Wie kent ’m niet, de campagne ”De scholen zijn weer begonnen”? Door middel van spandoeken langs de wegen worden verkeersdeelnemers erop geattendeerd dat er weer veel scholieren zijn om op te letten.

Veel ouders fietsen met hun kind(eren) naar school. Ook zijn er veel ouders die hun kind met de auto of per bus naar school (laten) brengen. Soms kan dat niet anders. Dat neemt niet weg dat ook hun kind op een later tijdstip zelfstandig aan het verkeer zal moeten leren deelnemen. Dat is van groot belang.

Vermoeid

Kinderen zijn erg kwetsbaar in het verkeer. Doordat ze nog niet altijd eerst nadenken voordat ze doen, kunnen ze soms ineens oversteken. Ook vermoeidheid en verminderde concentratie spelen een rol. Uit recent onderzoek bleek dat er meer ongelukken met kinderen op de fiets gebeuren op de terugweg van school naar huis dan andersom.

Jonge kinderen moeten nog veel ervaring opdoen in het verkeer. Hun besef van gevaar is nog beperkt. In hogere klassen van de basisschool wordt er meestal verkeersles gegeven en is er ook een fietsexamen.

Het is voor kinderen moeilijk om het geleerde meteen in de praktijk te gebruiken. Goede oefening en begeleiding door ouders en leerkrachten blijven daarom erg belangrijk. Veilig Verkeer Nederland en de ANWB hebben speciale programma’s voor verkeersopvoeding voor basisscholen in samenwerking met ouders. Ook geven zij op hun websites richtlijnen om veilig naar school te fietsen.

Basisregels

Het is goed om samen eerst de basisregels van het verkeer door te nemen. Stoppen voor rood licht, richting aangeven bij afslaan, beide handen aan het stuur. Ook contact zoeken met andere weggebruikers kan soms handig zijn: heeft de ander mij gezien en krijg ik wel voorrang?

Bellen, appen of muziek luisteren op de fiets is heel gevaarlijk. Alle aandacht is nodig voor het verkeer. Het is goed om kinderen te vertellen over de dode hoek en hun te leren niet naast een bus of vrachtwagen te gaan staan, omdat de chauffeur hen dan niet kan zien.

Kinderen kunnen zo veel mogelijk ervaring opdoen in het verkeer door regelmatig samen met hun ouders te fietsen. Om naar school te fietsen is het goed om de veiligste route uit te kiezen, ook al duurt deze misschien iets langer. Beter kiezen voor een weg waar een duidelijk fietspad is, dan waar fietsers op de rijbaan moeten.

Oefenrit

Ook is het verstandig de rit naar en van school te oefenen. Het is handig dit op een rustig moment, buiten de spits, te doen. Door veel te oefenen en als ouders het goede voorbeeld te geven, doen kinderen verkeersinzicht op.

Tijdens de oefening kunnen ouders hun kind leren bij welke punten ze extra moeten opletten en waarom. „Hier komen meestal auto’s om de hoek, dus eerst afremmen en goed kijken of je even moet stoppen.”

Na de tocht is het goed om nog even na te gaan hoe het ging. „Wat ging er goed en waar moet je de volgende keer nog beter op letten?”

Het is per leeftijdsfase verschillend wat er van een kind in het verkeer kan worden verwacht. Tot 4 jaar kunnen kinderen nog geen inschatting maken van gevaren: ze steken zomaar over, zonder eerst te kijken of het wel veilig is.

Korte opdrachten kunnen ze wel uitvoeren. Door die te herhalen, onthouden ze die: stoppen voor het rode licht, op het knopje drukken en pas verder gaan als het stoplicht groen is. Ook als kinderen achter op de fiets of in de auto meegaan, kunnen ouders dit al vertellen.

Kinderen tussen de 4 en de 8 jaar kunnen steeds beter oversteken. Ze hebben daarbij nog wel begeleiding nodig.

Verkeersbewustzijn

Door in het verkeer dingen te benoemen en af en toe een vraag te stellen, kan het verkeersbewustzijn toenemen. „Komt die auto hierheen of niet? Zie je het knipperlicht? Dat betekent…”

Zelfs tot een jaar of 9 kunnen kinderen gevaarlijke situaties nog niet zien aankomen. Ze zijn nog snel afgeleid door andere gebeurtenissen om hen heen. Ook hebben ze nog geen goed overzicht over het verkeer, omdat ze meestal recht vooruit kijken. Het is dus belangrijk hun aan te leren goed op het verkeer om hen heen te letten.

Kinderen tussen de 10 en de 12 jaar kunnen meestal zelfstandig naar school fietsen, uiteraard afhankelijk per kind.

Jongeren tussen de 12 en de 14 jaar verkennen grenzen, ook in het verkeer. Daardoor nemen ze meer risico’s. Ze onderschatten de snelheid van naderende auto’s en schieten er nog snel voor.

