Mindfulness, een van oorsprong boeddhistische vorm van meditatie en ontspanning, groeide het afgelopen decennium uit tot een ware hype. Door het hele land kan de basiscursus worden gevolgd. Die bestaat uit acht wekelijkse lessen van 2,5 uur, dagelijkse meditatieoefeningen thuis en een afsluitende stiltedag.

Om de stress de baas te blijven, zoeken tal van christenen hun heil bij christelijke varianten van mindfulness. Cursussen, trainingen en retraites onder noemers als ”christfulness”, aandachtig leven of christelijke meditatie en mindfulness vinden gretig aftrek, blijkt uit onderzoek van deze krant.

Christenen zijn verdeeld over mindfulness. Sommige therapeuten zien het als een techniek die je prima los kunt zien van de boeddhistische achtergrond. Anderen vinden dat de training op gespannen voet staat met de christelijke geloofsovertuiging, omdat mindfulness ervan uitgaat dat je je kracht en het goede in jezelf moet vinden.

Mensbeeld

De boeddhistische grondslag van mindfulness is voor dr. Huijgen, hoofddocent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), geen reden om alle mindfulness­therapieën af te wijzen. „Vrijwel elke therapie of methode heeft een niet-christelijke grondslag. Het gaat erom hoe dominant die achtergrond is in de therapie zelf.”

Daarbij vindt hij het belangrijk om goed te kijken welk mensbeeld er achter een therapie schuilgaat. „Bij seculiere mindfulness streeft de deelnemer ernaar alle gedachten over zich heen te laten komen en het lijden zonder oordelen te accepteren. Dat lijkt mij geen Bijbelse houding. Het christelijk geloof leert iemand juist door alle moeilijkheden heen uit te zien naar het Koninkrijk van God.”

Verschralen

Een training waarbij deelnemers leren om hun aandacht op Gods Woord te richten, vindt dr. Huijgen in deze tijd een goede zaak. „In de monastieke traditie lezen monniken een Bijbelvers of hoofdstuk diverse keren hardop. Ook iemand als Bonhoeffer benadrukt de grote waarde van het her­halen en bemediteren van Bijbel­verzen.”

In de kerkelijke traditie ligt de nadruk echter op de inhoud van Gods Woord, en niet op de vorm. „Als je een Bijbelvers of de Naam van Jezus alleen maar opzegt om er rustig van te worden, ga je voorbij aan de inhoud. Dan gebruik je de Naam Jezus op een boeddhistische manier.”

Bij veel christelijke varianten van mindfulness dreigt daarbij het gevaar van „therapeutisering van het christelijk geloof”, stelt dr. Huijgen. „Dan gaat het uitsluitend over het vinden van geborgen­heid en veiligheid bij God en is Gods Woord alleen maar positief en bevestigend. Als we op deze manier over God spreken, verschralen we de Bijbelse boodschap.”

Een duidelijk ja of nee vanuit de Bijbel is er niet als het gaat om christelijke mindfulness, zegt de universitair docent. In de lijn van 1 Korinthe 8 pleit hij ervoor om het volgen van zo’n cursus over te laten aan ieders geweten. „Sommige christenen konden het eten van heidens offervlees niet rijmen met hun geweten. Anderen hadden er geen moeite mee. Paulus schrijft: Houd rekening met elkaar. Dat lijkt mij een wijze raad.”

Stille tijd

De grote aandacht voor christelijke varianten van mindfulness geeft volgens dr. Huijgen aan dat veel christenen het meditatieve leven voor Gods aangezicht zijn kwijtgeraakt. „De kerk zou meer kunnen doen om dat te bevorderen. Veel mensen denken bij het houden van stille tijd aan het 
ijverig doen van Bijbelstudie. Maar meditatie is ook het Woord van God rustig overwegen, herhalen en tot je door laten dringen. Dat is meer niets doen dan iets doen: Gods Geest in je laten werken.”

Ook in de prediking zou christelijke meditatie meer aan bod mogen komen, vindt hij. „Preken zijn vaak erg rationeel, gericht op het hoofd, onderwijzend. Het meditatieve aspect zou sterker naar voren mogen komen. Niet zo dat het na elke tien minuten een paar seconden stil moet zijn. Maar wel zo dat de kerkdienst een plek is waar je Gods Woord kunt overdenken.”

Een voorbeeld noemt hij veel oosterse christelijke kerken waar het houden van gezamenlijke meditatieve momenten gebruikelijk is. „Hoewel een bijeenkomst om halfzes’s ochtends in de kerk voor veel mensen misschien weer nieuwe stress meebrengt.”