Diplomaten verwachten het nodige vertoon van eensgezindheid, maar geen grootse vergezichten na een dag van overleg in het kasteel dat boven de Slowaakse hoofdstad uittorent. De leiders nemen zich voor zonder te zwartepieten gezamenlijk een diagnose van de problemen te stellen. Diplomatiek vooroverleg heeft volgens bronnen zeer duidelijk aangetoond dat de standpunten inhoudelijk fors verschillen, onder meer over de aanpak van migratie.

De bijeenkomst is vooral bedoeld om de neuzen één kant op te krijgen. Het tevreden stellen van (Oost-Europese) landen die bevoegdheden van Brussel over willen hevelen naar de lidstaten en de landen rond de Middellandse Zee die soepelere begrotingsregels bepleiten kan worden gezien als evenwichtskunst.

EU-president Donald Tusk, die de bijeenkomst voorzit, reisde de afgelopen weken langs de hoofdsteden om zich voor te bereiden. Ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel had ontmoetingen met vrijwel alle deelnemende leiders.

„Het terugkrijgen van politieke controle over onze gezamenlijke toekomst is het hoofddoel”, aldus Tusk. Voor de Poolse oud-premier is van het grootste belang dat de ongecontroleerde migratiestromen van vorig jaar nooit meer voorkomen. Als concrete maatregel wil hij dat de lidstaten snel 200 grenswachten en 50 voertuigen naar de Bulgaars-Turkse grens sturen.

De andere belangrijkste uitdagingen voor Tusk zijn terrorisme en de angst voor globalisering. Om de wind uit de zeilen van de populisten te halen, mogen de antwoorden daarop wel wat minder politiek correct, vindt hij. Anders zou het Britse besluit om de EU te verlaten volgens hem wel eens navolging kunnen krijgen.

Het idee is dat het ‘Bratislava-proces’ volgend jaar maart bij een Europese jubileumbijeenkomst in Rome is uitgemond in een breed ondersteunde toekomstvisie op de EU. Hoogstwaarschijnlijk volgt begin 2017 nog een extra top van de 27 in de Maltese hoofdstad Valetta.

De leiders, onder wie premier Mark Rutte, hebben vrijdag tussendoor wel ruimte voor een lunch op een luxeschip op de Donau en museumbezoek.