Verschillende dingen vallen me op in de foto’s. Allereerst de hoeveelheid voedsel. Een gevlucht Sudanees gezin in Tsjaad heeft wekelijks de beschikking over slechts drie zakken met rijst, granen en peulvruchten. De gefotografeerde gezinnen in Azië en Latijns-Amerika vullen de rijst aan met een rijkdom aan groente en fruit. In Europese landen, Australië en de Verenigde Staten zien we er opvallend veel vlees bijkomen en een overvloed aan tussendoortjes.

Een ander groot verschil is dat er in zuidelijke landen veel meer pure, onbewerkte producten worden gegeten. Hoe rijker de landen worden, hoe meer de gezinnen bewerkte en verpakte producten laten zien. In plaats van zakken wortelen, tomaten en uien, zien we blikken tomaat, onduidelijke pakjes en zakjes en kant-en-klare pizza’s. In plaats van water worden er grote hoeveelheden frisdrank, sap en bier getoond.

Ons Nederlandse voedselpatroon is sterk veranderd, zoals in alle rijkere landen het geval is. We eten meer suiker, vlees en zuivel dan de generaties voor ons. Dit veranderde voedselpatroon heeft echter grote gevolgen voor het milieu en het landgebruik. Hoe meer vlees en zuivel we consumeren, hoe meer landbouwgrond er nodig is om dit voedsel te kunnen produceren. We gebruiken daarvoor niet alleen landbouwgrond in eigen land, maar ook in landen als Brazilië en Thailand, vanwaar we grote hoeveelheden soja en tapioca importeren voor veevoer. De kant-en-klare pizza’s bestaan uit een groot aantal ingrediënten die van over de hele wereld worden ingevoerd. Daarnaast brengt onze manier van boodschappen doen een grote hoeveelheid verpakking en dus afval met zich mee. En dan blijken we ook nog 135 kilo voedsel per persoon per jaar weg te gooien.

Op 16 oktober is het Wereldvoedseldag. Een jaarlijks terugkerende dag om extra aandacht te vragen voor de ongelijke verdeling van voedsel in de wereld en de vraag hoe we honger op een duurzame manier kunnen terugdringen. De oplossing daarvoor ligt niet in nog meer grootschalige en intensievere landbouw, waarvan de nadelige gevolgen voor de natuur, het vee en de bodem duidelijk zichtbaar worden. Het punt is niet dat er op dit moment te weinig voedsel is om de wereldbevolking te voeden. Het punt is dat we het ongelijk verdelen en niet iedereen toegang heeft tot voldoende en gezond voedsel. Waar ligt de oplossing dan wel?

In landen die te kampen hebben met droogte en honger is het belangrijk dat mensen zelf hun landbouw kunnen verbeteren. Te vaak worden boeren in ontwikkelingslanden afhankelijk gemaakt van zaadbedrijven die hun hybride zaden verkopen, wat betekent dat de boeren na een jaar zelf geen zaden kunnen winnen van de gewassen, omdat deze onvruchtbaar zijn. Zij moeten weer bij de zaadbedrijven aankloppen voor zaaigoed en worden zo afhankelijk gemaakt. Dit bulkzaaigoed blijkt echter niet altijd even geschikt voor de droge gronden. Wanneer de boeren zelf zaden winnen en veredelen, kunnen ze deze beter geschikt maken voor de specifieke kenmerken van hun grond en klimaat. Het punt is dat de commerciële zaden vaak gesubsidieerd worden door overheden. Het doorbreken van deze afhankelijkheid is een goed voorbeeld van hoe duurzame, volhoudbare landbouw ter plekke wel mogelijk is en honger kan worden voorkomen.

Op Wereldvoedseldag gaat de aandacht niet alleen uit naar betere voedselproductie in armere landen, maar wordt ook ons een spiegel voorgehouden. Op sommige plaatsen wordt rond 16 oktober een wereldmaaltijd georganiseerd, die bestaat uit ingrediënten die iedere bewoner op deze aarde zou kunnen eten met de huidige voedselproductie. Het doel is om ons bewust te maken van ons eigen voedselpatroon en de vraag hoe het duurzamer en eerlijker kan. Een grote uitdaging voor ons is om minder vlees en zuivel te consumeren. We kunnen dit goed vervangen door andere eiwitrijke producten, zoals peulvruchten, noten en ‘nieuwe’ voedingsmiddelen zoals insecten en zeewier. Zo blijft er meer landbouwgrond beschikbaar voor voedsel dat direct door mensen genuttigd kan worden. Wanneer we meer kiezen voor minder vlees en onbewerkt voedsel van dichtbij, gegroeid in het seizoen, dragen we bij aan een duurzamere voedselproductie en -verdeling.

Wie de fototentoonstelling heeft gemist, kan de foto’s van ”Hungry Planet” bekijken op internet. De meeste zijn gepubliceerd op de website van de fotograaf Peter Menzel. Een aanrader om te doen op Wereldvoedseldag.

Dr. Martine Vonk werkt als lector ethiek en technologie bij Saxion. Reageren? rubriekforum@refdag.nl