In het rapport –uitgevoerd door de stichting Het Oversticht en partners met subsidie van de provincie Overijssel– geven de makers adviezen aan kerkelijke gemeenten. Hiervoor namen ze drie kerken in de provincie onder de loep: de rooms-katholieke kerk in Haarle, de rooms-katholieke kerk aan de Valkenbergweg in Zwolle (Herfte-Wijthem) en de Martinuskerk van de protestantse gemeente in Markelo.

De opstellers van het rapport concluderen dat kerkgemeenschappen steeds meer behoefte hebben aan „ondersteuning in de vorm van procesbegeleiding, naast hulp bij architectonische plan­vorming of exploitatieberekeningen. Kortom: investeer minstens evenveel in mensen als in stenen.”

Taal verstaan

De begeleiders van dit proces moeten wel „de kerkelijke taal verstaan, maar ook de taal van het dorp of de buurt spreken.” De praktijk leert volgens het rapport dat „sommige hardnekkige denkpatronen eerst doorbroken moeten worden voordat er concretere stappen gezet kunnen worden.” Ook dient er breed draagvlak gecreëerd te worden om tot behoud of herbestemming van een kerk te komen.

Hiervoor is het nodig dat er open gecommuniceerd wordt over eventuele problemen van de kerkgemeenschap. Dat is de les die in Markelo geleerd werd, waar er problemen zijn met een predikant die niet meer voorgaat, maar waar de kosten voor de predikantsplaat wel op de begroting drukken. Tijdens een bijeenkomst met omwonenden bleek dat velen van hen niet op de hoogte waren van de problemen. Ook wist de huidige voorzitter van het college van kerkrentmeesters in eerste instantie niet van het exploitatieprobleem dat de gemeente heeft. „De aanwezige urgentie werd niet door iedereen gezien en de hieruit voorvloeiende noodzaak om een andere koers te varen, werd niet door iedereen gevoeld.”

Meersporenbeleid

Volgens het rapport kunnen subsidies alleen nuttig zijn als ze dienen als opstartgeld voor een duurzame investering in een gebouw waardoor het bijvoorbeeld multifunctioneler en dus toekomstig­bestendig wordt. Daarom adviseert de projectgroep aan de parochie in Haarle, waar de kerk op termijn in onbruik zal raken, om een meersporenbeleid te volgen. Het eerste spoor is conserveren, in stand houden, het tweede is investeren in mensen, het derde het onderzoeken van een herstemming. Zo zou de kerk als verzamel­gebouw kunnen gaan dienen van de verschillende verenigingen in het dorp én in functie kunnen blijven als bedehuis.

Het rapport ”Kerk als baken in de buurt” is te lezen op de website van Binnenlands Bestuur.