Vorige week zaterdag beleefde D66 een bijzonder moment. De werkgroep religie en samenleving, die sinds driekwart jaar actief is in de partij, mocht voor het eerst een deelsessie verzorgen tijdens het landelijk partijcongres in Arnhem. Het onderwerp dat aan de orde kwam, was de rol van religie in de hedendaagse samenleving.

Kennelijk leeft het onderwerp binnen in de partij, tenminste als het aantal bezoekers aan de bijeenkomst een graadmeter is; het zaaltje puilde uit. Enkele tientallen mensen moesten ruim anderhalf uur staan.

Het debat dat werd gevoerd, was pittig. Lang niet iedereen in de partij is overtuigd van het nut van religie in de samenleving. Een van hen is D66-Europarlementariër Sophie in ’t Veld. Zij dacht in 1996 dat het afgelopen was met de rol van religie in de maatschappij: „Na de verschijning van het boek ”Hoe God verdween uit Jorwerd”, dachten we: Klaar.” De atheïste klapte vervolgens tweemaal tevreden in haar handen.

Een van de inleiders tijdens de deelsessie was mr. drs. Daniëlle Woestenberg uit het Brabantse Eersel. In het dagelijks leven is ze jurist bij het Rooms-Katholieke Kerkgenootschap en secretaris van het Interkerkelijk Contact Overheidszaken (CIO). Ze signaleert bij D66 een blinde vlek voor de positieve aspecten van religie.

Welk beeld creëert D66 over religie?

„Het lijkt erop dat D66 religie te vaak problematiseert. Vertegenwoordigers van deze partij zien mogelijke negatieve aspecten en projecteren dat naar het geheel. Maar dat is niet liberaal. Religie en levensbeschouwing hoeven helemaal geen tegenstelling te vormen met liberale waarden. Vrijheid van meningsuiting is zo’n waarde. En het hoort bij de kernwaarden van het liberalisme om ruimte te geven aan verschillen in de samenleving. Die gedachte lijkt bij D66 niet sterk ontwikkeld. Op het punt van religie denken D66’ers nog te vaak dat zij het beter weten en dat zij hun mening moeten opleggen aan de rest van de samenleving. En dan gaat het verkeerd.”

Het hyperindividualisme dat D66 voorstaat, doet bijna fundamentalistisch aan, zo sneerde u. Die kwam hard aan. Houdt u dat staande?

„Ik zei dat in reactie op oud-D66-Kamerlid Boris van der Ham, tegenwoordig voorzitter van het Humanistisch Verbond. Hij benaderde tijdens de deelsessie het kind als een los individu, dus los van de ouders en anderen die om het kind staan. Dat is een onhoudbare benadering. Mensen zijn sociale wezens; we kunnen niet los van anderen opgroeien. Het kind is onderdeel van een gezin, van een klas, van een sportclub, enzovoort. Vanaf het allereerste moment maken ouders keuzes voor hun kinderen. Ze doen dat staande in een bepaalde traditie en dat kan een religieuze zijn. Vanuit hun overtuiging willen ouders een waardevolle richting aan hun kind meegeven. Dat doen christenen, maar dat doen ook sociaalliberalen.”

Het sociaalliberalisme is in uw ogen dus een levensbeschouwing?

„Zeker. Het mooie was dat tijdens de bijeenkomst zaterdag een van de aanwezigen dat ook erkende. Hij stelde dat zijn dochter mooie rechte tanden heeft én liberale opvattingen omdat zij een D66-vader heeft. Europarlementariër In ’t Veld had er vorige week moeite mee om dat te erkennen; alsof religie iets is uit een museum. Als je er zó tegen aankijkt, begrijp je niets van het geloof. In ’t Veld valt steeds terug op het individualisme. Het zou mooi zijn als zij en haar partijgenoten zouden erkennen dat er ook andere levensbeschouwingen zijn met andere opvattingen. Bijvoorbeeld over besnijdenis en over ritueel slachten. De overheid heeft geen hogere morele waarden dan religies. Religie was er, is er en zal er blijven. Het is dan ook een fictie om te denken dat mensen hun geloof niet meenemen in de publieke ruimte.”

Maar we hebben toch een scheiding tussen kerk en staat?

