21.53 uur: Sluiting – Synodevoorzitter ds. K. van den Broeke bedankt alle synodeleden en wordt door ds. Boon bedankt voor haar werk en dat van het moderamen. De redactie sluit dit liveblog.

21.43 uur: Avondzang – Diaken J.A.A. Bas (Alblasserdam) sluit de vergaderdag af. De synodeleden zingen twee verzen uit de Avondzang. Bas leest uit Mattheus 25. Daarna zingt de synode opnieuw uit de Avondzang.

21.37 uur: Afscheid – Met dit onderwerp is de synodevergadering door haar agenda heen. Er zou morgen nog vergaderd worden, maar dat hoeft nu dus niet. Voorzitter ds. K. van den Broeke bedankt ds. H. Smits (Wognum) die een beroep heeft aangenomen naar Leiderdorp en de synode dus moet verlaten. Ook ds. Van der Pol (Rotterdam) neemt afscheid. Hij vertrekt naar Malawi.

21.33 uur: Unaniem steun voor nota – De synode ondersteunt de nota unaniem en stemt daarmee in met de door de Dienstenorganisatie ingeslagen weg. Het bestuur van de organisatie gaat dus aan de slag met een nieuw huisvestingsplan.

21.31 uur: Geen prestige-object – Het idee van een prestige-object kan nooit de bedoeling zijn, aldus directeur Feenstra.

21.29 uur: Huis van de kerk – We hebben in Nieuw Hydepark een prachtig, representatief huis van kerk, aldus ds. Ketel. „Zet daarom niet weer iets groots neer.”

21.25 uur: Uitvoerig besproken – De zaak is in het moderamen (dagelijks bestuur) van de kerk uitvoerig besproken, zegt scriba dr. Plaisier. Veel mensen kennen het gebouw van het Dienstencentrum en het zou volgens hem niet goed zijn om hierover te besluiten zonder de synode erin te kennen.

21.20 uur: Vastgoed – G. L. Westerveld is niet verantwoordelijk voor het operationele gedeelte, antwoordt Feenstra. Westerveld heeft de portefeuille vastgoed.

21.11 uur: Kerntaak – G. L. Westerveld zit in het bestuur en is belast met uitvoerende taken, hoe zit dat? vraagt een synodelid. Directeur H. J. Feenstra van de Dienstenorganisatie reageert op de vragen uit de zaal. „Diverse bonden in de kerk zijn ook geïnteresseerd in deze beweging.” Tegen ds. Van Ketel: „Sorry voor het jargon. We hebben laten berekenen welke prijs we moeten gaan betalen als we het pand verkopen en gaan huren. Als je als gebruiker vastgoed beheert en het is niet je kerntaak, moet je de vraag op tafel leggen of je dat bezit wel moet houden.”

21.07 uur: Verkoop – „Is verkoop van het Landelijk Dienstencentrum een reële optie?”, vraagt ds. Van Ketel (Austerlitz).

21.01 uur: Nog veel afwegingen – De Commissie van Rapport heeft zich over de nota gebogen. Ouderling-kerkrentmeester De Bruin (Oosterhesselen) neemt het woord. „Er kunnen nog veel afwegingen ingevoegd worden in de rapportage. Hoeveel werkplekken zijn er daadwerkelijk nodig? Kunnen kerkelijke ruimten centraal in het land die vrijkomen nog worden ingezet in dit proces? Dan zijn er nog de punten van bereikbaarheid, vervoer, duurzaamheid. Moet je alle financiële middelen weer inzetten voor gebouwen?”

20.58 uur: Afstoten guesthouse – Verder stelt het bestuur voor om het guesthouse bij het Dienstencentrum af te stoten en mogelijkheden te onderzoeken „voor ”sale & lease” van het kantoor aan de Joseph Haydnlaan in Utrecht.

20.51 uur: Filmpje – G. L. Westerveld van de Dienstenorganisatie laat een filmpje van het landgoed zien.

20.45 uur: Vastgoed – In de nota adviseert het bestuur van de Dienstenorganisatie in Utrecht mogelijke ontwikkelingen op landgoed Hydepark in Doorn nader uit te werken. Er staat op dit landgoed een boerderij die wellicht mogelijkheden biedt voor de Dienstenorganisatie. Het kantoor is Utrecht is te groot voor de krimpende Dienstenorganisatie, hij wordt voor zo’n 50 procent bemand door de kerk en verder verhuurd.

20.30 uur: Pauze – De vergadering wordt geschorst voor een koffiepauze. Om 20.45 uur start de bespreking van de nota ”Vastgoed en huisvesting”.

20.23 uur: Zo’n patriarch – Ds. L. A. van Ketel (Austerlitz) moet „er niet aan denken dat ik zo’n patriarch als mijn meerdere zou moeten erkennen.” In de reactie staat namelijk: „Hoewel we beseffen dat juist als het over het ambt gaat, er tussen de kerken nog aanzienlijke verschillen te overbruggen zijn, hopen we dat ook hierin meer wederzijdse erkenning van elkaars ambten zal komen.” De scriba antwoordt hierop: „Als wij de paus als drager van een ambt erkennen, doen we dat op een andere manier dan dat binnen de Rooms-Katholieke Kerk gebeurt. In dialoog met andere kerken kom je voor de vraag of wij de ambten kunnen erkennen als instrumenten die God gebruikt tot opbouw van het lichaam van Christus.”

20.17 uur: Brief aan Wereldraad – De Protestantse Kerk is lid van de Wereldraad van Kerken. Deze raad schreef onlangs het visiestuk ”Church”. De scriba heeft hierop een brief geschreven die nu aan de synode wordt voorgelegd.

20.12 uur: Samenleesbijbel – De preses bedankt iedereen die meegewerkt heeft aan Nieuw Hydepark. Het project is binnen budget gebleven én op tijd klaar. De Bijzondere Commissie van Rapport die voor Nieuw Hydepark in leven is geroepen, wordt apart bedankt. De vier krijgen een Samenleesbijbel aangeboden.

20.07 uur: Toegankelijkheid – Wanneer gaat er geëvalueerd worden? Vraagt ds. Kamper (Driel). „In de kerkzaal kunnen de bedden niet goed staan. En zouden er mooie gebrandschilderde ruiten geschonken kunnen worden voor in de kerkzaal?” De evaluatie komt over een half jaar, is het antwoord. De ramen waren niet bedoeld voor glas-in-lood. Er is juist zo’n mooi spel van licht door de ramen te zien op dit moment, zegt G. L. Westerveld van de Dienstenorganisatie.

20.01 uur: Dank – Diaken Van der Weerd bedankt iedereen die Nieuw Hydepark mogelijk heeft gemaakt. Ook andere synodeleden spreken hun waardering uit. Ds. Smits mist de bel waar veel predikanten een bijzondere herinnering aan hebben. Ze hoopt dat hij teruggeplaatst wordt. „In ieder project gaat weleens wat mis”, is het antwoord. „We hebben hem opgeslagen in de oranjerie. Hij werd niet alleen geluid voor vespers, maar ook weleens ‘s nachts.” Gelach volgt. „De klok is nu verhuisd naar de nabijgelegen begraafplaats.”

19.54 uur: Nieuw Hydepark – De permanente educatie wordt in november opnieuw besproken door de synode. Nu gaat de vergadering zich buigen de eindrapportage over het Project Nieuw Hydepark. Nieuw Hydepark werd vorige week vrijdag geopend.

19.50 uur: Storend – Mooie cursussen doen en in je vrije tijd een aantal punten halen, vindt ds. Smits (Wognum) „zonde en heel storend.” De punten moeten passen in een periode waarin je ze moet halen.

19.46 uur: Medaille – Over de versnippering van de permanente educatie: „Meer focus en meer eigen regie zijn twee kanten van een medaille.”

19.43 uur: Op schema – Henk Hogendoorn reageert op de reacties uit de vergadering. „Bij een korte rapportage loop je altijd het risico dat dingen voor velerlei uitleg vatbaar worden.” In november komt hij met een uitgebreide evaluatie. Over de 62 procent: „Deze mensen zijn helemaal op schema, ze hebben aan al hun punten voldaan.” Verder verhoogt georganiseerd studieverlof de professionaliteit, stelt hij.

19.39 uur: Planning – Ds. Van Veen (Renkum) pleit voor een vroegtijdige planning, „liefst buiten het hoogseizoen van het kerkenwerk.”

19.26 uur: Weinig – Diaken Visser (Zoetermeer) vindt 60 procent juist weinig. Hoe kunnen predikanten die nog niet voldaan hebben aan de vereiste educatie aangespoord worden deze toch nog volgen?

