Politieagent Wasam Hawas is terug in Fallujah. Met hem beleven meer agenten en de eerste gezinnen een emotionele thuiskomst in de soennitische stad, waar het Amerikaanse leger deze maand fel strijd heeft geleverd met soennitische strijders. De stad heeft daarbij grote schade opgelopen. Honderden mensen hebben de strijd niet overleefd.

De terugkeer van de agenten en de gezinnen is een eerste stap in een overeenkomst die het Amerikaanse leger maandag met de inwoners van Fallujah sloot en die erop is gericht een einde te maken aan de strijd. De agenten moeten de wapens van de guerrillastrijders innemen. Om de strijders onder druk te zetten hun wapens af te staan, benadrukken de Amerikanen telkens dat een grootscheepse Amerikaanse aanval nog altijd mogelijk is. „Als het niet langs vreedzame weg lukt, dan worden op korte termijn de grote vijandelijkheden hervat”, zo verwoordde legerwoordvoerder Dan Senor het dinsdag.

De legerradio roept de inwoners van Fallujah op hun zware wapens in te leveren. Breng mortieren, raketwerpers, geweren, bommaterialen en raketten naar het kantoor van de burgemeester, naar politieposten of naar het Iraakse Burgerdefensiekorps, zo luidt de mededeling.

Of de guerrillastrijders gehoor geven aan de oproep, is zeer de vraag. Het inleveren van de wapens zou hun maandenlange verzet tegen de Amerikaanse bezettingsmacht ernstig verzwakken, misschien wel in één klap beëindigen. De opstandelingen hebben de afgelopen maanden juist hun best gedaan om grote wapenvoorraden aan te leggen en die voor de Amerikanen verborgen te houden. De afgelopen twee weken troffen Amerikaanse mariniers in de stad forse opslagplaatsen aan die waren verborgen achter spiegels in geheime kamers of onder de grond.

De Amerikanen zien de ontwapening als een test voor de macht van de stadsbestuurders over de opstandelingen. De ontwapeningsdeal is gesloten met officiële vertegenwoordigers van de stad, maar of die de strijders kunnen bewegen tot het inleveren van hun wapentuig is twijfelachtig. „We veronderstellen dat de onderhandelaars uit Fallujah oprecht waren, maar blijven ons wel afvragen of ze in staat zijn hun beloftes na te komen”, aldus Senor.

De komende dagen worden heel belangrijk voor de toekomst van de stad, zegt ook luitenant-kolonel Brennan Byrne, de commandant van het Eerste Bataljon, Vijfde Mariniers Regiment aan de zuidkant van Fallujah. „De lakmoesproef is het inleveren van de wapens.”

De afgelopen weken mochten de Amerikaanse mariniers in Fallujah schieten op iedereen met een wapen. Nieuwe regels, die het gevolg zijn van het akkoord met de vertegenwoordigers van de stad, staan de Amerikanen alleen nog toe te schieten op mensen die een wapen op hen richten. De avondklok gaat voortaan twee uur later in, om 21.00 uur. Daarna mag niemand meer met een wapen de straat op, ook leden van de pro-Amerikaanse veiligheidsdiensten niet.

Tweederde van de 200.000 inwoners van de stad is de afgelopen weken gevlucht. Met de vertegenwoordigers van de stad was afgesproken dat vijftig weggevluchte gezinnen dinsdag voor een dag terug naar huis mochten. De belangstelling daarvoor was overweldigd. Zelfs toen er al vijftig gezinnen zijn doorgelaten, bleven zich mensen melden bij de Amerikaanse controleposten. Ze werden teleurgesteld. „Kom morgen maar terug”, zeggen de mariniers via een tolk.

De onderwijzer Hamdi Rashid was een van gelukkigen die wel door mochten. „Wij houden van Fallujah”, zei hij in de rij voor het Amerikaanse checkpoint. „De Amerikanen doen goed werk. Ze gaan de slechteriken oppakken. We verlangen naar vrede. We willen in vrede leven.”

Hawas vraagt zich af of het de coalitiemacht zal lukken de stad te besturen. De anti-Amerikaanse sentimenten waren er altijd al sterk, en die zullen door de Amerikaanse belegering alleen maar verder zijn toegenomen. Bovendien is de bevolking van de stad door tribale banden nauw verbonden. De politieman is bang voor de guerrillastrijders. „Als je hun huis aanvalt, dan zul je je gezicht moeten bedekken. Je valt je eigen mensen aan. Als ze weten wie we zijn, dan zullen ze ons iets ergs aandoen.”