Ook willen ze soms stoer doen voor leeftijdsgenoten. Het is daarentegen pas echt stoer als een kind zich verantwoordelijk gedraagt en zich aan de verkeersregels houdt, tegen het gedrag van vrienden in. Dit kan veel ongelukken voorkomen.

Technisch in orde

Het is belangrijk dat de fiets technisch in orde is: controleer regelmatig of de lichten en remmen nog goed werken, de banden hard genoeg zijn en de bel werkt. Het zadel moet op goede hoogte staan: een kind moet met beide voeten bij de grond kunnen als het erop zit.

Schooltassen en andere bagage moeten veilig meegenomen kunnen worden, onder de snelbinders of in een rugzak, niet aan het stuur. Als een jongere een klasgenoot achterop meeneemt, is dat niet goed voor de fiets. Op het bagagerek voorop is dit ronduit gevaarlijk.

Goede zichtbaarheid verhoogt de veiligheid. Voor jonge kinderen zijn er leuke vlaggetjes op stok die aan de fiets kunnen worden vastgemaakt. Ook veiligheidshesjes met reflectoren zorgen ervoor dat een kind beter opvalt voor andere weggebruikers. Uiteraard is voldoende verlichting voor en achter en reflectie rondom van groot belang voor fietsen in het donker.

In een aantal Europese landen dragen de kinderen fietshelmen. In Nederland is dit ook steeds vaker te zien. Een helm beschermt de hersenen en vermindert hoofd- en hersenletsel bij valpartijen.

Ook op tijd van huis vertrekken draagt bij aan de veiligheid. Als ouder en kind moeten haasten om op tijd te zijn, letten ze vaak minder goed op.

Zitjes

Jonge kinderen die nog niet zelfstandig naar school fietsen kunnen op allerlei manieren worden vervoerd. Een veilig fietszitje moet passen bij het gewicht van het kind en voldoen aan Europese veiligheidsnormen. Een goede montage is belangrijk.

Voetriempjes en spaakbescherming zijn onmisbaar. Er gebeuren nog steeds veel ongelukken waarbij kinderen met hun voeten tussen de spaken komen. Dat kan voor ernstig letsel en veel pijn zorgen.

Sommige ouders denken dat een fietstas voldoende bescherming biedt voor de voeten van een ouder kind, maar het blijft gevaarlijk om kinderen los en zonder voetsteunen met riempjes achterop te vervoeren. Een ongeluk zit in een klein hoekje, maar kan ernstige gevolgen hebben.

Bakfietsen

Naast fietszitjes verschijnen in het straatbeeld steeds vaker bakfietsen. Het is een veilige manier om meer kinderen en bagage te kunnen vervoeren. In sommige modellen is het mogelijk een Maxi-Cosi of een speciale babyschaal te bevestigen. Zo kan ook een baby veilig op de fiets worden vervoerd.

Ook bepaalde fietskarren hebben deze mogelijkheid. Het is verstandig om je als een ouder goed te laten informeren over wanneer en hoe veilig een baby kan meenemen en vanaf hoeveel maanden dat verantwoord is. Trillingen in een bakfiets of fietskar kunnen worden verminderd door extra gewicht mee te nemen, zoals een zak zand.

Een baby kan in een voorzitje worden meegenomen vanaf het moment dat het zelfstandig kan zitten en het hoofdje zelf goed rechtop kan houden. In elk zitje moeten kinderen altijd goed zijn vastgegespt.

Er zijn ook speciale fietsendragers voor Maxi-Cosi’s ontwikkeld, maar de meningen zijn verdeeld over de vraag of die wel veilig genoeg zijn. Een Maxi-Cosi is gemaakt voor gebruik in de auto en niet voor op de fiets.

Geen draagdoek

Echt onveilig is fietsen met een baby in draagzak of -doek. Het lijkt handig, maar de risico’s zijn groot. Als een ouder valt, komt de baby van een hoge plek naar beneden. Ook is er grote kans dat de ouder boven op het kindje terechtkomt, dat dan de eerste klap te verduren krijgt.

Als het stuur omklapt, komt dat als eerste tegen de baby, omdat die op de buik hangt. Het kindje zit ook onbeschermd in een draagdoek en is zo heel kwetsbaar.

De kans op een ongeluk met de fiets lijkt misschien klein, maar onderzoek bewijst het tegendeel. Een steen die tussen de spaken komt of één onoplettende bestuurder en de gevolgen zijn enorm. Dat risico moeten ouders niet willen nemen met kostbaar ‘bezit’ zoals hun baby.

Tips

• Leer kinderen de basisregels van het verkeer.
• Kies de veiligste route naar en van school.
• Oefen de rit op een rustig tijdstip.
• Geef zelf het goede voorbeeld.
• Zorg ervoor dat de fiets technisch in orde is.
• Kies voor veilige fietszitjes en veilig vervoer van een baby.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de pedagogen Mirjam Blom en Anja Helmink. Dat kan door de situatie en de (gezins)-omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@refdag.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.