19.22 uur: Aanbod – Over de kwaliteit van het aanbod: de nascholing van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) wordt zeer gewaardeerd. Het grootste probleem zit bij de systematiek: het is soms lastig, voelt onwennig, en het kost de PCTE erg veel werk om de administratie bij te houden. Verder is het aanbod te groot, waardoor er zich twee of drie mensen bij een cursus aanmelden, zodat die vervolgens niet doorgaat.”

19:20 uur: Permanente Educatie – De synode buigt zich nu over de voortgangsrapportage Evaluatie Permanente Educatie. Henk Hogendoorn, hoofd van het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie (PCTE), neemt het woord. „We constateren dat de kerngroep van predikanten ruim 60 procent aan zijn verplichtingen heeft voldaan. We zijn op drievijfde van de periode, dus over vijf jaar zal rond de 90 procent klaar zijn.” Onder de groep die binnenkort met emeritaat gaat, neemt de deelname aan permanente educatie sterk af.

19:16 uur: Dank – Synodevoorzitter ds. K. van den Broeke bedankt de aanbieders van de bundel. „U heeft de bundel samengesteld voor een bepaalde groep gelovigen. Ik hoop dat het boek ook verder zijn ingang zal vinden en dat we beseffen dat we kerk zijn waarin verschillende talen gesproken worden, maar waarin we in Christus een zijn.”

19:12 uur: Typering – Ds. Schroten kenmerkt de bundel: de Psalmen voorop, liederen met strofische vorm, inhoudelijk confessioneel en christocentrisch.

19:08 uur: Bundel voor smaldeel – Er zijn al zoveel bundels, moeten wij er dan eentje naastleggen?” vraagt ds. Schroten. „Ja. Ik merk om mij heen een verlangen naar een bundel op maat. Het is een bundel voor een smaldeel van de kerk. Toch willen we breed denken, daarom bieden we de bundel aan het geheel van de kerk aan.”

19:00 uur: Weerklank – De vergadering wordt voortgezet. De preses, ds. K. van den Broeke, heet ds. Schroten uit Leerdam en ds. Visser uit Harderwijk welkom. Zij komen de bundel Weerklank aanbieden die gisteren gepresenteerd werd in de Joriskerk in Amersfoort. Deze bundel is ontstaan vanuit de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk. „Van onderop dus”, aldus ds. Schroten. „Het is jarenlang een kenmerk geweest dat in Gereformeerde Bondsgemeenten geen gezangen gezongen werden. In een tweede golf van bezinning is een omslag gekomen de laatste decennia.”

17:53 uur: Diner – Het middaggedeelte van de vergadering wordt afgesloten. Moderamenlid ouderling Bijl (Ede) begint de maaltijd met gebed. De synode vergadert vanavond over de eindrapportage van het project Nieuw Hydepark en over een brief aan de Wereldraad van Kerken.

17:49 uur: Bloemen – Ds. Van den Broeke bedankt de scriba, maar benadrukt dat het echte afscheid plaatsvindt op 10 juni tijdens een dienst in de Utrechtse Jacobikerk, vijf dagen voor zijn vertrek. De vrouw van de scriba krijgt bloemen aangeboden.

17:46 uur: Inzet – „De wereldkerk gaat ook wel door zonder Nederland, Nederland heeft de wereldkerk nodig om vol goede moed hier kerk te kunnen zijn”, aldus Nieuwenhuis. Ze dankt dr. Plaisier voor zijn inzet.

17:43 uur: Wereldkerk – We moeten in Nederland de wereldkerk niet vergeten door lokaal bezig te zijn in de kerken, citeert Nieuwenhuis dr. Plaisier. „Laten we kijken hoeveel brood wij in huis hebben en wat wij kunnen delen.”

17:32 uur: Afscheid van de scriba – Er wordt een moment ingelast om de scheidende scriba, dr. Arjan Plaisier, in het zonnetje te zetten. Henriëtte Nieuwenhuis uit Indonesië laat iets zien van het werk dat dr. Plaisier in Indonesië gedaan heeft. Voorzitter ds. K. van den Broeke: „De scriba wil nog niets weten van zijn afscheid dat pas op 15 juni plaatsvindt, maar het is wel zijn laatste synodevergadering. Het leek ons goed om hier op deze manier aandacht aan te besteden.”

17:22 uur: Dienstboek aangenomen – De preses brengt het besluitvoorstel over de proeve van het Dienstboek in stemming. Het besluitsvoorstel als geheel wordt met 16 stemmen tegen aangenomen.

17:15 uur: Stemming – Er zijn wat vragen over het kerkordelijke gedeelte rond deze besluitvorming over het Dienstboek. Een tegenvoorstel zou tegen de kerkorde indruisen. Het tegenvoorstel van ds. Verhoeven wordt in stemming gebracht. Er zijn 30 stemmen voor, waarmee het tegenvoorstel verworpen is.

17:04 uur: „Houd het bij een proeve” – Scriba dr. A. J. Plaisier reageert op het tegenvoorstel van ds. Verhoeven om het bij een proeve te laten. „Het kan allebei”, vindt hij. Hij stelt wel voor om het bij een besluitvorming te laten, omdat het tien jaar geleden zo besloten is.

16:59 uur: Stem voor – De stemmen van classes (regionale vergaderingen) die niet gereageerd hebben, worden als een stem voor gezien. Diaken Scheltens (Dalfsen) vindt dit een slechte zaak. „De uitslag van het onlangs gehouden referendum was heel anders geweest als deze regel was gehanteerd.”

16:56 uur: Tijdsdocument – Het Dienstboek is een tijdsdocument, zegt de lutherse ds. Verhoeven. „Er ontstaan nieuwe initiatieven, nieuwe plekken ontstaan, en dat is goed.” Ze doet daarom een tegenvoorstel: handhaaf het Dienstboek als een proeve.

16:48 uur: Proeve Dienstboek – De synode buigt zich nu over de ”Besluitvorming rond de proeve van het Dienstboek”. Dit behoeft weinig toelichting, denkt de scriba. „Het Dienstboek heeft zijn weg gevonden in de kerk.” In december 2004 bood de generale synode de uitgave ”Dienstboek – een proeve” aan de gemeenten van de Protestantse Kerk aan, met het verzoek de ”orden voor de eredienst” die daarin staan te beproeven in een periode van tien jaar. Nu evalueert de synode de proeve.

16:44 uur: Unaniem – Het besluit wordt door de synode unaniem goedgekeurd. Dit betekent dat de synode ermee instemt om elkaars leden te aanvaarden, elkaars leden als gastlid te aanvaarden en elkaars kansels open te stellen met inachtneming van de eigen kerkorde.

16:40 uur: Stemming – Het besluitvoorstel wordt in stemming gebracht. Er komen geen amendementen of tegenvoorstellen uit de synode naar voren.

16:38 uur: Tucht – Hoe zit het met de tuchtmaatregelen, vraagt ds. Van der Rijst (Haarlem). „We aanvaarden de leden en gaan er geen examentje op nahouden. Als een lid onder een tuchtmaatregel valt, kun je hem niet zomaar welkom heten. Dat getuigt niet van oecumenisch gevoel. Als de tucht een punt betreft waarop in onze kerk anders gedacht wordt, is het een ander verhaal.” Deze gevallen worden dan „open” besproken met de betreffende kerk.

16:34 uur: HHK – Er is geen contact met de Hersteld Hervormde Kerk, antwoordt de scriba. „De scheur wordt tragisch gevoeld. Nu is de tijd er nog niet rijp voor. Het heeft weinig zin hier allerlei achtergrondverhalen bij te vertellen.”

16:32 uur: Lieve kinderen – De scriba, dr. Plaisier, reageert op de synodeleden. „Dichter bij elkaar komen, geeft verrassingen, maar is ook ongemakkelijk, want je blijkt ook echt anders te zijn. We zijn lieve kinderen van God, maar wat zijn we verschillend.” Verder zegt de scriba dat de huisregels van andere kerken gerespecteerd worden, „ook als het niet onze huisregels zijn en we hopen dat die huisregels nog eens veranderen.”

16:29 uur: Historisch – Veel synodeleden noemen het voorstel een historische stap. Zo ook ds. Pronk (Tijnje). Ze betreurt het dat er in haar dorp een protestantse kerk en een voortgezette gereformeerde kerk is. Wel is er toenadering tussen de gemeenten. „We doen gezamenlijk, wat gezamenlijk kan. Zoals bijvoorbeeld een kerstpakkettenactie van de diaconiën.”

