Welk moment voor een bestuurder het meest geschikt is om een organisatie te verlaten? „Ik moet eerlijk zeggen”, zegt Van der Ham, „dat ik dat niet weet.” Feit is wel dat hij woensdag zijn vertrek bij Lelie zorggroep bekendmaakte. De week daarvoor bracht hij naar buiten dat de organisatie het boekjaar 2015 afsluit met 10 miljoen euro verlies.

U maakte eerst het verlies bekend en toen uw vertrek. Heeft het een tot het ander geleid?

„Zeker niet. Ik ben niet de spreekwoordelijke kapitein die als eerste het zinkend schip verlaat. Dat wij verlies zouden lijden, was vorige week voor alle ingewijden al heel oud nieuws.

Daar komt bij dat ik in jaargesprekken met de raad van toezicht al eerder heb gezinspeeld op een vertrek; iets waarbij persoonlijke motieven een belangrijke rol speelden. Zo ben ik de afgelopen jaren zeer betrokken geraakt bij de stichting Hulp Vervolgde Christenen, de stichting Hulpverlening door Christenen in Roemenië en Christenen voor Israël.”

In welke zin was het verlies voor ingewijden al oud nieuws?

„Van de 10 miljoen euro verlies heeft 8 miljoen betrekking op eenmalige kosten waarvan we wisten dat we die nu eenmaal moesten maken. Het gaat onder meer om het afwaarderen van een aantal oudere zorgpanden waarvoor door de veranderde spelregels geen financiële dekking meer was.

Daarnaast hebben we in onze begroting een aantal voorzieningen moeten treffen. Bijvoorbeeld een voor een nog in gang te zetten reorganisatie en een om een aantal noodzakelijke aanpassingen te maken in de ict-systemen van onze werkmaatschappijen in de ggz. Deze kosten hebben wij in één keer verwerkt. Dat is een bewuste keus geweest.

De echte uitdaging waar we nu voor staan, zit hem in het gegeven dat onze kernactiviteit, het bieden van zorg, vorig jaar een negatief resultaat van 2 miljoen heeft opgeleverd. Daar moeten we wat aan doen.

Vorige week hebben we daarover helderheid gegeven. We gaan ons zorgaanbod meer concentreren in de kerngemeenten. Daarbuiten zullen we het moeten afbouwen en beëindigen.”

Maar u vertrekt voordat het uitvoeren van die maatregel is gestart.

„Dat klopt. In de dertien jaar dat ik de organisatie heb mogen dienen, ben ik vooral de bouwer, de pionier geweest. Nu staan we op het punt besluiten te nemen die voor mensen merkbare consequenties kunnen hebben. Je kunt je afvragen of je dat moet overlaten aan iemand die in elk besluit dertien jaar opbouwhistorie verdisconteert.

Mijn hart brandt nog net zozeer voor de christelijke zorg als dertien jaar geleden. Toch denk ik dat het gezonder is om het doorhakken van knopen over te laten aan iemand die frank en vrij in de organisatie staat.”

In februari 2013 legde de toenmalige bestuurder van Eleos zijn taken neer; volgens het persbericht omdat hij toe was aan een nieuwe carrièrestap. Twee maanden later bleek de organisatie op de rand van een faillissement te staan.

„Dat staat de Lelie zorggroep niet. We zullen onze zorg efficiënter moeten leveren, maar wat mij betreft, komt daar over twee maanden niet opeens een waslijst aan hoofdpijndossiers bij.

Overigens wil ik de ernst van de situatie daarmee niet bagatelliseren. Wat me enorm raakt, is dat cliënten in de plaatsen waar wij moeten afbouwen straks nauwelijks nog mogelijkheden hebben om te kiezen voor christelijke zorg.”

U nam sinds 2011 drie kleine ggz-organisaties over. Vorig jaar bleek de ggz-poot van Lelie zorggroep echter zwaar verliesgevend. Inmiddels voert u intensieve gesprekken met Eleos over het overdragen ervan. Hoe blikt u op die overnames terug?

„In de ggz is de afgelopen jaren de ene verandering in wet- en regelgeving de andere opgevolgd. Zo zijn de eisen aan de ggz-hoofdbehandelaar fors aangescherpt. Deze moet betrokken zijn bij het eerste gesprek en ook een bepaald deel van zijn tijd actief medebehandelaar zijn. Organisatorisch krijg je dat alleen rond als je zorglocatie een bepaalde schaalgrootte heeft.

Als bestuurder moet je vooruitkijken en handelen met de kennis van dat moment. Dat hebben we gedaan, naar eer en geweten, maar deze ontwikkeling konden wij destijds niet voorzien. Ons ging het er niet om Lelie zorggroep zo groot mogelijk te maken. Het ging om de continuïteit van de christelijke zorg.”

Voor sommige werknemers van Lelie zorggroep breken onzekere tijden aan. Wat gaat u ze meegeven in uw afscheidswoord?

„Als ik de afgelopen jaren van één ding wakker heb gelegen, is het van de personele consequenties van reorganisaties. Eén fte kan opeens een gezicht krijgen. Het kan opeens een betrokken werknemer zijn, met studerende kinderen en een hypotheek die zich jarenlang voor Lelie zorggroep heeft ingezet.

In het belang van de organisatie is het af en toe noodzakelijk om pijnlijke keuzes te maken. Daar kun je als bestuurder niet omheen. De werknemers die zich zorgen maken, kan ik garanderen dat mijn opvolgers zich tot het uiterste zullen inspannen om zoveel mogelijk banen te behouden en om de periode van onzekerheid zo kort mogelijk te houden. Wij moeten snijden, maar zorgorganisaties elders moeten groeien. Met behulp van scholingen en mobiliteitsprogramma’s zullen we werknemers die boventallig worden zoveel mogelijk begeleiden van werk naar werk.”

Bestuurder Van der Ham verlaat Lelie zorggroep

Redactie binnenland

CAPELLE A/D IJSSEL. Bestuurder Johan van der Ham vertrekt met ingang van 1 juni bij Lelie zorggroep. Dat maakte de organisatie woensdag in een persverklaring bekend.

Volgens de verklaring vindt Van der Ham het tijd voor een vernieuwde raad van bestuur die de zorggroep een nieuw tijdperk kan inloodsen. Voorzitter W. P. van der Aa van de raad van toezicht roemt Van der Ham in de persverklaring om zijn „inspirerende inzet” en zijn „gedreven ondernemerschap.” In 2007 ging een fusie van Agathos, waar Lelie zorggroep mede uit ontstond, met de reformatorische zorginstanties SGZZH (ouderenzorg) en Siloah (gehandicaptenzorg) op de valreep niet door.

In 2010 lukte het Agathos wel samen te gaan met de Protestants Christelijke Zorggroep Rijnmond. Daarna volgden de overnames van De Driehoek, STAGG en In de Bres; kleine, christelijke ggz-organisaties.

In 2013 leed de ggz-tak van Lelie Zorggroep een verlies van bijna 4 ton. Vorige week maakte de organisatie bekend 2015 te zullen afsluiten met een tekort van zo’n 10 miljoen euro. De raad van bestuur van Lelie zorggroep bestaat voorlopig uit H. Möhlmann, in februari aangetreden als interimmer.