De golven van de Rijn kabbelen zacht tegen de oever. Dichtbij ligt de veerboot Wijk bij Duurstede-Beusichem te wachten, verder is er geen schip te zien. „Hier is Bonifatius 1300 jaar geleden aan land gekomen”, verklaart ds. Piet de Jong, interim-predikant van de hervormde gemeente in Wijk bij Duurstede en lid van het comité ”Bonifatius-Dorestad-1300 jaar”.

Als je je omdraait, zie je de oude stadskern van Wijk bij Duurstede, ongeveer op de plaats waar vroeger Dorestad lag. Rechts zijn de haven en de karakteristieke molen op de muur, recht voor je bevindt zich de herbouwde muur van de voormalige vestingstad, met daarachter de huizen en daar bovenuit een ranke kerktoren. „Die is van de rooms-katholieke kerk”, maakt ds. De Jong duidelijk. De stompe toren van de Grote of Johannes de Doperkerk zien we pas later, als we door de stad lopen.

Reliëf

We gaan via de Oeverstraat en dan linksaf de Muntstraat in, in de richting van Kasteel Duurstede, waarvan we het toegangshek in de verte onderscheiden. Voor we daar zijn, gaan we rechtsaf over de Mazijk, waar we in een prachtig gedeelte van de stad terechtkomen, waarin de Grote Kerk precies past. Aan de muur van deze kerk aan de Markt komt een kunstwerk dat herinnert aan Bonifatius.

Het door beeldhouwer Serge van Druten gemaakte reliëf is vervaardigd uit Iers hardsteen. Het brengt de bedrijvigheid van de vroegmiddeleeuwse haven van Dorestad en de monnik Bonifatius, die hier het Evangelie komt brengen, in beeld. Het kunstwerk is al in de muur gemetseld maar er is, tot de onthulling zaterdag, een plank voor geschroefd. Even stiekem eronder kijken: het gezicht van een man en een schip. Ds. De Jong verklapt dat de man, Bonifatius, een Bijbel in zijn hand heeft en dat het gaat om het moment dat hij aankomt in Dorestad.

Het imponerende kerkgebouw met de niet afgebouwde toren dateert uit de veertiende eeuw. „Bonifatius heeft deze kerk dus nooit gezien”, verklaart ds. De Jong. „Je moet niet vergeten dat hij in de achtste eeuw leefde. Dat was dichter bij de tijd van Paulus dan bij die van de Reformatie.”

Kerkhervormer

Daarmee is direct het probleem helder: hoe moeten wij aankijken tegen Bonifatius? Was hij stevig rooms-katholiek of hoorde hij nog bij de Vroege Kerk? Ds. De Jong zegt dat hij met een vrij geweten zitting kon nemen in het comité ”Bonifatius-Dorestad-1300 jaar”, waarvan ook rooms-katholieken deel uitmaken. „We hebben een gemeenschappelijke wortel. Bonifatius leefde lang voor de Reformatie, in een tijd dat de Rooms-Katholieke Kerk nog betrekkelijk zuiver was.”

Over deze beroemde persoon is bij protestanten over het algemeen niet veel meer bekend dan dat hij in 754 bij Dokkum werd vermoord. Ds. De Jong vermoedt dat de hele middeleeuwse kerk bij protestanten in het beklaagdenbankje zit. „In de protestantse martelarenboeken komt Bonifatius niet voor. Die slaan in de middeleeuwen een heel stuk over.”

Ten onrechte, vindt de predikant van de Grote Kerk, die Bonifatius kenschetst als zendeling en kerkhervormer. Hij hoopt op een hernieuwde belangstelling voor deze vroege Nederlandse zendeling, die „van ons allemaal” is.

Onder de indruk

Ds. De Jong heeft zich verdiept in het leven van Bonifatius –onder meer door het lezen van zijn brieven– en kwam ervan onder de indruk. „Wynfreth, zoals hij eigenlijk heette, was monnik in Engeland en had een schitterende carrière voor zich. In plaats daarvan koos hij voor een leven vol ontberingen, omdat hij Jezus wilde volgen. Hij zei zijn familie en vrienden vaarwel en ging naar Nederland om zending te bedrijven. Weliswaar keerde hij al snel terug, omdat het project mislukte, maar twee jaar later ging hij er weer op uit. Zijn drive wordt misschien nog wel duidelijker uit het feit dat hij op 81-jarige leeftijd nog ging evangeliseren in Friesland. Hij was bewogen met de zielen van mensen en had hen niet voor de hel over. Hij was onverschrokken. Hij deinsde er zelfs niet voor terug om een heilige eik van de heidenen om te hakken. Die moed bleek ook bij zijn dood. Toen de moordenaars eraan kwamen en de anderen in paniek raakten, bleef hij rustig.”

Ds. De Jong is ook onder de indruk van Bonifatius’ organisatietalent. „De zendeling had grote invloed op de vorming van de christelijke kerk in ons land. Hij was bijzonder goed in het organiseren van de kerk in gebieden waar de bevolking nog maar net gekerstend was. Hij bracht het losse geheel van gelovigen in een georganiseerd verband van de kerk. Hij had mandaat van de paus en zette zo nodig priesters en bisschoppen af die hun werk niet goed deden. Voor hen in de plaats liet hij dan geestelijken uit Engeland komen. In die zin is hij een echte kerkhervormer. Mede door hem kon Utrecht zich ontwikkelen tot het belangrijkste kerkelijke centrum van de noordelijke Nederlanden.”