„Ja, maar dat is niet hetzelfde als een scheiding tussen geloof en politiek. Scheiding van kerk en staat betekent dat de kerk zich niet met de zaken van de overheid bemoeit. En omgekeerd dat de staat terughoudend is met ingrijpen in kwesties die voor religies belangrijk zijn, zoals besnijdenis en ritueel slachten. We verbieden toch ook niet echtscheidingen omdat uit veel rapporten blijkt dat echtscheiding slecht is voor kinderen?”

U stelde ook dat D66 sociale verbanden in de participatiesamenleving kapot maakt. Waar baseert u dat op?

„Het past de overheid om op het thema van de godsdienstvrijheid niet alleen terughoudend te zijn, maar juist ook voorwaarden scheppend bezig te zijn. D66 wil dat kerken niet langer gegevens krijgen over de verhuizing van hun leden. De gedrevenheid die daarachter zit, is schokkend. Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken heeft over dit thema nog een brief naar de Kamer gestuurd. Die is niet eens besproken in de Kamer. Bij een ander debat diende D66 een motie over dit thema in en wist een meerderheid achter zich te krijgen. Daardoor wordt het voor kerken moeilijk om bijvoorbeeld nog ouderen te bezoeken die naar een verzorgingshuis zijn verhuisd. Waarom gebeurt dit? Andere maatschappelijke organisaties, zoals zorgverzekeraars en pensioenmaatschappijen, mogen wel van de service gebruik blijven maken. Dit is echt ongelooflijk.”

Wat zijn de nadelen van de verdere introductie van de Franse laïcité in ons land zoals D66 dat wil?

„In het meest gunstige geval creëert het ongemak. Als je zegt dat religie in het publieke domein niet mag, is religie daarmee niet verdwenen. Integendeel. Voor mensen met een religie is hun geloof een factor van betekenis. De laïcité kan ook leiden tot radicalisering. Daar weten ze in Frankrijk alles van. Ik voer een pleidooi voor diversiteit. Dat hoor je steeds vaker in het bedrijfsleven. Het bevordert creativiteit. Dat recept kan ook een samenleving verder helpen.”

Moeten er dan geen gezamenlijk gedragen opvattingen zijn in de samenleving?

„Ja en nee. Ja, omdat we het er samen over eens moeten zijn dat het geweldsmonopolie toebehoort aan de overheid. En dat we bereid moeten zijn elkaar ruimte te gunnen en dat we naar compromissen moeten zoeken. Maar we moeten er zeker níét naar streven dat we allemaal hetzelfde moeten vinden.”

Is niet de kern van de discussie of er groepsrechten kunnen zijn of niet?

„Het individu kan niet functioneren zonder collectiviteit. Dat moet je meewegen in de politiek. Vergeet niet dat de individualisering in Nederland ver is voortgeschreden. Er zijn al veel verbanden losgemaakt. We lopen ver vooruit op de rest van de wereld. Het wordt tijd om een pas op de plaats te maken. Gelukkig dat steeds meer D66-leden dat zien. Nu de fractie nog.”

D66 voortrekker bij lossnijden christelijke wortels

D66 is in de Tweede Kamer de grote voortrekker om in onze wetgeving afscheid te nemen van de christelijke wortels in ons land. Een greep uit een lange reeks.

November 2004: D66-Kamerlid Van der Laan betoogt in de Tweede Kamer dat het artikel in het Wetboek van Strafrecht dat gaat over smalende godslastering afgeschaft kan worden.

Maart 2010: D66 en GroenLinks maken bekend dat ze de Winkeltijdenwet willen liberaliseren. Gemeenten mogen zelf bepalen of ze hun winkels sluiten, deels sluiten of geheel openstellen.

September 2010: D66-Kamerlid Van der Ham komt met initiatiefwetsvoorstel om de enkelefeitconstructie uit de Algemene wet gelijke behandeling te halen. Deze bepaling bood christelijke scholen enige bescherming om homoseksuele leerkrachten te weren vanwege een levenswandel die niet strookt met de opvattingen van de school.

December 2010: D66-Kamerlid Schouw kondigt aan dat hij met een voorstel komt om de Zondagswet af te schaffen. In april 2016 komt minister Plasterk –nadat D66 dreigde met een initiatiefwet– hier zelf mee.

Juli 2012: D66 presenteert een initiatiefwetsvoorstel dat gemeenten verbiedt om trouwambtenaren in dienst te nemen met gewetensbezwaren tegen het sluiten van huwelijken tussen mensen van gelijk geslacht.

