Tot op het laatst bleef het spannend: gaat het concilie van alle veertien orthodoxe kerken ter wereld door of niet? Het orthodoxe patriarchaat van Antiochië, de Georgisch-Orthodoxe Kerk en de Bulgaars-Orthodoxe Kerk gaven begin deze maand vanwege meningsverschillen aan thuis te blijven. De Russen wilden niet naar de vergaderingzaal komen als niet alle orthodoxe kerken aanwezig zouden zijn.

Maar de oecumenisch patriarch Bartholomeüs I, geestelijk leider van de ongeveer 300 miljoen orthodoxen wereldwijd, zette door en het concilie kwam er. Er was immers al heel wat werk verzet: de voorbereidingen voor de synode waren al in de jaren zestig van de vorige eeuw begonnen. Bovendien hadden alle veertien orthodoxe kerken in januari beloofd deel te zullen nemen. Het concilie was dus rechtsgeldig.

Bindende besluiten

De 290 afgevaardigden vergaderden afgelopen week over onderwerpen als het bestuur van de kerk, de relaties met andere christelijke denominaties, de orthodoxe missie in de wereld en de betekenis van huwelijk en vasten.

Officieel moeten alle besluiten unaniem worden genomen. Het concilie leek door de afwezigheid van een aantal kerken dus bij voorbaat te mislukken. Maar omdat het concilie door alle autonome orthodoxe kerken bijeen was geroepen, zullen de besluiten toch bindend zijn, zei aartsbisschop Job Getcha van Telmessos donderdag.

Op eerdere oecumenische concilies, zoals in 787 in Nicea, waren ook niet alle patriarchen aanwezig. „Dat maakt een concilie echter niet minder oecumenisch en bindend”, aldus Ionut Mavrichi, woordvoerder van de Roemeens-Orthodoxe Kerk. „In die tijd bestonden sommige van onze kerken niet eens; toch erkennen we die vergaderingen.”

Vasten

Het concilie kon de afgelopen week zonder grote meningsverschillen besluiten nemen. De documenten die op de vergadertafel lagen, waren vooraf al tot de punten en komma’s besproken. Slechts op een paar kleine onderdelen pasten de synodevaders de teksten nog wat aan. Het is nu aan de verschillende orthodoxe kerken om de besluiten door te voeren.

Een van de concilieverklaringen gaat over de autonomie van de kerken, een heet hangijzer in de orthodoxe wereld. De synode bepaalde dat een moederkerk mag beslissen of een nieuwe orthodoxe kerk zelfbestuur krijgt. Is er onenigheid tussen autonome kerken, dan moeten zij hun zaak voorleggen aan de oecumenisch patriarch. Die moet dan een oplossing zoeken volgens het canoniek recht en de „pan-orthodoxe praktijk.”

Een tweede verklaring benadrukt het belang van vasten, een praktijk die onder druk staat. Vasten is echter een „goddelijk bevel” en een „uiting van het orthodoxe ascetische ideaal.” Vasten houdt niet alleen in dat iemand tijdelijk geen voedsel tot zich neemt, maar ook dat hij zijn woede inhoudt, niet begeert, kwaadspreekt, liegt of een valse eed aflegt.

Eten maakt de mens niet meer of minder rechtvaardig, aldus het conciliedocument. „In geestelijke zin komt er leven door voedsel; gebrek aan eten is een symbool van de dood. Daarom is het noodzakelijk dat we vasten van wereldlijke zaken.”

Protestanten

Een andere verklaring legt de nadruk op de Orthodoxe Kerk als lichaam van Christus. Ze ziet zich als de „authentieke voortzetting van de ene, heilige, katholieke en apostolische kerk.” De Orthodoxe Kerk is „de kerk van concilies”, wat betekent dat deze algemene kerkvergaderingen (en niet de paus) het hoogste gezag hebben.

De kerk is door Christus gesticht en ze wordt door de Heilige Geest geleid. Het „conciliaire werk” gaat dus door in de geschiedenis. Het document noemt onder meer de concilies in 1638, 1642, 1672 en 1691, waarin protestantse leerstellingen werden afgewezen.

De verkondiging van het evangelie hoort tot het hart van de kerk, aldus de synodevaders. Die „ademt het leven” in de maatschappij en verandert de wereld in de kerk.

De Orthodoxe Kerk, „de levende aanwezigheid van Christus in de wereld”, zegt daarnaast veel waarde te hechten aan gesprekken met „niet-orthodoxe christenen” – die zich hebben „afgescheiden van de gemeenschap” en „haar stem niet begrijpen.” In deze dialoog zal de Orthodoxe Kerk nooit water bij de wijn doen. „Dit betekende, betekent en zal betekenen dat we nooit compromissen zullen sluiten in zaken die het geloof aangaan.”

De Orthodoxe Kerk ziet oecumenische gesprekken als een getuigenis: „Kom en zie” (Johannes 1:46).

Lees ook in Digibron

Concilie van orthodoxe kerken op Kreta gaat door (Reformatorisch Dagblad, 16-06-2016)

Concilie orthodoxe kerken blijft onzeker (Reformatorisch Dagblad, 15-06-2016)

Concilie orthodoxe kerken in gevaar (Reformatorisch Dagblad, 14-06-2016)

Bulgaarse kerk niet naar concilie orthodoxen (Reformatorisch Dagblad, 08-06-2016)