Kijk, dat zijn eidereenden.Vasco van der Boon wijst richting ’t Rif vanaf de balustrade van de nieuwe wadwachtpost op de Engelsmanplaat. De vrijwilliger van Staatsbosbeheer is enthousiast over het gebouw op poten, dat bijna een kilometer oostelijker op de zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog is opgesteld dan de oude vogelwachtershut. „De nieuwe hut staat ontzettend strategisch gericht op de hoogwatervluchtplaats. Daar kunnen op hoogtijdagen wel bijna honderdduizend vogels zitten: kanoeten, bonte strandlopers, rosse grutto’s, wulpen, van alles.”

De 35 jaar oude vogelkijkhut op de Engelsmanplaat was hard aan vervanging toe. Afgelopen zomer is in zes weken de rottende hut gesloopt en een nieuwe wadwachtpost gebouwd. Die kreeg de naam De Kalkman, de Friese benaming van Engelsmanplaat.

De zandplaat wordt jaarlijks door duizenden recreanten bezocht. Anders dan vroeger zijn die de laatste jaren van harte welkom, vertelt directeur Fred Wouters van Vogelbescherming Nederland. „Zo’n twaalf miljoen vogels zijn van de Waddenzee afhankelijk, en de broedplekken moeten beschermd worden. Dit soort eilanden, waar niet de hele dag mensen over het strand lopen, zijn heel bijzonder. Maar nieuwe generaties houden de Waddenzee niet overeind als ze die niet in hun hart hebben gesloten. Als je niet weet dat iets bestaat, is het ook zomaar verdwenen.”

Rustzoekers

Die nieuwe filosofie wordt uitgewerkt in het project Rust voor vogels, ruimte voor mensen. De voor vier ton opgetrokken wadwachtpost op de Engelsmanplaat, voor driekwart gefinancierd uit het Waddenfonds, is de eerste mijlpaal van dit project. „Wadvaarders zijn rustzoekers”, vervolgt Wouters.

Recreanten willen geen vogels verstoren, maar onbewust gebeurt dat soms wel. „Ze laten hun hond los, gaan ze barbecueën en verstoren ze zo vogels. Dan komen de wadwachters dus in actie. Niet met een opgeheven vingertje, maar wel met uitleg waarom dit zo’n bijzondere plek is.” Vrijwilliger Van der Boon heeft de mentaliteit van recreanten ten positieve zien veranderen. Hij komt iedere zomer wel een week op de Engelsmanplaat „om vogels te tellen en te bewaken. Vroeger stuurden we recreanten gewoon weg, zonder uitleg en vriendelijkheid. Nu zijn we meer gastheer.”

Hij stelt vast dat het „ontzettend druk” is op de plaat. Dat had boswachter Marjan Veenendaal al voorspeld. Steeds meer recreanten weten een eiland als de Engelsmanplaat te vinden, zeker als het mooi weer is. „Wadvaarders, wadlopers, kajakkers, allerhande recreanten komen langs. Iets wat bijna onbereikbaar lijkt trekt, net als de top van een berg.”

Over de nieuwe groep waddenrecreanten maakt Ron Mes zich wel wat zorgen. Hij was in 1973 de eerste –toen nog betaalde– vogelwachter op de Engelsmanplaat. „De wadvaarders vergrijzen. In plaats daarvan zien we steeds vaker ”thrillseekers”: kitesurfers, windsurfers, beoefenaars van extreme sporten, maar ook mensen in speedboten. Het gaat dan om kleine groepjes, maar vaak moeilijker te benaderen. Zij geven relatief de meeste verstoring.”

Luxe

De 67-jarige inwoner van Leiderdorp is intussen lyrisch over de nieuwe wadwachtpost. „Fenomenaal, zo mooi gebouwd. Met een heel grote balustrade.” De geheel ecologisch gebouwde hut, waar vier wachters kunnen overnachten, staat in schril contrast met de oude, waarin Mes 43 jaar geleden startte als eerste vogelwachter op de Engelsmanplaat. Dat was meer een bouwkeet.

Mes vertelt waarom hij destijds als jonge biologiestudent zo’n bijzondere baan kreeg. „Mensen met bootjes voeren in die tijd dwars door broedkolonies. Dat kon gewoon niet.”

In de loop van de jaren heeft Mes de kolonies flink zien veranderen. Zo hoefden er begin jaren 90 geen vogels bewaakt te worden, simpelweg omdat er geen vogels broedden. Deze zomer broedden er zo’n 500 dwergsterns, noordse sterns en vissterns op ’t Rif ten noorden van de Engelsmanplaat, een heel storingsgevoelige soort waarop vanuit de nieuwe post beter toezicht gehouden kan worden. „En twee strandplevieren. Die zijn tegenwoordig heel zeldzaam.”

Over een week zal Mes weer op Engelmansplaat zijn. Dan begint de integrale vogeltelling op de wadden en mag hij zijn eerste twee nachten blijven slapen in de wadwachterspost. „Met hoog water kun je zo’n drie uur tellen. Daarna verspreiden de vogels zich weer.”