Dr. Oepke Noordmans was een groot theoloog, maar zijn conflict met kerkvoogden en het schoolhoofd zorgden voor steeds legere banken in zijn kerk te Sumar. Een expositie in de kerk van Sumar brengt zijn leven en verblijf in het Friese dorp tussen 1910 en 1923 in kaart. Het is zestig jaar geleden dat Noordmans (1871-1956) is overleden. Daarom is tijdens het Tsjerkepaad (de befaamde Friese kerkentocht) een expositie te zien over deze predikant, die geldt als een van de beroemdste theologen in Nederland, naast K. H. Miskotte en A. A. van Ruler.

De boekentafel in de historische kerk in Sumar getuigt van de enorme productiviteit van Noordmans: duizenden bladzijden in klein lettertype, verzameld in tien dikke banden. Er verschenen zelfs proefschriften over deze „dorpsdominee”, die zelf niet promoveerde maar wel een eredoctoraat kreeg. Noordmans was productiever dan menig gepromoveerd theoloog en hoogleraar.

De inwoners van Sumar moesten wel erg aan hem wennen. Het liefst trok Noordmans zich terug om te studeren en te schrijven. Ds. Sita Hofstra, de plaatselijke protestantse predikante, vertelt hoe een vrouw die als kind naast de pastorie van Noordmans opgroeide pas op latere leeftijd werd gedoopt. De oorzaak was dat Noordmans zich op enig moment ergerde aan het gestamp van de grazende paarden vlak voor zijn studeerkamer. Hij schakelde de politie in. Het gevolg was dat de buurman geen stap meer in de kerk zette en dat zijn dochter later ongedoopt bleef.

Traktement

Het verblijf van Noordmans in Sumar was zonder meer conflictueus te noemen. Hij streed regelmatig met de kerkvoogden over de uitbetaling van zijn traktement en over het onderhoud van de pastorie. Rijke boeren hadden het niet op Noordmans’ kritiek op onrechtvaardige sociale verhoudingen. Er waren grote economische en sociale verschillen tussen de dorpsbewoners. Ds. Noordmans trok zich dit aan en koos positie, wat hem lang niet door iedereen in dank werd afgenomen.

De mensen in Sumar vonden Noordmans preken over het algemeen te moeilijk. „Hij was heel scherpzinnig en knap, en hij schuwde op de kansel flinke uitspraken niet”, zegt Els Havinga-Hoekstra, die samen met Nynke Bosgra en Ingrid Hoekstra-Dijkman de expositie heeft opgezet. Ze deden dat in samenwerking met dr. J. D. Th. Wassenaar, die promoveerde op ”Noordmans in Friesland”.

De conflicten van Noordmans met de kerkvoogden leidden tot intensieve betrokkenheid bij de oprichting van Bond van Nederlandse Predikanten, die zich ging bezighouden met de rechtspositie van predikanten. „Noordmans is zeker niet goed behandeld. Uiteindelijk werd het een machtsspelletje. Dat ging over meer dan alleen over geld”, aldus Havinga. „En de boeren waren niet gewend om tegengesproken te worden”, vult ds. Hofstra aan.

Bovendien was Noordmans behept met besmettingsvrees, zodat hij terughoudend was om mensen te bezoeken die getroffen waren door de Spaanse griep. „Hij gebruikte zijn zakdoek en stok om de deur van een huis waarin een zieke lag te openen. Dat is hem natuurlijk niet in dank afgenomen. De andere kant was dat hij zich inzette voor behoeftigen en betrokken was bij de organisatie van de verpleegzorg. Hij heeft zelf ook een pleegzoon in zijn gezin opgenomen”, aldus ds. Hofstra.

Noordmans was in zijn periode in Sumar opvallend veel bezig met de problemen van de wereldwijde kerk en met de toestand in de wereld. Hij maakte zich de kritiek van de Zwitserse theoloog Karl Barth op de liberale theologie van zijn tijd op een oorspronkelijke manier eigen. Bosgra: „Vergeleken met zijn tijdgenoten in de kerk moet je zeggen: hij was te vroeg geboren, of beter gezegd: hij was zijn tijd ver vooruit.”

Ds. Hofstra zou het jammer vinden dat het conflictueuze van de periode van Sumar in de beeldvorming rond Noordmans zou overheersen. „Vele predikanten vinden het werk van Noordmans nog steeds actueel en inspirerend. Er is altijd spanning tussen geloof en leven. Als predikant nam Noordmans dit ter harte. Je bent er als predikant niet om de mensen te behagen, vond hij. Dus als hij meende dat er vanuit de Bijbel kritiek geleverd moest worden op een bepaalde manier van leven, dan deed hij dat. Conflicten ging hij daarbij inderdaad niet uit de weg. Daar weten de vorige generaties in Sumar van mee te praten.”

De expositie ”Noordmans in beeld” in de protestantse kerk van Sumar is te zien tijdens het Tsjerkepaad op de zaterdagen 23 juli, 6 en 20 augustus en 3 september (13.00-17.00 uur).