Column: Wat zijn deze stenen
Het waren vakantiefoto’s die mij even terugbrachten naar de zomervakantie. Naar de dagen die we met ons gezin in de Belgische Ardennen doorbrachten. Ze stonden in het teken van het Ardennenoffensief: museum in, museum uit en monument na monument. Als het om oorlog gaat, kunnen mijn kinderen mij wijzer maken dan ik hen. Van aanvalsplannen en divisies tot materieel en uniformen. Ik weet zelfs letterlijk van de ‘hoed’ en de rand, nu ik een Duitse helm van een Amerikaanse heb leren onderscheiden.
Ik heb het echt als verrijkend ervaren. Niet alleen om als moeder deel te kunnen nemen aan de gesprekken van man en zonen. Het maakt ook een zeker bewustzijn in je wakker. Een herwaardering van onze vrijheid, maar ook een diep gevoel van medelijden: ik heb me nooit gerealiseerd dat onze zuiderburen het zó zwaar te verduren hebben gehad in de Tweede Wereldoorlog.
Naast alle stoere jongensdingen was er ook plaats voor bezinning, op de immense militaire begraafplaatsen die we bezochten. Dat moet je samen gewoon even op je laten inwerken: al die namen, al die stenen. Duizenden op een stuk grond. Hoog in rang of ‘slechts’ een soldaat: de dood maakt geen onderscheid. De vijand ook niet. Maar achter elke naam schuilt een leven, een méns. Een man, vader, zoon of broer. Hadden zíj om deze oorlog gevraagd?! Ik kan me voorstellen dat ze met tegenzin de Atlantische Oceaan overgestoken zijn, hopend en biddend dat ze bij hun familie zouden terugkeren. Tienduizenden vonden hier de dood. Gaven hun leven. Voor ónze vrijheid. Die van u en van mij. Die van onze kinderen. Als je al die namen eens zó concreet leest… dan word je echt even stil.
Schrijnend was de tegenstelling tussen de Amerikaanse en de Duitse begraafplaats. De Amerikaanse begraafplaats is met recht een ereveld te noemen: smetteloos witte kruizen, onberispelijke gazons en schoongeveegde paden. Ook de onbekende soldaten rusten daar eervol, als ”comrade in arms, known but to God”. Op het Duitse kerkhof daarentegen worden ze slechts aangeduid met ”ein Deutscher Soldat”. Mos, onkruid en grillige boomwortels zijn het trieste decor voor de grauwe, verzakte stenen. Zelfs in de dood blijven het ‘vijanden’.
Hoewel het aangrijpend is om daar met je kinderen te staan, kan ik het toch alle ouders aanraden. Sta eens even samen stil op zo’n militair ereveld. Bij onze vrijheid. Bij hen die hun leven gaven voor onze vrijheid. Maar dan óók bij die vijand. Zouden zij daar allemaal vrijwillig aan het front gelegen hebben? Hadden zij een andere keuze? Ook zíj lieten geliefden achter. Vrouwen, moeders, dochters. Dan wordt ook die ‘vijand’ opeens een mens. Met familie. Met een ziel…
Wanneer onze kinderen dan vragen wat die stenen zijn, laten ze ons dan een gedachtenis zijn.
