Eerder was het debat in de multinationale mensenrechtenorganisatie twee keer uitgesteld. Begin oktober koos de parlementaire vergadering van de Raad van Europa ervoor het debat uit te stellen, omdat de verschillen te groot bleken en een rustpauze gewenst leek. In januari werd het opnieuw opgeschoven.Een van de problemen is dat de gezondheidscommissie, die in september Marty’s rapport met een krappe meerderheid aanvaardde voor plenair debat, anders denkt over euthanasie dan de parlementaire assemblee als geheel. Vrij algemeen wordt aangenomen dat de voorstellen van Marty geen kans maken in een stemming na het plenaire debat. De leider van de christen-democratische fractie, de Nederlander René van der Linden, heeft binnen zijn groep zelfs een aparte werkgroep ingesteld om dit onderwerp van stap tot stap te begeleiden en om te zorgen dat het rapport-Marty wordt afgewezen.

Intussen zijn er geen pogingen gedaan om de voorstellen van de Zwitserse rapporteur af te zwakken. Wel is er een middenweg gevonden, waarbij de parlementaire vergadering zou debatteren zonder de tekst aan te passen of te stemmen. Na het debat gaat het stuk weer terug naar de commissie.

Het subtiele spel met procedures rond dit onderwerp houdt verband met de extreme gevoeligheid van euthanasie. Enerzijds zijn er de voortrekkers op het gebied van internationale orde en mensenrechten, zoals Nederland en België, die euthanasie min of meer uit het strafrecht hebben gehaald. Anderzijds roept actieve levensbeëindiging in de meeste van de 45 lidstaten van de Raad van Europa grote vragen op, omdat men bang is voor misbruik en schending van de mensenrechten. En die moet de Raad van Europa nu juist beschermen.

Rapporteur Dick Marty nam in zijn rapport, dat vorig jaar september verscheen, de bestaande situatie als uitgangspunt. Euthanasie vindt immers in alle landen plaats, „maar dan in het donker, zonder regels en controle”, aldus de Zwitser vorige week in een interview. Daarom beveelt hij wetgeving naar Belgisch en Nederlands voorbeeld aan.

Hoewel het rapport van Marty absoluut nog niet is aangenomen door de Raad van Europa, heeft het de afgelopen maanden veel reacties losgemaakt van Duitstalige groepen. Vorige week richtten de Duitse rooms-katholieke bisschoppen zich tot de parlementaire vergadering met de vraag „de waarde van elk mens en zijn onvoorwaardelijke recht op leven te beschermen.” „Wie spreekt van ”vrijwillige euthanasie”, miskent de uitzonderlijke situatie waarin doodzieke en stervende mensen zich bevinden, die niet werkelijk tot doodslag kunnen besluiten.” De wens om te sterven, komt volgens de Duitse bisschoppen vooral voort uit „wanhoop”. Ook in januari bracht de Rooms-Katholieke Kerk in Duitsland een soortgelijke verklaring uit.

Het onderwerp euthanasie roept in Duitsland altijd sterke weerstand op. Toen enkele jaren geleden in Nederland de euthanasiewet in de Tweede Kamer werd besproken, lieten ook al veel Duitse socialisten en liberalen zich hier negatief over uit. En toen onlangs in de week voor Goede Vrijdag enkele linkse politici in Duitsland toch opriepen om levensbeëindigend handelen niet in alle gevallen te bestraffen, maakte dit gelijk heftige tegenreacties los bij alle partijen. De Duitse gevoeligheid op dit punt staat tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog.

Ook veel plaatselijke en regionale kerken in Duitsland laten daarom van zich horen. In Württemberg roepen de lutherse bisschop Gerhard Maier en zijn katholieke collega Gebhard Fürst de regeringen gezamenlijk op geen legalisering van euthanasie toe te staan, aldus een bericht in de Stuttgarter Zeitung van vorige week. Door een samenloop van omstandigheden viert de Evangelische Kirche samen met de Rooms-Katholieke Kerk juist deze week als ”Woche für das Leben 2004”.

De Deutsche Hospiz Stiftung keert zich ook tegen het rapport-Marty. De instelling voor palliatieve zorg werkte mee aan een brievenactie richting bondskanselier Schröder en de ministers van Buitenlandse Zaken van de 45 lidstaten van de Raad van Europa. Verder bracht de organisatie vanaf begin februari ten minste vier persverklaringen uit waarin euthanasie en hulp bij zelfdoding worden afgewezen. „Wanneer actieve euthanasie wordt gelegaliseerd, betekent dat het einde van de zelfbeschikking”, stelt directeur Eugen Brysch. „Het is een leugen te beweren dat een euthanasiewet misbruik kan verhinderen. Zo’n wet opent juist de deur voor dit soort misbruik.” Volgens de stichting is de doodswens van een patiënt het gevolg van een depressie. Legalisering van euthanasie zou zieken, bejaarden en gehandicapten juist nog kwetsbaarder maken, aldus De Deutsche Hospiz Stiftung, die uitgaat van het motto ”Omdat sterven ook leven is”.

De Oostenrijkse palliatieve beweging Hospiz Österreich reageerde in dezelfde zin. Voorzitter Hildegard Teuschl verklaarde dat „wie geen actieve euthanasie wil, voor optimale stervensbegeleiding moet zorgen.” Met het aannemen van de voorstellen van Marty zou de „dijk doorbreken”, aldus de Oostenrijkers.

De Oostenrijkse bisschop Klaus Küng had zich met betrekking tot de Raad van Europa al eerder uitgesproken voor een „cultuur van het leven”.

Marty stuit ook in zijn eigen land op tegenstand. De Zwitserse bisschoppenconferentie heeft het afgelopen jaar al twee brieven geschreven naar de Raad van Europa. „Naar de mening van de Zwitserse bisschoppen moeten de problemen en het lijden zo goed mogelijk uit de weg worden geholpen en niet de zieken en stervenden.” Volgens de katholieke leiders is euthanasie in strijd met de mensenrechten.

Vanuit de Nederlandse pro-lifebeweging is nog weinig protest geweest tegen de euthanasievoorstellen die dinsdag in Straatsburg worden besproken. Wel heeft de Nederlandse rooms-katholieke bisschoppenconferentie op verzoek van Europese collega’s een reactie op Marty’s rapport gegeven. In het document, waarop deze krant de hand wist te leggen, stelt bisschop Eijk namens de Nederlandse RK-Kerk, dat „het wettelijk toestaan van levensbeëindigend handelen op verzoek niet de beste weg is om de transparantie en zorgvuldigheid waarmee artsen met het levenseinde omgaan te verhogen.” „De beste garantie om dit te realiseren is de invoering en versterking van adequate palliatieve zorg waardoor voorkomen kan worden dat patiënten in een zodanige situatie terechtkomen dat zij om euthanasie verzoeken.” Bovendien achtten de Nederlandse bisschoppen „levensbeëindiging onverenigbaar met de fundamentele waarden van het menselijk leven en met de fundamentele opdracht van de gezondheidszorg.”

De rapporteur, Dick Marty, is in de afgelopen maanden bedreigd, belasterd en zelfs „internationaal onder druk gezet”, aldus een interview dat hij vorige gaf aan de Zwitserse krant Tages Anzeiger. Hij voelt zich niet begrepen, zegt Marty, die zelf enkele kansen voorbij liet gaan om zijn rapport in de Raad van Europa toe te lichten. „Het gaat niet om de legalisering van actieve euthanasie. Het gaat alleen om het afzien van straf onder precies omschreven omstandigheden.”