16.21 uur: Grondvlak – De ontmoeting tussen de kerken is op het grondvlak allang totstand gekomen, steld ds. M. de Jager (Haren). Met de viering van 800 jaar Haren deden alle kerken mee, vertelt ze. „Ook de vrouwelijke predikanten konden daar volledig aan bijdragen.”

16:16 uur: Andere kerken – Ds. Pettinga (Monnickendam) noemt naast de HHK ook de Remonstrantse Broederschap en de Doopsgezinde Broederschap. Wil het moderamen ook met deze kerkverbanden verbindingen aangaan?

16:13 uur: Bureaucratie – Ds. R. H. van der Rijst (Haarlem) vindt het allemaal nog te weinig. Hij zou willen zeggen: „Van harte welkom en laten we niet zo moeilijk doen.” Hoe zou het zijn als je „een lid” vervangt door „Christus” in het voorstel, vraagt hij zich af. „Dan zie je hoe bureaucratisch het allemaal is.”

16:08 uur: Hersteld Hervormde Kerk – Nu krijgen synodeleden de gelegenheid om te reageren op het voorstel. Ds. Mink (Herwijnen) reageert als eerste. Hij wil een koppeling maken met een volgend agendapunt: de beproeving van het dienstboek. Moet niet bevestigd worden dat de leden gedoopt zijn in de naam van de Vader, Zoon en Heilige Geest? „En hoe zit het met de toenadering tot de Hersteld Hervormde Kerk? Is het moderamen van plan hiertoe actief stappen te ondernemen?”

16.02 uur: Vrouwen – Het voorstel komt ook vanuit publicitair oogpunt op een goed moment, vindt dr. Wevers (voorzitter van de Generale Raad van Advies (GRA). Zo blijkt dat het niet alleen maar draait om „mooie praat.” Maar de kansels komen niet in alle gereformeerde kerken voor vrouwen open te staan, tekent hij erbij aan.

15.59 uur: Geraakt – Ds. Van Elderen van de commissie van rapport neemt het woord. Het voorstel dat er ligt, raakt hem, zegt hij.

De kerken stellen voor elkaars leden te aanvaarden, elkaars leden als gastlid te aanvaarden en elkaars kansels open te stellen met inachtneming van de eigen kerkorde. Ds. Van Elderen noemt het voorstel „een geschenk van God.”

15.56 uur: ja zeggen – Wij doen vandaag ons werk, zegt de scriba. „Als wij hier ja tegen zeggen, betekent dat dat wij onze zusterkerken tijd gunnen hun weg te gaan.” De scriba hoopt dat een positieve besluitvorming ook van invloed zal zijn op de synodes van de gereformeerde kerken.

15.53 uur: Verheugend – Scriba dr. A. J. Plaisier neemt het woord. Hij spreekt over bestaande „bewegingen die verheugend zijn, zoals de Nationale Synode, het Nederlands Christelijk Forum, de Raad van Kerken.” Ook de kanselruil tussen de PKN en de CGK noemt hij als ontwikkeling in de richting van een protestantse oecumene.

15.49 uur: Kerkenoverleg – Vertegenwoordigers van de vier gereformeerde kerkverbanden zijn ook aanwezig bij deze bespreken. Synodevoorzitter ds. K. van den Broeke heet hen hartelijk welkom. Op de publieke tribune zit ds. G. de Fijter, „die de oecumene, zeker op het protestantse vlak, altijd een warm hart toedraagt”, aldus de voorzitter.

15.44 uur: ”Vijf-kerkenoverleg” – De synodeleden stromen de zaal weer binnen. Nu gaat de besluitvormende bespreking inzake het ”Vijf-kerkenoverleg” van start. Dit betreft een samenwerking van de Protestantse Kerk met de de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland.

15.11 uur: Pauze – Het is thee- en koffiepauze. De synode buigt zich straks over de samenwerking met de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland.

15.10 uur: Terug- en vooruitblik – RD-journalist Wim van Egdom blikt in een video terug op de vergadering van donderdag en hij staat stil bij de agendapunten van vrijdag en zaterdag.

15.02 uur: Gesprek met Rooms-Katholieke Kerk – Scriba dr. Plaisier zegt dat er vorige week een gesprek is geweest met een deel van de rooms-katholieke bisschoppenconferentie. De tegenstellingen tussen Rome en Reformatie liggen juist op het punt van het ambt, zegt dr. Plaisier. Er komt op 31 oktober een gezamenlijke verklaring over de herdenking van 500 Reformatie. Daarin staat onder meer dat de Reformatie „deels een treurige geschiedenis” was en dat beide kerken in de toekomst meer samen willen werken. „In het gesprek kan ook het ambt een plaats krijgen”, aldus de scriba.

14.57 uur: Brieven over het ambt – De synode behandelt nu een agendapunt dat gisteren is blijven liggen: de zeven brieven over het ambt.

14.54 uur: Reformatielied – De synode zingt het winnende Reformatielied. Er was een prijsvraag uitgeschreven in Duitsland.

14.45 uur: Estafette – Op 31 oktober 2016 start een estafette door alle provincies. De 95 stellingen van Luther worden symbolisch meegenomen, en in iedere provincie komt er een „moderne” stelling bij.

14.42 uur: Reformatie 2017 – Dr. Margriet Gosker geeft een toelichting op wat de Protestantse Kerk allemaal doet aan de herdenking van 500 jaar Reformatie in 2017. „We vieren geen schisma. Maar we willen wel kijken naar de relevantie en de geloofwaardigheid van het protestantisme. Het geloof is kostbaar, het is waard om geloofd en beleden te worden.” Klik hier voor meer informatie.

14.37 uur: Moties – De amendementen zijn van tafel. De synode stemt over de moties. Die van ds. R. J. van Elderen (Eemdijk) wordt aangenomen. Dat betekent dat de kerk gaat werken aan een voorstel om te kijken of bezittingen die niet worden gebruikt, ingezet kunnen worden voor het beleid van de landelijke kerk. Een tweede motie –over vrijwillige giften– wordt afgewezen.

14.36 uur: Besluit – De synode stemt in met het beleidsplan.

14.19 uur: Nemen en geven – De directeur van de Dienstenorganisatie, Haaije Feenstra, geeft een reactie. „Het beeld mag niet bestaan dat de gemeenten alleen maar geven en dat de Dienstenorganisatie alleen maar neemt.”

14.05 uur: Tegenvoorstellen, moties en amendementen – De indieners van tegenvoorstellen, moties en amendementen geven een toelichting. Ds. R. J. van Elderen (Eemdijk) vindt het „niet te verteren” dat in een tijd van ingrijpende bezuinigingen „elders in de kerk grote vermogens liggen te verstoffen.” Er zou een jaarlijkse heffing van een of twee procent op de niet actief gebruikte bezittingen boven een bepaalde drempel kunnen plaatsvinden, stelt hij voor. Dat geld kan volgens de predikant worden gebruikt voor het beleid van de landelijke kerk.

13.55 uur: Studentenpastoraat – Ouderling H. Oranje (Delft) vindt dat het studentenpastoraat niet in goede handen is bij de Dienstenorganisatie. Dr. Plaisier zegt toe dat er binnen een jaar een notitie komt over de bekostiging van het zogenoemd categoriaal pastoraat (waaronder het studentenpastoraat). Het is de vraag hoe en uit welke kas dat pastoraat betaald moet worden.

13.50 uur: Quota – Ds. M. G. Pettinga (Monnickendam) vraagt zich af of de gemeente-adviseurs kunnen blijven als de quota (kerkelijke afdrachten) worden verhoogd. Feenstra zegt dat dit geen optie is. Dat zou volgens hem betekenen dat de afdrachten met twee miljoen euro omhoog moeten. Dat is 17 à 18 procent. „Dat wilde ik weten”, zegt ds. Pettinga. En hij trekt zijn twee amendementen –voorstellen om de besluittekst te wijzigen– in.

13.43 uur: Gelukzaligen – Scriba dr. A. J. Plaisier zegt dat de kerk haar verlies moet nemen als de gemeente-adviseur in de huidige vorm verdwijnt. „Het is pijnlijk dat hun baan verdwijnt vanwege bezuinigingen.” Maar er moet iets gebeuren, zegt hij. „Het eiland van de gelukzaligen zal worden overstroomd door de zee.” Het is nog niet mogelijk alle gevolgen voor de hele organisatie te overzien, zegt de scriba. „Maar het plan is solide en doordacht. We moeten het met minder geld doen, dus we zullen meer discipline moeten opbrengen.”

13.33 uur: Stevige beslissing – Bestuursvoorzitter G. Prins zegt dat er nu een „stevige beslissing” van de synode nodig is. Ze herhaalt dat er geen goede alternatieven zijn voor de plannen en dat de Dienstenorganisatie niet over een nacht ijs is gegaan.

