Meer dan 65 miljoen mensen wereldwijd zijn ontheemd, schat dr. Pieter Vos. Hij is docent ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) en directeur van het International Reformed Theological Institute (IRTI), twee organisatoren van de zomerschool die tot en met morgen duurt.

Europa is verdeeld over de benadering van vluchtelingen en asielzoekers. De PThU en de Universiteit van het Zuid-Afrikaanse Stellenbosch hebben in het verleden een advies opgesteld waarin gesteld wordt dat compassie (mededogen) van fundamenteel belang is als het gaat om medemenselijkheid.

Maar is compassie voldoende? Dr. Vos beriep zich op de calvinistische traditie, die dat begrip verbindt met gerechtigheid. Er loopt volgens dr. Vos een lijn van Calvijn tot aan de Amerikaanse christelijk filosoof Nicholas Wolterstorff, die stelt dat de wet een positieve functie in de samenleving heeft. „Zij is liefde in actie, gerechtigheid als het gezicht van de compassie.”

Verborgen egoïsme

Dr. Vos verwees naar het standpunt van Duitse protestantse kerkleiders in het publieke debat. Volgens hen moet de kerk de staat herinneren aan zijn opdracht om gerechtigheid te doen en zich in te zetten voor de zwakke en arme. „De kerk mag niet het verlengstuk van de politiek zijn, maar ze mag ook niet apolitiek zijn. Verder dient de staat zich in te zetten voor integratie en wettelijke regelingen.”

Toch is het beoefenen van compassie niet zo eenvoudig als het lijkt. Het kan volgens dr. Vos ook verborgen egoïsme betekenen, gericht op de belangen van de eigen groep; of slechts een zwakke vorm van medelijden of emotie. Uiteindelijk zijn wet en recht ingebed in een bredere joodse en christelijke traditie. Calvijn wist het al: de naaste is vooral de vreemdeling: degene die het meest vreemd voor je is.

Dr. Pieter Dronkers, docent aan de PThU, stelde dat burgerschap te maken heeft met een wettelijke status, het bezit van rechten en plichten. Mensen behoren tot een gemeenschap die hun identiteit geeft. Kerken en individuele burgers hebben een belangrijke pastorale taak ten aanzien van vluchtelingen.

De vluchtelingenstroom is vooral een Europees probleem, zo blijkt tijdens de conferentie. Maar de Amerikaanse studenten Kimberly en Jasmyne Trinidad en Danielle Williams uit New York zeggen dat in hun land de migrantenproblematiek ook gevoelig ligt. Het drietal is lid van de Reformed Church in America (RCA) die actief betrokken is bij de hulp aan vluchtelingen.

Zij verwerpen de visie van presidentskandidaat Donald Trump die „tegen vluchtelingen en moslims” is. Kimberly hoopt niet dat Trump president wordt. „Het feit dat velen op hem stemmen, is echter een veeg teken.”

Amerika kent een toenemende angst voor moslims. Dat was al zo sinds 2001, maar vooral sinds het bloedbad in Orlando. Toch stelt Kimberly dat dit niets te maken heeft met de islam. „De onzekerheid in ons land is echter groot. Ik werk zelf in een ziekenhuis in New York waar de bewakers niet gewapend zijn. Wat gaat er gebeuren als daar ineens een aanslag plaatsvindt?”