De medewerker van Artsen zonder Grenzen kwam in de nacht van zaterdag op zondag in de Russische republiek Dagestan op vrije voeten, nadat hij daar bijna twintig maanden gevangen had gezeten. De sterk vermagerde Erkel kwam zondag rond 03.00 uur op vrije voeten, omhelsde ’s middags in Moskou zijn vader Dick, om nog weer uren later direct na aankomst in Nederland de grond te kussen.

„Ik voel me fantastisch. Ik dank de Heer dat hij me weer tot leven heeft gebracht.” Dat zei een vermoeide en met een baard getooide Arjan Erkel zondagmiddag buiten de ambassade van Nederland in Moskou over zijn bevrijding. Het weerzien met zijn vader Dick, spoorslags naar Moskou gereisd, was emotioneel.

Erkel werd op Rotterdam Airport met applaus verwelkomd door zijn moeder, enkele andere naasten en minister Bot van Buitenlandse Zaken. Hij bracht de nacht door in de buurt van het Rotterdamse vliegveld en vertrok maandagmiddag naar de woonplaats van zijn ouders, Westdorpe in Zeeland. Uit medisch onderzoek blijkt dat het redelijk goed met hem gaat. Van zijn ontvoerders had hij al te horen gekregen dat hij op korte termijn zou worden overgedragen. „Ik dacht dat het eind april of begin mei zou gebeuren. Ik dacht dat ik dan aan een andere groep overhandigd zou worden die mij tot het einde zou begeleiden. De vrijlating kwam als een verrassing.”

Erkel zei dat hij op dat moment van zijn vrijlating geblinddoekt was. Hij toonde zich verheugd dat hij juist in de lente weer voet op Nederlandse bodem kon zetten. „Het lijkt me lekker om weer eens met een biertje op een terras te zitten. Dat soort dingen krijgt een grote betekenis in gevangenschap.”

Arjan Erkel neemt het komende jaar rust om de „slechte ervaring” te verwerken. Dat zei hij maandagmiddag tijdens een persconferentie vlak nadat hij onder toeziend oog van zijn familie en enkele honderden belangstellenden feestelijk was onthaald in Westdorpe. Met zijn ouders en burgemeester Lonink aan zijn zijde sprak Erkel kort de media toe.

Op vragen over wat hij precies heeft doorgemaakt tijdens de bijna twintig maanden durende ontvoering in de Zuid–Russische republiek Dagestan, wilde de inmiddels weer glad geschoren Erkel niet ingaan. Hij verklaarde dat zijn gijzelnemers hem redelijk goed hebben behandeld. De medewerker van Artsen zonder Grenzen veranderde vijf keer van plaats en zat zestien maanden zonder elektriciteit. Hij deed zijn ontlasting in een emmertje en kwam bijna niet buiten.

Erkel was tijdens zijn ontvoering altijd alleen. In het begin sleet hij zijn dagen door heen en weer te lopen en naar het plafond te staren. Later kreeg hij meer contact met zijn gijzelnemers, of ’cipiers’ zoals hij ze zelf noemde. Erkel zei geen sympathie voor hen te hebben, maar wel respect omdat ze hem goed behandelden. De bewakers gaven hem later soms boekjes en stelden hem op de hoogte van het nieuws in de wereld. Zo wist Erkel bijvoorbeeld van de oorlog in Irak, maar over zijn eigen situatie zeiden ze niets.

Erkel reageerde tijdens de persconferentie geëmotioneerd op vragen over de omstandigheden waarin hij zich bevond. Toen hij vertelde dat hij zijn cipiers eens had gevraagd of ze hem als hij zou moeten sterven met een enkele kogel in zijn voorhoofd wilden doden, gebaarde vader Dick dat hij maar niet verder moest vertellen.

Over de omstandigheden die hebben geleid tot Erkels bevrijding, bestaat nog veel onduidelijkheid. Lokale autoriteiten hebben gezegd dat Erkel is bevrijd tijdens een gezamenlijke actie van de federale veiligheidsdienst FSB (de vroegere KGB) en het Dagestaanse ministerie van Binnenlandse Zaken.

Valentin Velichko, de voorzitter van de ’Veteranen van de Buitenlandse Inlichtingendienst’, heeft gezegd dat er geen losgeld voor Erkel is betaald.

Minister Bot van Buitenlandse Zaken heeft gezegd dat hij onderhandelaars vrijdag toestemming heeft gegeven om de acties te ondernemen die geleid hebben tot de vrijlating van Arjan Erkel. Bot wilde niet zeggen of Erkel is bevrijd of is vrijgekomen na betaling van losgeld. Bot en Velichko gaven allebei aan dat andere gegijzelden in Dagestan in ernstig gevaar zouden kunnen raken als ze meer zouden vertellen over de toedracht van de bevrijdingsoperatie voor Erkel.

De ex–schaatsbondschoach Henk Gemser heeft een belangrijke rol gespeeld in de vrijlating van Arjan Erkel. Dankzij zijn contacten in de Russische schaatswereld, kreeg de familie van Erkel contact met de ’Veteranen van de Buitenlandse Inlichtingendienst’. Juist die organisatie lijkt een sleutelrol te hebben gespeeld.

De minister van Buitenlandse Zaken zei precies te weten wie er achter de gijzeling zit. Bot bedankte de Russische en andere regeringen en internationale organisaties voor hun medewerking. De minister zei niet erg gecharmeerd te zijn van de manier waarop AzG zich de laatste maanden met de zaak heeft bemoeid. De ’luidruchtige diplomatie’ zou volgens Bot niet hebben gewerkt.

Artsen zonder Grenzen pareerde de kritiek bij monde van operationeel directeur M. Hofman: „Als werkgever van Arjan moesten wij een strategie kiezen. Je kunt achteraf pas bepalen of dat de juiste is geweest”.

De opluchting over de bevrijding op eerste paasdag was niet alleen groot bij Erkel zelf. Zijn naaste familie, Artsen zonder Grenzen, koningin Beatrix, premier Balkenende en huidig EU–voorzitter Ierland reageerden zeer verheugd op de ontwikkelingen in Rusland.