13.22 uur: Beleidsplan – De synode gaat verder met de bespreking van het beleidsplan van de Dienstenorganisatie. Directeur Haaije Feenstra heeft nog wat feiten en cijfers.

12.35 uur: Pauze – Het is pauze tot 13.15 uur. Daarna gaat de synode verder met de bespreking van het beleidsplan van de Dienstenorganisatie.

12.28 uur: Pioniersplekken – Er wordt bijna een miljoen euro in pioniersplekken geïnvesteerd, zegt Feenstra.

12.22 uur: Brief aan Rutte – De Tweede Kamer bepaalde vorige maand dat de overheid niet langer informatie vanuit de gemeentelijke basisadministratie (GBA) mag doorgeven aan kerken en andere religieuze gemeenschappen. Feenstra zegt dat de Protestantse Kerk een „ongebruikelijk methode” gaat hanteren door een brief aan premier Rutte te sturen.

12.17 uur: Ambitie – De kerk krimpt, maar er is ambitie, zegt Feenstra. „Noem mij een kerk in de wereld met een dienstenorganisatie met meer dan 200 fte. In Duitsland waarschijnlijk, maar verder?”

12.15 uur: Markt – Gemeente-advies is geen „kwakkelende markt”, zegt Feenstra. Er gaat steeds meer geld in om. Financieel zwakke gemeenten kunnen een beroep doen op de solidariteitskas. „Zij mogen niet de dupe worden van deze maatregel.”

12.11 uur: Sociaal plan – Het sociaal plan voor de vertrekkende gemeente-adviseurs is „bovengemiddeld goed”, stelt Feenstra. „Dat moet ook, want de gemeente-adviseurs hebben zich met hart en ziel gegeven aan de kerk.” Er is 3,5 tot 5,5 miljoen euro gereserveerd voor het sociaal plan.

12.04 uur: Veertien miljoen – De Protestantse Kerk heeft weliswaar 14 miljoen euro eigen vermogen, maar dat geld kan niet zomaar worden gebruikt voor de gemeente-adviseurs, zegt Feenstra. „Een deel van geld is geoormerkt. Dat betekent dat het bestemd is voor een bepaald doel, zoals het werk van Kerk en Wereld.” De kerk is nu gezond, maar als er geen maatregelen worden genomen, „zitten we over anderhalve jaar in het crisismanagement.”

11.59 uur: Minister Dijsselbloem – „Het is een pittige dag”, zegt directeur Haaije Feenstra, verwijzend naar de positie van de gemeente-adviseurs. „We hebben geen andere keuze dan de tering naar de nering te zetten. Ik voel me een beetje als minister Dijsselbloem. De belastingen willen we niet verhogen en tegelijk moeten we bezuinigen om de begroting sluitend te krijgen.”

11.55 uur: Zwemmen in een fuik – Dat de nieuwe structuur al over acht maanden moet functioneren, noemt ouderling E. R. Fledderus (Woerden) „zwemmen in een fuik die we al lang hadden zien aankomen.” De Dienstenorganisatie moet volgens hem duidelijker maken wat er precies gaat veranderen.

11.46 uur: Zachte landing – Ouderling B. Kamphuis (Goutum) vraagt zich af of de middelen die nu worden geïnvesteerd in de ondersteuning van regiopredikanten niet kunnen worden gebruikt voor een „zachte landing” van de gemeente-adviseurs. „Is ontslag écht nodig?”

11.42 uur: Onrust – Diaken G. Visser (Zoetermeer) vraagt naar het toegezegde onderzoek naar de betekenis van het wegvallen van de gemeente-adviseur. Hij vindt 1 januari 2017 als kantelpunt niet te vroeg. „Je moet de periode van onrust zo kort mogelijk houden.” Volgens hem wordt er echter met name door kleine gemeenten veel gebruik gemaakt van de gemeente-adviseurs.

11.39 uur: Beroepingswerk – Ds. M. de Jager (Haren) vraagt zich af wat een digitale vacaturebank betekent voor het beroepingswerk. „Wordt daarmee recht gedaan aan een beroep en roeping?”

11.35 uur: Studentenpastoraat – Ouderling H. Oranje (Delft) vindt het jammer dat het studentenpastoraat is „wegbezuinigd”.

11.30 uur: Steunfonds – Ouderling-kerkrentmeester J. G. Hilgers (Gouda) zegt dat juist kleine gemeenten, die vaak minder geld te besteden hebben, een beroep doen op gemeente-adviseurs. Hij pleit voor een fonds om hen te ondersteunen.

11.20 uur: Zzp’ers – Ds. T. J. Oldenhuis (Coevorden) wil weten hoe het sociaal plan voor gemeente-adviseurs eruit gaat zien. En worden die adviseurs nu zzp’ers, zelfstandigen-zonder-personeel? Ouderling A. Verbeek (Amsterdam) vraagt hoe de kwaliteit van de zelfstandige adviseurs –gemeenten kunnen hen inhuren– gewaarborgd blijft.

11.15 uur: Te vroeg – Ouderling-kerkrentmeester G. Lunshof (Venlo) vindt dat het kantelpunt 1 januari 2017 veel te vroeg komt. „Dat is al over acht maanden. Er is te weinig tijd voor voorbereiding en vervanging.” Het plan is volgens hem „geheel in Utrecht” geschreven. „Mooie woorden, maar te weinig concreet. Uitgangspunt moet de behoefte van gemeenten zijn.”

11.07 uur: Bierviltje – Ds. R. J. van Elderen (Eemdijk) vindt de onderbouwing van de plannen te summier. „Soms lijkt het wel op een schets achterop een bierviltje.” Hij stelt voor dat gemeenten meer gaan betalen voor het advies van gemeente-adviseurs, zodat arbeidsplaatsen behouden kunnen worden. Ook diaken J. A. A. Bas (Alblasserdam) vindt de onderbouwing in het beleidsplan onvoldoende.

11.03 uur: Gemeente-adviseurs – Ouderling A. M. Stolk (Middelharnis) vraagt zich af of de gemeenten voldoende visie hebben op de betekenis van kerk-zijn als er geen gemeente-adviseurs meer zijn. „Overschatten we hen niet te veel? Ik denk dat we de gemeente-adviseurs nodig hebben.”

11.00 uur: Overvallen – De bespreking door de synode gaat beginnen. Ouderling C. J. Jacobse (Rotterdam) voelt zich wat „overvallen” door de bezuinigingsplannen. Hij wil weten welke bezuinigingen noodzakelijk zijn door het aannemen van het rapport Kerk 2025.

10.52 uur: Vragen – De synodeleden druppelen de vergaderzaal binnen. Straks mogen ze vragen stellen over het beleidsplan van de Dienstenorganisatie. Daarin staat onder meer dat er de komende jaren ongeveer vijftig arbeidsplaatsen zullen verdwijnen. De opdracht van de Dienstenorganisatie is om de Protestantse Kerk en haar gemeenten te ondersteunen en daarvoor binnen en buiten de kerk fondsen te werven.

10.30 uur: Pauze – Het is koffiepauze. De synode vergadert over een kwartiertje verder.

10.25 uur: Generale Raad van Advies – Dr. H. Wevers gaat namens de Generale Raad van Advies (GRA) in op het beleidsplan. De raad benadrukt dat het om mensen gaat. „In tijden van krimp moet er worden bezuinigd. We hebben dan ook niet zozeer vragen bij de 20 procent reductie in de formatie. Er moet gesneden worden. Maar het is wel belangrijk hoe dat gebeurt. Ga zorgvuldig met mensen om, geef hen de tijd.”

10.19 uur: Commissie van Rapport – Namens de commissie van rapport, die het beleidsplan heeft bestudeerd, geeft ds. M. G. Pettinga (Monnickendam) een toelichting. Hij legt vooral de vinger bij het schrappen van het „adviestraject”: de gemeente-adviseurs. Volgens hem biedt het beleidsplan te weinig argumenten om tot deze stap over te gaan. En wat betekent dat financieel, want ook de nieuwe regiopredikanten –die ook een adviesfunctie krijgen– kosten geld. Het is ook onvoldoende duidelijk waar en bij wie wordt bezuinigd. „We moeten zeker verder, maar we hebben vragen bij de haalbaarheid van al dit moois.”

10.05 uur: Gemeente-adviseurs – Omdat er minder geld binnenkomt, moet de Dienstorganisatie volgens Prins keuzes maken en creatief te zijn. „De Dienstenorganisatie kiest er voor om meer sámen met dan vóór gemeenten te doen. Er is een forse bezuiniging nodig op de dienstverlening, anders gaat het fout.”

