In de expositie ‘De waanzin nabij. Van Gogh en zijn ziekte’, die vrijdag haar deuren opent, vertellen zo’n 25 schilderijen en tekeningen uit de laatste anderhalf jaar van het leven van Van Gogh en bijbehorende citaten van de meester zelf het verhaal van zijn strijd tegen een grillige en onvoorspelbare ziekte. Onder de werken zijn enkele bijzondere bruiklenen, zoals het portret dat Vincent maakte van zijn arts Félix Rey, dat voor het eerst vanuit het Poesjkin Museum in Moskou naar Amsterdam komt. Daarnaast bieden originele brieven van onder anderen Van Gogh en zijn broer Theo en officiële documenten zoals doktersverklaringen en politierapporten, inzicht in de situatie van de getroebleerde schilder.

„We wilden dit onderwerp al langer eens goed uitdiepen”, vertelt conservator Nienke Bakker. „In de tentoonstelling hebben we nu alle werken en documenten bijeengebracht die een uitgebreide reconstructie vormen van wat er precies met Vincent is gebeurd. Deze tentoonstelling zet alle feiten rond zijn ziekte op een rij.” Zo toont het museum een aantal documenten uit het gemeentearchief van Arles die niet eerder in Nederland te zien waren, waaronder een petitie van buurtbewoners om Van Gogh gedwongen te laten opnemen.

Over wat de schilder precies mankeerde, bestaat geen eenduidige conclusie. „De diagnoses lopen uiteen van een specifieke vorm van epilepsie, tot een bipolaire stoornis. Ook syfilis zou tot de door Vincent omschreven symptomen kunnen leiden. We trekken zelf geen conclusies, maar belichten alle kanten van het verhaal rond de aanvallen en wanen waaraan Van Gogh bij tijd en wijle leed.”

Het grootste misverstand over de ziekte van Van Gogh hoopt Bakker met de tentoonstelling in ieder geval weg te nemen. „Mensen denken weleens dat het werk van Van Gogh juist zo kleurrijk en krachtig is door zijn ziekte. Maar dat is absoluut niet waar. Tijdens de aanvallen kon hij helemaal niets, en zeker niet schilderen. Zijn werk is zo goed ondanks zijn ziekte, niet dankzij.”