Humanisten: Geen excuses voor anti-joodse uitspraken Erasmus
APELDOORN. Humanisten vinden het niet nodig om afstand te nemen van anti-Joodse uitspraken van Desiderius Erasmus. De zestiende-eeuwse Nederlandse humanist liet zich, net als de reformator Maarten Luther, fel uit over Joden. Zo noemde hij het Jodendom „de meest verderfelijke pest.”
De Joodse godsdienst vormde volgens Erasmus een groot gevaar voor het geloof in Christus. Hij koesterde een diepe verachting voor de Joodse godsdienst, omdat aanhangers ervan hun zaligheid meenden te kunnen bereiken door een nauwgezette naleving van de wet van Mozes.
De Protestantse Kerk in Nederland en de luthersen namen vorige maand openlijk afstand van de anti-Joodse uitspraken van Luther. Ze noemden die „akelig” en „verschrikkelijk.”
Zevenmaal erger
Prof. dr. J. B. G. Jansen, verbonden aan het Simon Wiesenthal Instituut in Brussel, stelt donderdag in deze krant dat hedendaagse humanisten de uitlatingen van Erasmus scherp moeten afwijzen. „Erasmus haatte Joden. Als hij ergens schrijft dat de Joden in zijn tijd zevenmaal erger zijn geworden dan in Jezus’ tijd, dan kun je niet anders dan concluderen dat hij hen niet bepaald goedgezind was.”
Het Humanistisch Verbond vindt excuses aanbieden echter niet nodig. „De humanistische traditie is heel divers”, aldus een woordvoerder. „Erasmus was niet de grondlegger van het humanisme. Humanisten zijn ook niet erasmiaans, zoals een kerk luthers kan zijn.”
Dr. Anton van Hooff, oud-voorzitter van de atheïstisch-humanistische vereniging De Vrije Gedachte, ziet eveneens geen enkele reden om excuses aan te bieden voor anti-Joodse uitspraken. Die moeten in de context van hun tijd worden verstaan, aldus de Nijmeegse classicus. „Als iemand over anti-Joodse uitlatingen struikelt, moet hem of haar duidelijk worden gemaakt dat zulke opmerkingen in de context van de tijd moeten worden verstaan. Maar geen excuses alstublieft.”
De Erasmus Universiteit in Rotterdam spreekt zich niet uit over uitlatingen van haar naamgever. „Onze instelling en ons onderwijs zijn niet gebaseerd op het gedachtegoed van Erasmus, zoals de kerk wel verbonden is met het gedachtegoed van Luther. Wij kunnen dan ook niet op zo’n manier de verantwoording nemen voor de uitspraken van Erasmus.”
Goedkope onzin
De Joodse gemeenschap zit overigens niet te wachten op excuses vanuit humanistische hoek. Rabbijn Lody van de Kamp vindt het „onzin” om spijt te betuigen voor wat mensen in het verleden verkeerd hebben gedaan. „Dit vragen om excuses en afstand nemen is goedkope onzin.”
Erasmus publiceerde in 1516 –vijfhonderd jaar geleden–de eerste Griekse uitgave van het Nieuwe Testament. Lange tijd was deze uitgave de basis voor de meeste Bijbelvertalingen.
De bijlage Kruispunt bij het Reformatorisch Dagblad staat donderdag in het teken van Erasmus.