Er is „met pijn in het hart” besloten te bezuinigen op gemeente-adviseurs. De eigen adviespraktijk voor gemeenten stopt ermee. „We zijn niet over een nacht ijs gegaan. „De gemeente-adviseurs worden zeer gewaardeerd door lokale gemeenten. Maar we moeten dit doen.”

Per 1 januari 2017 komt er een nieuwe opzet van ondersteuning en dienstverlening van en aan lokale gemeenten. De Dienstenorganisatie krijgt meer een „makelaarsfunctie”.

09.57 uur: Flink bezuinigen – De Dienstenorganisatie moet flink bezuinigen, zegt Prins. „Als we Kerk 2025 invoeren en niets zouden doen, dan hebben we volgend jaar een tekort van een kleine drie miljoen euro. Dat bedrag loopt op tot 5 miljoen euro in 2020.”

09.53 uur: Dienstenorganisatie – Het volgende agendapunt is het beleidsplan van de Dienstenorganisatie. Bestuursvoorzitter G. Prins geeft een toelichting.

09.25 uur: Vluchtelingen – Kerk in Actie biedt onder meer noodhulp in Syrië: voedselpakketten, kleding, scholing en training. De organisatie doneert dit jaar 2,1 miljoen euro. Feije Duim en Geesje Werkman geven een toelichting.

09.17 uur: Hoe synodeleden denken over vluchtelingen – Kerk in Actie peilt tijdens een presentatie hoe synodeleden over vluchtelingenwerk denken. Ze mogen een rode of groene kaart omhoog houden als ze het oneens respectievelijk eens zijn met een stelling. De eerste luidt: „Kerken laten door verlenen van hulp aan vluchtelingen zien hoe God aanwezig is in Nederland en Europa.” Allemaal groene kaarten. Bij de volgende stelling eveneens: „Kerken moeten vluchtelingen helpen ongeacht hun religieuze achtergrond en politieke kleur.” Bij de stelling ”Kerken moeten meer stelling nemen in het vluchtelingendebat” steken sommige synodeleden wél een rode kaart omhoog.

09.00 uur: Opening – De tweede zittingsdag begint. De opening wordt verzorgd door Kerk in Actie, de diaconale tak van de Protestantse Kerk. Die geeft ook een presentatie over vluchtelingenwerk. Daarna spreekt de synode over het beleidsplan van de Dienstenorganisatie in Utrecht.

vrijdag 22 april


23.22 uur: Morgen – De synode begint morgen om 9.00 uur met een opening (door Kerk in Actie) en een presentatie over vluchtelingenwerk. Op de agenda staat verder onder meer het beleidsplan van de Dienstenorganisatie en de samenwerking met de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland.

23.17 uur: Sluiting – Ds. A. J. Wouda verzorgt de sluiting. Er wordt gezongen, gelezen (Exodus 18:1-12) en gebeden.

23.13 uur: Synode akkoord met Kerk 2025 – De synode gaat akkoord met het aangepaste besluitvoorstel. Daarmee geeft ze groen licht voor de nadere uitwerking van de plannen. Samengevat: er komen elf classicale regionale verklaringen, met als voorzitter een classis-predikant of regio-predikant. Er wordt verder gekeken naar de mobiliteit van predikanten, in samenhang met flexibiliteit, werkgelegenheid en teamwork. Dat komt uiterlijk in april 2017 weer aan de orde.

22.52 uur: Kerk 2025 – De synode gaat nu stemmen over het gehele rapport Kerk 2025, met de aangebrachte wijzigingen.

22.47 uur: Geen bisschop – De meerderheid van de synode (47 afgevaardigden) kiest voor de optie classis-predikant of regio-predikant. Daarmee is de naam bisschop (16 stemmen) van de baan. Het wordt classis-predikant of regio-predikant, afhankelijk van de naam die de classicale regionale vergadering krijgt: classis of regio. Daar wordt later over besloten.

22.45 uur: Stemming – Wordt het classis-predikant, regio-predikant, bisschoppredikant of predikant-bisschop of regiovoorzitter?

22.41 uur: Korte schorsing – Even overleg door het moderamen.

22.40 uur: Bisschop-predikant-voorzitter – Een tegenvoorstel over de regio-voorzitter wordt verworpen. De synodeleden buigen zich nu onder meer over de vraag hoe de nieuwe voorzitters van de elf classicale regio’s moeten gaan heten.

22.30 uur: Intrekken of handhaven – De preses vraagt de indieners of ze hun amendement of motie willen handhaven of intrekken.

22.20 uur: Regionale vergadering – Dr. Plaisier zegt dat de regionale vergaderingen verantwoordelijk zijn voor de ontmoeting binnen de classis. De voorzitter van de classis is daarvoor verantwoordelijk. Sommige synodeleden zijn bang dat die ontmoeting in de knel zal komen.
22.11 uur: Bisschop – Dr. Plaisier stelt voor om in ieder geval over (een combinatie van) de namen bisschop, predikant en voorzitter na te denken.

22.10 uur: Sprekersronde – Dan mogen de synodeleden vragen stellen. Maar kort, zegt de synodepreses. Er is een vraag.

22.07 uur: Van tafel – Sommige amendementen gaan van tafel vanwege eerdere toezeggingen door dr. Plaisier.

21.54 uur: Twintig amendementen – Er liggen twintig amendementen op tafel. De indieners mogen nog een toelichting geven. Trekken zij die in of handhaven ze die?

21.49 uur: Mobiliteit – Andere amendementen –voorstellen om een tekst te wijzigen– gaan over de mobiliteit van predikanten. De scriba herhaalt wat hij daar eerder over heeft gezegd: mobiliteit wordt in een breder kader gezet, namelijk in een onderzoek naar bijvoorbeeld flexibiliteit en teamwork. Het onderwerp komt „op zijn laatst” terug op de synode in april 2017.

21.47 uur: Geen vragen – Dit keer heeft geen enkel synodelid een vraag. Dus krijgt scriba dr. A. J. Plaisier aan het woord. Hij gaat in op voorstellen, amendementen en moties over de naam van de regiovoorzitter.

21.45 uur: Kerkelijke rechtspraak – De synode gaat verder met de bespreking van het rapport ”Kerk 2025”. Nu is het laatste deel aan de beurt, over kerkelijke rechtspraak.

21.43 uur: Stemming – De synode stemt in meerderheid in met de wijziging van de ordinantie om de procedure voor consideraties te vereenvoudigen. Een zogenoemd amendement van ds. M. G. Pettinga (Monnickendam) om de tekst van de ordinantie aan te passen, kreeg onvoldoende steun.

21.33 uur: Wel besluit nemen – Ouderling Fledderus stelt voor een besluit uit te stellen tot morgen. Scriba dr. Plaisier gaat daar niet in mee. Hij vraagt zich af „waar het eigenlijk om gaat.” Volgens hem is duidelijk dat de classes en de lutherse synode het recht houden te considereren. „We zetten hen niet buitenspel. De belangrijke consideraties zullen niet buiten hen omgaan.”

21.19 uur: Consideratie – Er is discussie over de vereenvoudiging van de procedure voor consideraties (voorstellen voor wijziging van de kerkorde). Ouderling E. R. Fledderus (Woerden) wijst op het recht van de evangelisch-lutherse synode om te „considereren” Dat komt volgens hem met de wijziging in gevaar.

21.10 uur: Ordinanties – Er liggen nog twee ordinanties (een praktische uitwerking van zaken die in de kerkorde worden genoemd) op tafel. Synodeleden stellen vragen.

21.06 uur: Commissie orgelzaken – Bij een benoeming moet rekening gehouden met verschillende „scholen”, zegt scriba dr. Plaisier. De preses brengt het stuk (de wijziging van een ordinantie van de kerkorde) in stemming. De synode gaat unaniem akkoord.

21.03 uur: Kerkorde – De synode buigt zich nu eerst over een aantal kerkordezaken. Ds. T. Bos geeft namens het Generaal College voor de Kerkorde een toelichting.

20.39 uur: Pauze – Het pauze. De synode gaat over een kwartier weer verder.

20.35 uur: Adviseur – Adviseur ds. L. O. Giethoorn geeft een reactie.

20.28 uur: Zeven ambtsdragers – Dr. Plaisier: „Er staat niet dat vier niet kan, maar dan is een kerk wel heel kwetsbaar.”

