Vanaf de oprichting van de Vrije Universiteit in 1880 is van meet af aan duidelijk dat er, naast godgeleerdheid, ook behoefte is aan een medische opleiding op gereformeerde grondslag.

De Amsterdamse huisarts Ben Sajet, tevens gemeenteraadslid, is in 1923 een van de eerste pleitbezorgers van een academisch ziekenhuis in de stad.

In 1932 deelt de Vrouwen VU-Hulp de eerste VU-spaarbusjes uit. Meer dan 100.000 huisvrouwen sparen wekelijks een stuiver of een dubbeltje om een medische faculteit te kunnen opzetten. Ze laten zich inspireren door de slagzin: „Wij vrouwen helpen nu, straks helpen d’ artsen u.” In 1950 gaat de faculteit officieel van start. Drie jaar later promoveert de eerste student aan de faculteit geneeskunde. Weer drie jaar later wordt de eerste paal geslagen voor het Academisch Ziekenhuis van de Vrije Universiteit. Het wordt op 12 oktober 1966 geopend door prof. dr. Isaäc Diepenhorst, minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Het is een van de modernste ziekenhuizen van Europa.

Met dit stukje geschiedenis begint het door VU University Press en VUmc uitgegeven jubileumboekje ”Elke dag beter. 50 jaar VUmc”. Wouter Bos, de huidige voorzitter van de raad van bestuur, kenschetst het boekje als een kleine selectie uit de boeiende geschiedenis van het ziekenhuis. Volgens hem zou het zomaar kunnen zijn dat het 51e jaar van het VUmc meteen ook het eerste jaar van de alliantie met het AMC is.

Start

Vanaf 1966 start het VUmc in rap tempo met behandelingen die in medisch Nederland en daarbuiten de aandacht trekken. Zo gaat in 1968 het behandelen van kinderen met kanker van start. De kans op genezing was toen 25 procent. Dankzij nieuwe en betere behandelingen is dat tegenwoordig tot 75 procent gestegen. In 2006 opent het VUmc het Cancer Center Amsterdam (CCA). Door een concentratie aan vooraanstaande onderzoekers is het centrum in staat onderzoek versneld uit te voeren.

In 1970 is het VUmc het eerste ziekenhuis in Nederland dat een commissie medische ethiek opricht.

In 1966 werd nog gedacht dat stress de oorzaak was van een maagzweer en dat deze kon genezen met een melkdieet en bedrust. Haalde dat niets uit, dan werd het aangetaste deel van de maag verwijderd. „Pas in 1982 ontdekten Australische onderzoekers dat de werkelijke oorzaak van een maagzweer de bacterie Helicobacter pylori is, die we nu met maagzuurremmers en antibiotica kunnen bestrijden”, zegt maag-, darm- en leverarts Chris Mulder.

In 1983 wordt de studie tandheelkunde van de VU samengevoegd met die van de Universiteit van Amsterdam. De nieuwe faculteit krijgt de naam Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA).

Na de start van de ivf-behandeling (in-vitrofertilisatie) wordt in januari 1986 de eerste Nederlandse reageerbuisbaby in het VUmc geboren. Sindsdien heeft de behandeling van paren met een langdurige kinderwens een enorme vlucht genomen. Het VUmc heeft een van de grootste ivf-centra van Nederland.

In 1990 vindt de eerste open hartoperatie plaats. Vier jaar later, in 1994, opent het ziekenhuis een gebedsruimte voor moslims. Met het in dienst nemen van een eigen moslim geestelijk verzorger loopt het ziekenhuis voorop. „We besteden ook aandacht aan interculturalisatie”, zegt Benita Spronk, hoofd van de dienst pastoraat en geestelijke verzorging. „Niemand doet hier moeilijk over hoofddoekjes. Door de protestants-christelijke achtergrond bestaat hier een sfeer van begrip en respect voor andersdenkenden.”

Met het programma interculturalisatie –gestart met het symposium ”De wereld in huis”– wil het ziekenhuis dat de verschillende culturen een bijdrage leveren aan de kwaliteit van zorg.

Traumaheli

In 1995 is het VUmc een van de eerste universitair medisch centra in Nederland met een traumaheli. Die transporteert een mobiel medisch team (MMT) naar de plaats van een incident om specialistische hulp te verlenen.

Als in 2001 de faculteit geneeskunde en het VU-ziekenhuis fuseren, ontstaat het VU medisch centrum (VUmc).

De invoering van robotchirurgie is in 2002 een wereldwijde primeur voor het VUmc.

Het jaar 2009 wordt gemarkeerd door de opvang van 28 slachtoffers van de vliegtuigcrash van Turkish Airlines vlak bij Schiphol.