Januari 2013: Europarlementariër In ’t Veld zegt in deze krant dat het Vaticaan in Europa niet langer een diplomatieke status mag hebben.

Januari 2016: D66-Kamerlid Van Veldhoven dient een initiatiefwet in om de formulering ”Bij de gratie Gods” uit wetten te schrappen.

Februari 2016: Paternotte, fractievoorzitter van D66 in Amsterdam, vindt dat openbare scholen islamitische feestdagen mogen invoeren ten koste van de christelijke.

Maart 2016: Tweede Kamer aanvaardt motie van D66 om kerken niet langer het recht te gunnen om verhuisgegevens van hun leden te kopen van de overheid.

April 2016: Tweede Kamer aanvaardt een initiatiefwet die door D66 is bedacht, om trouwen in gemeenschap van goederen niet langer te laten gelden als regel, maar als uitzondering.

Segers: „Ongemakkelijke verhouding tussen D66 en christelijke partijen”

„Oud-D66-Kamerlid Van der Ham, tegenwoordig voorzitter van het Humanistisch Verbond, vindt dat zijn partij de islam net zo hard aan moet pakken als het christendom. ChristenUniefractievoorzitter en islamkenner Segers hoopt dat D66 hele andere prioriteiten gaat stellen.

Van der Ham kwam vorige week zaterdag met zijn advies richting de D66-fractie tijdens een congres van de partij in Arnhem. Tijdens een deelsessie over de betekenis van religie in de hedendaagse samenleving stelde hij: „Laat dat debat niet over aan Wilders. Voer het islamdebat net zo scherp als het debat met christelijke organisaties. Moslims proberen wereldwijd de meest vreselijke dingen voor elkaar te krijgen.”

Wat vindt u van de oproep van Van der Ham?

Segers: „Van der Ham heeft inderdaad gelijk dat D66 het christendom veel harder aanpakt dan de islam. De partij stelt nu verkeerde prioriteiten. Er is sprake van een beeldenstorm richting christelijke symbolen. Richting de islam blijft het vrij stil. Pechtold zegt dat 99 procent van de moslims geen probleem vormt. Ik denk dat dat te rooskleurig is. Hoe veilig zijn ex-moslims in azc’s? En wat krijgen christenen daar niet te verduren? Heeft de AIVD pas niet gezegd dat de grens tussen salafisme en jihadisme vloeiend is? Politiek hoor ik D66 daar niet over. Onbegrijpelijk.”

Wat is wel de juiste middenweg om de islam te benaderen?

„Dat is een smalle weg. Je moet niet de gehele islam tot politieke vijand verklaren. Dat doet Wilders. Dat klopt niet; er zijn ook vrijheidslievende moslims. Maar zeggen dat 99 procent van de islam niet voor problemen zorgt, is het andere uiterste. En dat is ook niet in overeenstemming met de feiten. Je moet vrijheid geven en vrijheid verdedigen. De islam staat haaks op het Evangelie, maar politiek verdedig ik de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van onderwijs, ook voor deze religie. Maar dan vragen we omgekeerd ook eerbiediging van de regels van de rechtsstaat die deze vrijheden mogelijk maakt. Dat betekent dat moslims ook ruimte moeten gunnen aan christenen, Joden, ongelovigen en ook aan ex-moslims.”

Nu de gedoogconstructie voorbij is, gaat D66 weer helemaal los met voorstellen die de christelijke wortels van de samenleving doorsnijden. Wat vindt u daarvan?

„Ik hoop dat de partij snel stopt met deze beeldenstorm. Ik heb enkele weken geleden daar als eerste kritiek op uitgeoefend. Daarop heeft D66 met verbazing gereageerd. En daar verbaas ik me dan weer over. Hebben ze echt niet in de gaten wat ze kapot maken en wat de impact op christenen is?”

Moet u niet eens een kop koffie gaan drinken met Pechtold?

„Tussen D66 en de christelijke partijen bestaat momenteel een ongemakkelijke verhouding. Ik hoop echt dat we in gesprek komen. De verdediging van de rechtsstaat, inclusief vrijheid van godsdienst en onderwijs, die moet ons binden. Ik nodig mijn collega Pechtold hartelijk uit voor zo’n gesprek.”