20.18 uur: Kerkenraad – Ouderling H. Oranje (Delft) geeft aan dat een kerkenraad nu uit minstens zeven leden moet bestaan. Hij stelt voor dat aantal terug te brengen naar vier. Ds. M. G. Pettinga (Monnickendam): „Ik pleit voor flexibele regelingen. Als gemeenten mij om advies vragen, zeg ik altijd: „Wat niet in de kerkorde staat, mag.” Dat leidt in kleine gemeenten tot allerlei creatieve vormen. Daar is het vaak volstrekt onmogelijk om zeven kerkenraadsleden te vinden.”

20.12 uur: Vereenvoudiging regelgeving – Het volgende onderdeel van het rapport Kerk 2025 dat wordt besproken, gaat over de vereenvoudiging van de regelgeving in de kerk en het „back to basics” brengen van de kerkorde.

20.00 uur: Verder studeren – Dr. Plaisier stelt voor nog geen besluit te nemen maar „in een breder verband” verder te studeren op „scenario B”. Er is „rijpingstijd nodig.” Dat scenario houdt in dat een gemeente na twaalf jaar kan aangeven dat een predikant beter naar een andere gemeente kan uitkijken. „Er valt dan geen bijl, maar je mag dan verwachten dat een predikant wil meewerken aan mobiliteit. Ambtstheologisch zet je hiermee geen wissel om.”

19.55 uur: Verplichte mobiliteit van tafel – Dr. Plaisier signaleert dat er binnen de synode onvoldoende steun is voor scenario A: predikanten zijn na twaalf jaar verplicht naar een andere gemeente om te zien. „Dat is dus van tafel.”

19.51 uur: Spreekrecht gemeente – Scriba dr. A. J. Plaisier reageert op de inbreng van synodeleden. „Wij vinden dat twaalf jaar een redelijke termijn is. Dan heeft een gemeente spreekrecht om over en met de predikant te praten. Dat kan het moment zijn waarop je zegt: nu is het goed geweest. Maar dat is geen wet van Meden en Perzen.”

19.48 uur: Maximum termijn – Ook andere synodeleden zijn kritisch op de plannen. Predikanten staan gemiddeld acht, negen jaar in gemeente, zegt iemand. „Dus er bestaat al een cultuur van mobiliteit.” Anderen zeggen geen maximum termijn van twaalf jaar in een gemeente te willen. Het is beter om de vinger aan de pols houden en problemen te voorkomen, vinden ze.

19.42 uur: Problemen – Van de predikanten staat 18 procent langer dan twaalf jaar in gemeente, zegt ds. H. A. Smits (Wognum). „Ik zou wel eens willen weten bij hoeveel van hen problemen zijn. En als die er zijn, ‘praten’ kerkleden vaak met hun voeten, en gaan weg. Als de regiovoorzitter het gesprek aangaat, kan dat veel opleveren. Dan hoeft er geen termijn van maximaal twaalf jaar worden gesteld.”

19.35 uur: Human resource management – In het rapport lopen theologie en HRM (human resource management) door elkaar heen, vindt ds. W. T. V. Verhoeven (Den Haag). „De zorg voor de kerk ligt eenzijdig bij de predikant. Dat kan nooit de bedoeling zijn.”

19.31 uur: Barmhartigheid – Ds. T. J. Oldenhuis (Coevorden) pleit voor meer „barmhartigheid” en „geen dwang” in de mobiliteit van predikanten. Een ander synodelid: welk probleem lossen we eigenlijk op met de mobiliteit van predikanten?

19.29 uur: Wachtgeld – Ook andere synodeleden maken bezwaar tegen een verplicht vertrek van een predikant uit een gemeente. Hoe zit het bijvoorbeeld met het eventuele wachtgeld? Sommige afgevaardigden zien een taak weggelegd voor de regiovoorzitter.

19.23 uur: Roeping – Een synodelid wijst erop dat oudere predikanten moeilijker een plek krijgen in een andere gemeente. Bij verplichte mobiliteit van predikanten komt volgens diaken J. A. A. Bas (Alblasserdam) de roeping in het geding.

19.20 uur: Stoelendans – Ds. P. M. W. van der Schans (IJsselstein) pleit voor de vrijheid van het predikantschap en voor stabiliteit en rust in de gemeente. Dus geen verplichte mobiliteit. „Er waren ook apostelen die op hun plek bleven”, zegt hij. „Maatwerk is gewenst, voorkom een stoelendans.”

19.15 uur: Mobiliteit predikanten – De bespreking over de mobiliteit van predikanten gaat verder.

18.06 uur: Pauze – Er wordt gebeden en gezongen. Dan is het pauze, tot 19.00 uur. De synode gaat na het diner verder met de bespreking van het rapport ”Kerk 2025”, over de toekomst van de kerk.

17.43 uur: Proponenten en kerkelijk werkers – Dr. A. J. Plaisier spreekt een groep (voormalige) proponenten (aankomende predikanten) en kerkelijk werkers toe. Hij verwelkomt hen in het midden van de synode. Daarna stellen de 23 proponenten en kerkelijk werkers zich voor. Ze willen „dienen in Gods Koninkrijk.”

17.36 uur: – Verplichte mobiliteit – Ds. J. van Breevoort (Veenoord) vindt dat er teveel vanuit wordt gegaan dat de mobiliteit van predikanten noodzakelijk is. Zelf staat hij met volle tevredenheid al twintig jaar in dezelfde gemeente. „Na vier jaar een gesprek, na acht jaar weer. Dan wordt je toch de lust ontnomen om iets aan te pakken?”

17.32 uur: Predikant en mobiliteit – Het volgende onderwerp in het rapport Kerk 2025: de mobiliteit van predikanten. De kerk wil die vergroten. Er liggen twee voorstellen: de eerste is om een predikant die twaalf jaar in een gemeente staat, los te maken als de gemeente aangeeft dat ze toe is aan een nieuwe voorganger. Een andere mogelijkheid is dat de predikant op dat moment zelf gaat werken aan zijn „mobiliteit.”

17.28 uur: Sacramenten – Ds. A. van Veen (Renkum) vraagt naar de bediening van de sacramenten in nieuwe initiatieven van kerkzijn. De scriba vindt dat een „spannende” vraag. „Daar zullen we over moeten nadenken, want er ontstaan geloofsgemeenschappen. Tegelijk zijn de sacramenten heilige tekenen waarmee je zorgvuldig om moet gaan. Je gooit ze niet zomaar op de markt.”

17.20 uur: Volkskerk – Dr. Plaisier: „We zijn kerk voor het volk, maar we hoeven niet in zak in as te zitten als we niet meer op alle plekken kerk van het volk zijn. Diep in mijn hart vind ik het misschien niet zo leuk als iemand in een witte vlek gastlid wordt van een andere kerk, maar aan de andere kant: we werken met hen samen. En er zullen ook mensen bij ons komen. We hoeven niet te treuren.”

17.17 uur: Pastoraat in witte vlekken– De lutherse ouderling E. R. Fledderus (Woerden) vroeg aandacht voor pastoraat aan mensen die in „witte vlekken” wonen. Diaken L. van der Weerd-Hogeweg (Wieringerwaard) woont zelf op zo’n plek, en dat is volgens haar geen probleem. „Ik woon tien kilometer van de kerk. Het is echt niet vervelend om dan met de auto te moeten gaan. Het went vanzelf.”

17.09 uur: Opheffen kleine gemeenten – Ouderling H. Oranje (Delft) legt de vinger bij de criteria om kleine gemeenten op te heffen. „Dit is een potentieel conflictonderwerp. Misschien vindt een classis het nodig een kleine gemeente op te heffen, terwijl die daar nog helemaal niet aan toe is.”

17.03 uur: Witte vlekken – Diaken J. A. A. Bas (Alblasserdam) betreurt het dat er plekken in Nederland zijn waar geen kerk is. Maar dat biedt volgens hem wel weer de mogelijkheid om missionair te zijn.

16.59 uur: Kerkelijke presentie – De synode buigt zich nu over het volgende thema in het rapport ”Kerk 2025”: kerkelijke presentie. Dan gaat het onder meer over de „witte vlekken” op de landkaart, de plekken waar de Protestantse Kerk formeel niet langer vertegenwoordigd is omdat er geen plaatselijke kerk meer is.

16.55 uur: Opziener – Dr. Plaisier legt nog eens uit dat met bisschop „opziener” wordt bedoeld. „Dat is zijn taak. De bisschop is geen ambt maar een functie.”

16.48 uur: Bisschop-predikant – Ds. G. van den Pol zegt dat aan elke naam voor- en nadelen zitten. Hij begrijpt de beduchtheid voor hiërarchie als de regiovoorzitter bisschop wordt genoemd. „We hoeven niet bang te zijn dat zo iemand de macht gaat grijpen”, vindt de predikant uit Rotterdam. „Daar zijn we als protestanten sowieso allergisch voor.” Hij pleit voor de naam bisschop-predikant, met nadruk op het tweede woord. „Een predikant met bisschoppelijke taken.”