Het VUmc krijgt in 2012 de beschikking over een PET-MRI-scanner. Met de combinatie van beeldvormende technieken in één apparaat kan zowel de anatomie van de patiënt als de biologie van een tumor in beeld worden gebracht. Hiermee kan onderzocht worden of de behandeling met medicijnen effectief is en of de medicijnen op de juiste plaats komen. De PET-MRI helpt artsen en wetenschappers een flinke stap vooruit op weg naar nieuwe diagnose- en behandelmethoden van onder meer kanker, hart- en vaatziekten, MS en alzheimer. VUmc zet de PET-MRI ook in voor onderzoek naar onder meer kosteneffectieve ontwikkeling van nieuwe medicijnen.

Sinds mei 2016 beschikt VUmc Cancer Center Amsterdam als eerste in Europa over een MRIdian bestralingsapparaat. Dit apparaat maakt het voor het eerst mogelijk om een patiënt met kanker te bestralen en tegelijkertijd via de monitor de tumor in de gaten te houden. Het lijkt zo logisch, maar toch was dit tot voor kort niet mogelijk. Zo wordt de tumor hard aangepakt en gezond weefsel beter gespaard, wat de bijwerkingen sterk vermindert.

Vanaf 2014 gebruikt het VUmc de Da Vinci-robot voor kijkoperaties. Behalve door urologie voor prostaatoperaties wordt de robot ook steeds meer gebruikt door andere specialismen.

Een sluitstuk dat het jubileumboek niet vermeldt is de affaire in 2012, als het ziekenhuis met filmproducent Eyeworks samenwerkt aan het tv-programma ”24 uur tussen leven en dood”, een reportage over de spoedeisende hulp in het ziekenhuis. Patiënten worden zonder hun toestemming gefilmd, of worden achteraf om toestemming gevraagd. Het openbaar ministerie in Amsterdam oordeelt dat VUmc zich schuldig heeft gemaakt aan opzettelijke schending van het beroepsgeheim en legt het ziekenhuis en de filmproducent een boete op.

Het boekje maakt voor hetzelfde jaar wel summier melding van het opstappen van bestuursvoorzitter Elmer Mulder en bestuurslid Wouter van Ewijk. Reden is een ernstig intern conflict tussen medisch specialisten en het verscherpt toezicht door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). De affaire wordt in de media breed uitgemeten.

Veel impact heeft op 8 september 2015 een gesprongen waterleiding in de Van der Borchstraat. Er stroomt 15 miljoen liter water de straat op en het ziekenhuis in. Het VUmc moet worden ontruimd en blijft twee weken dicht. Er is geen acuut gevaar voor de patiënten, maar doordat basisfunctionaliteiten niet meer functioneren, moeten 339 patiënten worden geëvacueerd.

Kritiek op het tempo van de ontruiming –die zou niet snel genoeg gegaan zijn– noemt prof. dr. Ira Helsloot, hoogleraar rampenbestrijding aan de Radboud Universiteit Nijmegen, „een non-discussie.” Hij vindt dat alle betrokkenen een knap staaltje werk hebben geleverd. „Elke vorm van haast had welhaast voorspelbaar mensenlevens gekost”, zegt hij.

Bovendien was er naar zijn oordeel geen enkele reden voor een acute evacuatie. Door het kortstondig uitvallen van de stroom viel het gevaar voor kortsluiting en brand weg. Alleen schoon drinkwater ontbrak. Kritische medische apparatuur werd door een noodstroomaggregaat aan de praat gehouden. Het heeft wel tot de vraag geleid of het verstandig is dergelijke apparatuur in de kelder van een ziekenhuis onder te brengen.

Het in eigen beheer (mede dankzij Achmea Zorgverzekeringen) uitgegeven jubileumboekje geeft de historie van het vijftigjarige VUmc wat versnipperd weer. Er zit weinig samenhang in. Een groot deel van de 192 bladzijden bestaat uit columns. Zelfs oud-minister Gerrit Zalm en voormalig tv-presentator Arie Boomsma nemen er een voor hun rekening.

Als het over het eten in het ziekenhuis gaat, is tv-kok Joop Braakhekke van de partij. Een ander deel van de uitgave bevat bijdragen over het ”VUmc (gezien) door de ogen van…” Die ogen zijn van medewerkers en oud-medewerkers.

Boekgegevens

Elke dag beter. 50 jaar VUmc, Monique Krinkels, Marissa Hossteenge, Maartje van den Heuvel; uitg. VU University Press, Amsterdam, 2016; ISBN 978 90 8659 745 1; 192 blz.; € 27,50 excl. verzendkosten, te bestellen via vuuniversitypress.com.