Dankzij de publiciteit rond de momenteel lopende tentoonstelling ”Schalcken, kunstenaar van het verleiden” dook er een schilderij op waarvan niet bekend was waar het zich bevond.

Het museum zocht bij de voorbereidingen van de expositie tevergeefs naar het schilderij, een van de vroegste werken van de fijnschilder Godefridus Schalcken (1643-1706).

Het Dordrechts Museum was dan ook erg blij toen kortgeleden de huidige eigenaar contact opnam met het museum. Die wist overigens niet dat zijn schilderij werd gezocht.

Conservator Sander Paarlberg van het Dordrechts Museum vertelde dinsdag aan RTV Rijnmond dat hij bij het samenstellen van de expositie naar het schilderij zocht. „Ik kende het van een foto, maar het spoor naar het kunstwerk liep dood.”

Volgens Paarlberg is het werk in de jaren 90 via een kunsthandelaar verkocht, maar was niet bekend waar het schilderij was terechtgekomen.

Ondeugend

Het kleine paneeltje –15 bij 15 centimeter– keert nu tijdelijk terug naar Dordrecht en wordt aan de tentoonstelling toegevoegd. De vrouw op het schilderij biedt lachend en ondeugend kijkend een wafel aan.

Dit thema, waarbij Schalcken verschillende zintuigen prikkelt, zou de schilder zijn hele carrière blijven uitwerken. Een laat voorbeeld hiervan, ”De wafeleetster” uit een museum in Kassel, was al op de expositie te zien.

De ”Jonge vrouw die een wafel aanbiedt” is vermoedelijk rond 1667 gemaakt, toen Schalcken net uit Leiden was teruggekomen van zijn leertijd bij Gerrit Dou. Ook valt te herleiden waar het schilderij waarschijnlijk tot stand kwam: in de Nieuwstraat, waar Schalcken een atelier had ingericht in de Latijnse school.

De vader van de kunstenaar was hier rector. De stenen vensternis waarin de vrouw staat, herinnert sterk aan het werk van Dou. De manier waarop de kijker wordt ‘verleid’ en de fraaie kleurstelling van de in zwart en wit gehulde vrouw met wafel zijn echter kenmerkend voor Schalcken.

Het schilderij kent een opmerkelijk detail links op de achtergrond. De eigenaar van het werk nam aan dat Schalcken hier mogelijk zichzelf had weergegeven, reden om contact op te nemen met het Dordrechts Museum.

Een medewerker van het restauratieatelier van het museum bekeek het detail van nog geen centimeter hoog met een microscoop. Het bleek te gaan om een man met een glas wijn en een vrouw, een vrolijk gezelschap dat net als de toeschouwer wafels aangeboden krijgt. Het is een bewijs hoe gedetailleerd de fijnschilder te werk ging.

Juiste stemming

Wafels werden in de 17e eeuw niet alleen tijdens feestdagen genuttigd, maar waren ook lekkernijen voor rijke burgers –waartoe de vrouw met haar dure jakje behoort– en werden vooral door geliefden aan elkaar gegeven. Met wijn erbij, zoals het ook op het Kasselse schilderij te zien is, kon men in de juiste stemming komen.

Vanaf morgen is het schilderij van Schalcken te zien in het museum. Om de terugkeer van de ”Jonge vrouw die een wafel aanbiedt” te vieren, krijgen bezoekers die dag een wafel aangeboden.