16.44 uur: Synode spreekt over naam regiovoorzitter – Hoe gaat de nieuwe regiovoorzitter heten? Ds. M. Oostenbrink (Zwolle) vindt de naam bisschop bezwaarlijk. „De scriba heeft de naam nu al 25 keer laten vallen, maar ik voel er niet veel voor. Die naam riekt naar macht. In de kerk gaat het om dienen.”

16.29 uur: Bisschop – De bisschop (regiovoorzitter) hoeft van dr. Plaisier niet perse een predikant te zijn. Een andere ambtsdrager kan ook. Het is niet de bedoeling dat de bisschop door de Dienstenorganisatie van de kerk wordt betaald. „Dat word ik ook niet, als scriba.” De bisschop van een regio kan ook een vrouw zijn, zegt hij in reactie op een vraag van ds. H. Koetsveld (Hengelo).

16.24 uur: Verjonging – Dr. Plaisier –zelf 59 jaar– vindt dat er gekeken moet worden naar verjonging van de synode. De synodeleden moeten ook een goede afspiegeling van de breedte van de kerk vormen, zegt hij.

16.20 uur: Kerk 2025 – Scriba dr. Plaisier reageert op vragen van synodeleden. Hij zegt onder meer dat het aantal van elf regio’s het best zal functioneren, ook wat betreft de visitatie door de „bisschop” of voorzitter. Naast hem of haar staat een team van visitatoren. Die blijven nodig, aldus dr. Plaisier. „De regiefunctie ligt bij de voorzitter en het moderamen. De visitatoren doen onafhankelijk verslag en leggen dat voor.”

16.09 uur: Reactie Gereformeerde Bond op benoeming scriba – Drs. P. J. Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk, is positief over de verkiezing van dr. R. de Reuver tot scriba. „Ik ken hem al 44 jaar. Op de lagere school in Capelle aan den IJssel zaten we achter elkaar in de klas. En zo hoort het: de kerk gaat voorop en de Gereformeerde Bond volgt en zal de kerk zo nu en dan een tikje op de schouder moeten geven. Dr. de Reuver kent de Gereformeerde Bond van binnenuit. Hij is in het noorden begonnen als predikant in een tijd dat de kerk daar al kwetsbaar was. Dat is nu nog veel erger en ik hoop dat hij hart houdt voor de kerk in gebieden waar ze extra kwetsbaar is. Ik wens hem ook via deze plaats van harte Gods zegen toe en dat hij zegenrijk mag arbeiden in onze kerk, in gehoorzaamheid aan Christus. Ik hoop dat hij dezelfde bestuurlijke en confessionele accenten zal leggen als de afgelopen acht jaren is gebeurd onder dr. A. J. Plaisier.”

15.50 uur: Interview nieuwe scriba – Klik hier voor een interview met dr. R. de Reuver.

15.47 uur: Video dr. De Reuver – Bekijk de video (rechts op deze pagina) over dr. R. de Reuver, de nieuwe scriba.

15.44 uur: Pauze – Het is pauze. Over een kwartier reageert scriba dr. A. J. Plaisier op de vragen van synodeleden.

15.38 uur: Regiovoorzitter – Ds. H. A. Smits (Wognum) is blij met de keuze voor elf regio’s. Ze vraagt zich wel af of een regiovoorzitter altijd een predikant moet zijn. Het gaat volgens haar om ervaring. De lutherse predikant W. J. H. Boon (Duitsland) vindt elf bisschoppen in een kerk als de Protestantse Kerk te veel, zeker in vergelijking met kerken in het buitenland. „Dan devalueert het begrip.” Hij zou de regiovoorzitter liever deken noemen.

15.16 uur: Classis – Diaken A. M. Schuurman (Ommen) denkt dat het „jaren” kan duren voordat een gemeente een afgevaardigde naar de regionale classis kan sturen. De afstand met de plaatselijke gemeente wordt in de plannen dus groter, stelt hij. Ouderling J. W. Boorsma (Workum) vraagt zich af waarom synode moet inkrimpen van 75 naar 55 leden, terwijl dat er vroeger nog 150 waren . „Laten we eerst kijken hoe de regio’s functioneren.”

15.11 uur: Vragen – Synodeleden stellen vragen over het eerste deel van het rapport. Ds. T. J. Oldenhuis (Coevorden) vindt het jammer dat er in dat gedeelte niet naar de belijdenisgeschriften wordt verwezen.

15.07 uur: Kerk met elkaar – De synode buigt zich nu over het eerste deel van het rapport, over kerkzijn met elkaar. Daarin gaat het onder meer over de regiovoorzitter en de elf classes.

14.53 uur: Plucheplakkers – Dr. A. J. Plaisier gaat in op de opmerkingen van synodeleden. De zorg dat de kerk een bestuurskerk wordt, is volgens de scriba begrijpelijk. Het gaat om het functioneren van de plaatselijke gemeente. Daar kan best een regionale voorzitter bij, aldus dr. Plaisier, die bezielend en verbindend kan werken. „Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de top van de kerk een grote vinger in de pap heeft. De bisschop, ik noem hem maar even zo, wordt door de classis gekozen. En als ze zich toch plucheplakkers en baronnen ontwikkelen, dan kun je ze na vijf jaar ter verantwoording roepen en na tien jaar zijn ze sowieso weg. Concentratie van macht, dat willen we niet in de kerk.”

14.47 uur: Gereformeerde Bond – Diaken A. Moerdijk (Goes) rekent zich tot de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk, die vorige week in een open brief zijn zorgen uitte over de theologische visie op kerk en ambt in het rapport Kerk 2025. „Als er een groep is die tegen het principe van territoriale grenzen zondigt, dan zijn wij het wel. De brief van de Gereformeerde Bond stelt echter terecht: dat we aan elkaar zijn gegeven, moeten we hoog in het vaandel hebben staan.”

14.41 uur: Predikant-bisschop – Er wordt te veel gekeken naar de organisatie en te weinig naar de Geest, zegt ds. R. H. van der Rijst (Haarlem). „Moet ik straks tegen mijn gemeenteleden zeggen: „De regiovoorzitter komt langs”? We wilden toch af van de vergadercultuur?” Hij voerde een pleidooi voor de naam predikant-bisschop. „Ze zijn zichtbaar anders. Ze hebben geen kathedraal of paleis, geen mijter en geen schimmel.” Ze zijn zonder macht, maar kunnen volgens hem wel een „dynamiek” op gang brengen. Zijn of haar taak: „Bezinning, verbinding en bezieling.”

14.34 uur: Waalse kerk – Ds. Uitterlinde (Dordrecht) zegt dat de Waalse kerken (met twaalf kerken verspreid over het land, die samen één classis vormen) al langer bezig zijn om ”back to basics” te gaan. Ondanks de krimp, heeft de kerk besloten Franstalige diensten te blijven beleggen. Hij is blij dat in de plannen staat dat de Waalse kerken een onderdeel gaan vormen van de nieuwe classis Noord-Brabant/Limburg en „dat hun geluid blijvend zal worden gehoord.” Er moet nog wel worden nagedacht over de positie van de Franstalige predikanten. Ook sluiten de ledensystemen van de Waalse kerken en de Protestantse Kerk niet goed op elkaar aan.

14.28 uur: Classis – Ds. R. J. van Elderen (Eemdijk) wijst erop dat er lang is gezegd dat de classis de plaats is waar mensen elkaar ontmoeten. „En nu willen we er vanaf.”

14.20 uur: Regiovoorzitter – Ds. H. Koetsveld (Hengelo) is bang dat er met de elf classes –die de huidige 75 classes moeten vervangen– een bestuurslaag komt die ver van de plaatselijke geloofsgemeenschappen staat. „Er komt een concentratie van macht bij de voorzitters en de besturen te liggen. Bovendien gaan we een vermogen betalen aan mensen met een organisatorische functie. En kan deze nieuwe „bisschop” ook een vrouw zijn? Want er zijn gemeenten die geen vrouwelijke ambtsdragers willen.”

14.02 uur: Synodeleden – De synode gaat het rapport Kerk 2025 per onderdeel langs. Eerst is er ruimte om algemene vragen te stellen.

13.52 uur: Raad van Advies voor het Gereformeerd Belijden – Dr. G. H. Borger-Koetsier zegt namens Raad van Advies voor het Gereformeerd Belijden (RAGB) dat de Protestantse Kerk een nieuwe stap in het kerk-zijn zet. Een belangrijke vraag is volgens haar hoe het zogenoemde synodaal-presbyteriaal stelsel in stand gehouden kan worden en wat de voorgenomen plannen betekenen voor de visie op het ambt.

