Onlangs was zij op vakantie in Griekenland. Ze zeilde van haven naar haven en had begrepen dat in elke haven belasting betaald moest worden. Maar hoe zij zelf ook ijverig informeerde naar de wijze van betalen, níémand meldde zich bij haar om de betreffende bedragen te innen. „Ik heb vijftien havens aangedaan en nergens iets betaald. Als ik ernaar vroeg, lachten de mensen vriendelijk en wuifden mijn vraag weg. Toen ik doorvroeg waarom, kwam de aap uit de mouw: „Dat geld gaat toch allemaal naar de overheid.””

Schouten vertelde deze anekdote vrijdag om te laten zien hoe gebrek aan vertrouwen uiteindelijk de hele economie ondermijnt en ruïneert. Gebrek aan vertrouwen tussen lidstaten en gebrek aan vertrouwen tussen burgers en hun overheden.

Daar wist CU-europarlementariër Van Dalen, die samen met de Christian Political Foundation for Europe het symposium ”Toekomst voor de euro, alternatieven voor een economische superstaat” had georganiseerd, van mee te praten. „Ik spreek nog weleens met vrachtwagenchauffeurs. Pas hoorde ik van een Nederlander die moest wachten bij de Franse grens. Komt er een agent aan die in zijn tachograaf een onregelmatigheid ontdekt, nota bene van 27 dagen geleden. Resultaat: een boete. Als die man op zijn motorfiets weg wil rijden, vraagt de chauffeur: „Naast mij staan een Roemeense en de Letse vrachtauto. Waarom spreek je die niet aan?” Zegt die man: „Omdat ik van u weet dat u kunt betalen en van hun niet.””

Een land waarin geen enkele andere EU-lidstaat nog vertrouwen heeft, is Griekenland. Steeds opnieuw geld pompen in de Griekse economie is beslist geen probaat middel om dat vertrouwen te herstellen, vindt Van Dalen. „Toen Johan Graafland in 2012 op verzoek van de ChristenUnie een studie deed naar de toekomst van euro en wij opperden dat Griekenland beter de eurozone kon verlaten, werd dat voorstel voor een Grexit van alle kanten bekritiseerd. Inmiddels leeft dat idee veel breder. Het IMF heeft het erover, PvdA-europarlementariër Paul Tang, en vele anderen.”

Ook Schouten benadrukte vrijdag dat dit voor haar partij de beste aanpak is. „Griekenland moet de eurozone verlaten. Dat betekent niet dat we dat land als een baksteen laten vallen. Juist niet. Schulden zullen moeten worden kwijtgescholden. En we zullen dat land moeten blijven helpen. Maar de Grieken moeten de rust krijgen om zelf hun economie weer op te bouwen en het vertrouwen te herstellen.”

Hoe zo’n Grexit precies vorm moet krijgen, is overigens nog geen uitgemaakte zaak. „In de betreffende verdragen is over de manier waarop je eventueel de eurozone verlaat niets bepaald”, zei de Maastrichtse promovenda Hoai-Thu Nguyen vrijdag. Maar hoewel moeilijk, is het volgens haar juridisch gezien niet onmogelijk om de eurozone te verlaten.

Dat het dringend gewenst is dat er voor landen een duidelijke en eenmalige mogelijkheid komt de Europese Monetaire Unie (EMU) „gecontroleerd” te verlaten, is ook de opvatting van econoom Wim Boonstra, bijzonder hoogleraar aan de Amsterdamse VU. Boonstra is werkzaam bij de Rabobank, maar gaf vrijdag op persoonlijke titel zijn mening. Een zwak punt in de huidige EU is dat er, in vergelijking met bijvoorbeeld de Amerikaanse deelstaten, weinig grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit is, aldus Boonstra. „Dat heeft soms met te strenge regels te maken. Waarom zou een Spaanse tandarts eerst een cursus Nederlands moeten volgen voor hij hier mag werken? Dat is nergens voor nodig.”

Dat de EU zich veel te sterk bemoeit met de gang van zaken in lidstaten, is de vaste overtuiging van SGP-Kamerlid Bisschop. „Ik vond het te gek voor woorden dat het Europese Hof een paar jaar geleden uitsprak dat kinderen van Poolse werknemers in Nederland in Krakau kunnen studeren met hulp van Nederlandse studiefinanciering. Momenteel ligt dat, als gevolg van invoering van het leenstelsel, al weer anders, maar het gaat mij om het principe. Een dergelijke bemoeizucht vanuit Europa met zulke gekke consequenties gaat veel te ver.”