Hoe was Bonifatius’ prediking?

„Bonifatius was zuiver in de leer. Hij preekte de leer van Athanasius, een rechtzinnige kerkvader, opsteller van een van de oecumenische geloofsbelijdenissen achter in ons psalmboek. De Bijbeltekst die hij het meest gebruikte in zijn prediking was 1 Timotheüs 2:3 en 4: „Want het is goed en aangenaam voor God onzen Zaligmaker; Welke wil, dat alle mensen zalig worden en tot kennis der waarheid komen.””

Had hij geen verkeerde ideeën?

„Zeker wel, maar wie heeft die niet? Hij droeg altijd een kistje met relikwieën met zich mee. Volgens mij was dat om de mensen te overbluffen met de overblijfselen van gestorven heiligen. Ook maakte hij indruk met een Bijbel met pagina’s die met goud ingelegd waren en schitterden in het licht. Bonifatius was iemand met een sterke overtuiging, die daarin weleens te ver ging. Hij had niet altijd evenveel geduld met anderen. Door zijn manier van optreden joeg hij mensen tegen zich in het harnas, wat erin resulteerde dat hij zijn macht kwijtraakte en zijn kerkpolitieke rol was uitgespeeld. Toen hij op een zijspoor was gerangeerd als bisschop van Fulda voelde hij zich „als een blaffende hond die moest toezien dat het huis van de kerk door belagers toegetakeld werd.”

Heeft Bonifatius een standbeeld verdiend?

„Prof. A. A. van Ruler, mijn leermeester op de universiteit in Utrecht, zei altijd dat je bij het passeren van het ruiterstandbeeld van Willibrord op het Janskerkhof te Utrecht je hoed moest afnemen, omdat hij het Evangelie in Nederland gebracht heeft. Dat zouden we, in figuurlijke zin, ook voor Bonifatius moeten doen.”

Moeten we bij de naam Bonifatius voortaan eerder denken aan Wijk bij Duurstede dan aan Dokkum?

„Bonifatius is in het jaar 754 bij Dokkum vermoord, dat is bekend in ons land. Maar we moeten de Bonifatiusplaatsen niet tegen elkaar uitspelen. Er zijn er nog meer, zoals het Engelse Crediton, waar hij geboren is, en waar een standbeeld van hem staat. In het Duitse Fulda worden zijn overblijfselen in een crypte in de dom bewaard. Midden op het Bonifatiusplein daar staat een metershoog standbeeld. Wijk bij Duurstede doet graag mee in dat rijtje. Het is dit jaar 1300 jaar geleden dat hij in 716 bij Wijk bij Duurstede aan land ging. Dat is bijzonder. Het is mooi dat er morgen vertegenwoordigers uit Fulda en Dokkum aanwezig zijn.”

Neemt Bonifatius een hoge plaats op uw ranglijst van zendelingen in?

„Hij komt aardig in de buurt van Luther. Evenals de hervormer uit Wittenberg liet hij een glanzende carrière schieten om het Evangelie te verkondigen. Hij en Willibrord zijn dé zendelingen van ons land geweest. Het Lutherlied is bekend: „Gods Woord houdt stand in eeuwigheid.” Op de sokkel van het standbeeld van Bonifatius in Fulda staat: „Verbum Domini Manet in Aeternum.” Weet je wat dat betekent?”

Bonifatiusherdenking

In de muur van de Grote Kerk te Wijk bij Duurstede –het voormalige Dorestad– wordt morgenmiddag een reliëf onthuld in het kader van de Bonifatiusherdenking. Dat gebeurt door dr. A. J. Plaisier, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, en mgr. Th. C. M. Hoogenboom, hulpbisschop van het aartsbisdom Utrecht. Tijdens de eropvolgende bijeenkomst wordt het boek ”Bonifatius in Dorestad – De evangeliebrenger van de Lage Landen 716” gepresenteerd. Dit staat onder redactie van Luit van der Tuuk, conservator van Museum Dorestad, en bevat bijdragen van onder anderen bisschop Gerard de Korte en ds. Piet de Jong.

Vorige maand, op 22 april, luidde wethouder Hans Marchal van Wijk bij Duurstede het Bonifatiusjaar in door het onthullen van een informatiepaneel onder het straatnaambord van de Bonifatiusstraat.

Er zijn dit jaar nog veel andere activiteiten in Wijk bij Duurstede. Op 18 juni start een tentoonstelling over Bonifatius in Museum Dorestad, waarvoor een groot aantal voorwerpen uit Museum Catharijneconvent in Utrecht in bruikleen verkregen zijn.

Op 28 juni is er in Wijk bij Duurstede een door het Nederlands Dagblad georganiseerd dagprogramma over Bonifatius.

Op 1, 2 en 9 juli vinden er wandeltochten plaats over het traject Wijk bij Duurstede-Utrecht, dat Bonifatius in 716 aflegde.

www.dorestadonthuld.nl/bonifatius.html