13.45 uur: Generale Raad van Advies – Dr. H. Wevers gaat namens de Generale Raad van Advies (GRA) in op het rapport.

13.35 uur: Commissie van Rapport – De commissie van rapport, die de nota Kerk 2025 heeft bestudeerd, geeft een toelichting op een aantal amendementen en voorstellen om het voorgenomen besluit aan te passen. Zo wordt in een van de amendementen gepleit om de beoogde regiovoorzitter „classispredikant” te noemen.

13.20 uur: Kerk 2025 – De vergadering gaat weer verder. Op tafel ligt nu het rapport ”Kerk 2025. Een stap verder”. Scriba dr. A. J. Plaisier geeft een toelichting. Het gaat om kerkvernieuwing, zegt hij. „En dat is een geestelijk proces.” Hij zegt te hopen dat de kerk een stap vooruit zal maken en geen „pas op de plaats”.

13.05 uur: Persconferentie met nieuwe scriba – In de pauze is er een persmoment met dr. De Reuver. De nieuwe scriba ziet het rapport ”Kerk 2025”, dat de synode vanmiddag en vanavond bespreekt, als de landelijke vertaling van waar ze in zijn gemeente in Den Haag al langer mee bezig zijn. „Het is voor mij geen nieuws. Ik ben juist heel erg blij met de vragen naar hoe wij samen kerk kunnen zijn”, aldus de predikant.

Hij vindt het goed dat de kerk nu formeel ruimte schept voor het „pionieren”. „We willen als kerk op zoek gaan naar waar de mensen zijn. Dat hoeft echter niet ten koste te gaan van oude vormen”, aldus dr. De Reuver.

Of de voorstellen die nu gedaan worden ver genoeg gaan, zal de toekomst moeten uitwijzen. „We blijven in gesprek met de ontwikkelingen in de samenleving en met de vraag of dit adequaat is.” Volgens de nieuwe scriba moet de kerk het waard zijn om je schoenen voor aan te trekken. „Ik hoop ook iets te hebben van onbekommerdheid en kwetsbaarheid, om te zeggen waarvoor we staan. Zonder opsmuk en met authenticiteit. Als je je groter voordoet dan je bent, hou dan alsjeblieft je mond.”

Hij wil nadruk leggen op het feit dat plaatselijke gemeenten wel volwaardig kerk zijn, maar niet „volledig” kerk zijn. „Ik ben geen congregationalist. De landelijke kerk is meer dan een elastiekje om de plaatselijke gemeenten.”

Wat betreft de samenwerking met andere kerken zegt hij daaraan graag mee te werken. „Ik zal de laatste zijn die zegt: hussel alles maar door elkaar. Maar zoek eenheid met respect voor de eigenheid.”

Wat betreft de Rooms-Katholieke Kerk, ziet hij nog wel problemen als het gaat over eenheid. Volgens hem mag de herdenking van 500 jaar Reformatie in 2017 niet alleen gaan om vieren. „We moeten ook kijken naar wat ons bindt.” De verscheidenheid in gereformeerde kring ziet hij voornamelijk als „een huishoudelijke twist.”

Hij ziet de functie van scriba van de Protestantse Kerk echt als roeping. „Al heb ik natuurlijk zelf een brief moeten schrijven.” Hij kon niet zeggen of hij had gereageerd als anderen geen appel op hem hadden gedaan.

12.15 uur: Pauze – Er wordt afgesloten met gebed. Het is pauze tot 13.30 uur. Dan gaat de synode vergaderen over het rapport ”Kerk 2025”, over de toekomst van de Protestantse Kerk.

12.10 uur: V&D – Volgens dr. Reuver zien veel mensen de kerk als een filiaal van warenhuis V&D: mooi voor het straatbeeld, maar ze kopen er niet. „Dat daagt ons uit ”back to the basics” te gaan. De kerk is natuurlijk geen warenhuis dat zijn waar aan de man moet brengen. De kerk is Gods zaak. Het is kwestie van geloof in God.” Hij ziet het als een „uitdaging” om in deze tijd kerk te zijn. Lees hier zijn toespraak.

12.05 uur: Dr. De Reuver spreekt synode toe – Dr. R. de Reuver, die 15 juni begint als scriba van de Protestantse Kerk, spreekt de synode toe. Hij ziet zijn benoeming als een roeping van God en van de synode. Daarom zegt hij „van harte ja.” Vertrouwen in God en in elkaar is volgens hem onmisbaar in het werk in de kerk. „”Samen” is dus voor mij een ander kernwoord. Geloven is persoonlijk, maar nooit individueel.”

11.54 uur: Dankwoord Engelbert – Moderamenlid M. Engelbert-Clarenbeek spreekt een dankwoord uit. Haar geloof is de afgelopen jaren „gezakt”, zegt ze. „Van het hoofd naar het hart.”

11.49 uur: Afscheid M. Engelbert – Synodepreses ds. K. van den Broeke neemt afscheid van bestuurslid M. Engelbert-Clarenbeek, die zes jaar in het moderamen zat.

11.43 uur: Mededelingen over benoemingen – De synodepreses deelt officieel mee wie er allemaal zijn benoemd. Allereerst dr. De Reuver als scriba. In het moderamen is verder gekozen: ouderling A. Bijl en diaken J. Galjaard. Ouderling-kerkrentmester M. C. van der Klooster is herkozen.

11.32 uur: Benoemingen – Dr. De Reuver is gearriveerd. Hij gaat straks de synode toespreken. Ondertussen vergadert de synode verder over een aantal benoemingen.

11.13 uur: Nieuwe scriba – De Protestantse Kerk deelt via een woordvoerder officieel mee dat dr. De Reuver de opvolger is van dr. A. J. Plaisier als synodescriba. Dr. René de Reuver (56) is sinds 2008 predikant van de protestantse gemeente in Den Haag. Eerder stond hij in Sebaldeburen (1987) en Boskoop (1991). Tot voor kort was hij voorzitter van de Generale Raad van Advies (GRA) in de Protestantse Kerk, het belangrijkste adviesorgaan van de generale synode. Hij promoveerde in 2004 op een onderzoek naar de kerkelijke waarde van pluraliteit.

11.07 uur: Dr. De Reuver – De synode vergadert nog steeds achter gesloten deuren, maar het ANP meldt al dat dr. René de Reuver uit Den Haag de nieuwe scriba is: „René de Reuver (1959) is donderdag door de generale synode (landelijke kerkvergadering) benoemd tot scriba (landelijk secretaris) van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). De scriba is het gezicht van de PKN, zowel binnen de kerk als buiten. De scriba geeft geestelijk leiding aan de kerk en staat voor de Protestantse Kerk in Nederland in kerkelijke en maatschappelijke verbanden. De Reuver start op 15 juni met zijn nieuwe functie. Op 19 juni vindt de kerkelijke bevestiging plaats. De Reuver is gekozen voor een termijn van vijf jaar.”

10.29 uur: Verkiezing scriba – De synodeleden kiezen straks achter gesloten deuren een nieuwe scriba, de opvolger van dr. A. J. Plaisier. Mogelijk is dat de Haagse predikant dr. R. de Reuver. Tegen de middag wordt de uitslag van de verkiezing verwacht. Ook kiest de synode een aantal nieuwe leden in het moderamen (synodebestuur) en de kleine synode, een bestuursorgaan dat veel financiële zaken behandelt.

10.19 uur: Nieuwe synodeleden – Nieuwe synodeleden worden welkom geheten.

10.10 uur: Belangrijke vergadering – Synodepreses ds. K. van den Broeke zegt dat dit een belangrijke synodevergadering gaat worden. Er wordt een nieuwe scriba gekozen en het rapport Kerk 2025, over de toekomst van de Protestantse Kerk, „raakt de kern van het kerk-zijn.”

10.00 uur: Opening – Synodepreses ds. K. van den Broeke opent de synodevergadering. Er wordt gezongen, gebeden en uit de Bijbel gelezen: Johannes 21:1-14.

09.45 uur: Synode begint bijna – De synodeleden komen aan in congrescentrum De Werelt in Lunteren. Over een kwartier begint de synodevergadering. Dan kiezen de synodeleden achter gesloten deuren een nieuwe scriba, de opvolger van dr. A. J. Plaisier. De beoogde nieuwe scriba is vanmorgen vroeg al aangekomen. „Binnengesmokkeld voordat de pers aankwam”, aldus een woordvoerder van de Protestantse Kerk.

donderdag 21 april