdag samen met de Christelijke Hogeschool Ede en uitgeverij Kok het symposium ”Stuk geluk. Investeren in verbondenheid bij relatiebreuken”.