Op het bedrijventerrein Nieuw Schaik in Leerdam houdt de GBS kantoor. Een breed pad voert naar de nieuwe hoofdingang. Links daarvan ligt het oude kantoorgebouw uit 1988. Rechts bevindt zich de nieuwbouw, uit 2011. Centrum van het nieuwe gedeelte is de bibliotheek.

Langs vier wanden staan oude perkamenten banden, netjes achter glazen deuren en beschenen door acht schijnwerpers. Rechts is de boekencollectie te zien die ir. W. van Gent uit Ridderkerk in 2011 aan de GBS schonk – allemaal zeldzame Bijbels en puriteinse en voetiaanse werken. Een verdieping hoger staan nieuwe titels, ook achter glas. In totaal staan hier zo’n 6000 boeken, voor het merendeel over Bijbelvertalen en belijdenisgeschriften.

Aan de lange vergadertafel in het midden van de ruimte zit, onder een grote kroonluchter, ds. A. van Heteren, christelijk gereformeerd predikant te Urk en eerste secretaris van de GBS. Over de boeken rondom hem zegt hij: „Iedereen mag hier al die boeken inzien, raadplegen. Onder toezicht, welteverstaan. We lenen geen boeken uit, geven niets mee. Daarvoor is dit te zeldzaam.”

Over het begin van de GBS vertelt ds. Van Heteren: „Op initiatief van Kooistra werd op 8 januari 1963 een commissie gevormd. De synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken had in 1962 de Nieuwe Vertaling vrijgegeven voor gebruik in de eredienst. Kooistra gevoelde zich gedrongen een dam op te werpen tegen deze vertaling. Op 14 januari 1966 werden de statuten opgesteld. Daarmee was de oprichting van de stichting een feit.”

Wat heeft de GBS in vijftig jaar bereikt?

„Dat de Statenvertaling in de meest getrouwe overzetting is bewaard gebleven voor ons volksdeel. Vrij snel na de oprichting in 1966 stelde de GBS na onderzoek vast dat de zogenaamde Dessendiaanbijbel van de Leeuwarder uitgeverij Jongbloed op dat moment de meest zuivere uitgave van de Statenvertaling was. Die editie is aan de hand van de Ravesteyn-uitgave (1657) op fouten nagezien. De Ravesteynbijbel gold in de zeventiende en de achttiende eeuw officieel als de standaardtekst van de Statenvertaling. De gecorrigeerde versie daarvan werd de eerste GBS-huisbijbel.”

Die van fouten gezuiverde Bijbel werd in augustus 1973 gepresenteerd op de zevende toogdag van de Bijbelstichting, toen nog in het Utrechtse Tivoli.

Wat is het belang van de GBS in 2016?

„De Statenvertaling is de zuiverste overzetting in de Nederlandse taal van de grondtekst van de Heilige Schrift. Dus is het van groot belang deze Bijbel te behouden voor ons volksdeel en voor ons nageslacht. In de kanttekeningen bij de Statenvertaling komt de gereformeerde geloofsleer op zijn zuiverst uit. Johannes Bogerman, voorzitter van de nationale synode te Dordrecht, heeft gezegd: „We moeten God in de Nederlandse taal horen spreken.” Dat is precies waar het op aankomt. Het resultaat is de Statenvertaling, die onder zijn leiding tot stand kwam.”

Aan Bijbelvertalers dienen drie hoge eisen te worden gesteld, zegt ds. Van Heteren. „De Statenvertalers waren heel goed thuis in de grondtalen. Ze waren rechtzinnig in de leer. En ze vreesden de Heere. Deze drie dingen zijn onmisbaar. Bijbelvertalen is meer dan op een technische manier een tekst vertalen. Wie niet aanvoelt wat er in de grondtekst staat, is niet geschikt voor dit werk. Hoe zou ’t dan kunnen!”

GBS-voorzitter ds. P. Blok zei in 2008 dat het de GBS niet alleen gaat om het vasthouden van de erfenis der vromen, maar ook om het vasthouden aan de leer der waarheid. Behoort dat laatste ook tot de opdracht van de stichting?

„Ds. Blok zag een verschuiving in de prediking. Er werden accenten verlegd die niet verlegd mogen worden. In de prediking werd steeds meer gezwegen over het soeverein welbehagen Gods, over de verkiezing, over de doodsstaat van de mens, over onze totale verlorenheid, over het feit dat de mens het wonder van waarachtige bekering nodig heeft. Dus het gaat niet alleen om het vasthouden van de erfenis der vromen, maar ook om het vasthouden aan de leer der waarheid. Tot de erfenis der vromen behoort ook de vertolking van de beleving van Gods kinderen in de prediking.”

De GBS heeft intensief contact met de Engelse Trinitarian Bible Society (TBS). Hoe is die ontstaan?

„Het contact met de TBS is er goed beschouwd al vanaf het begin geweest. Al in de beginjaren bezochten de GBS-bestuursleden ds. L. Blok en ds. J. van Haaren de jaarvergaderingen van de TBS in de Westminster Chapel in Londen, de kerk van dr. Martyn Lloyd-Jones.

Wij zoeken goede besteding van het ons ter beschikking staande geld. We vinden daarvoor geschikte kanalen bij de TBS. De TBS hanteert dezelfde principes als wij. Ze hebben daar veel werk, maar weinig fondsen. We nemen daar een stukje van voor onze rekening. De GBS werkt samen met de TBS aan de vertaling van de Chinese Bijbel in een betrouwbare versie, aan revisie van de Spaanse Reina Valera-vertaling (1602), aan Bijbels voor Zimbabwe in het Ndebele en het Shona en aan de digitalisering van de grondtekst van de Bijbel.”

Is de GBS blij met de komst van de Bijbel met uitleg?

„Het bestuur van de GBS heeft in 2013 met belangstelling kennisgenomen van de plannen tot uitgave van een Bijbel met uitleg. We hebben toen toegezegd de tekst van onze editie van de Statenvertaling ter beschikking te stellen. Wij zijn dus verantwoordelijk voor de Bijbeltekst. Uitgeverij De Banier is verantwoordelijk voor de uitlegtekst, en daar kunnen we voor het grootste deel achter staan. Bij De Banier staat men open voor correcties van onze kant, want er kan natuurlijk best eens een formulering zijn gebruikt die voor verbetering vatbaar is. Door de BMU wordt de zuiverste Bijbeltekst nu nog meer verspreid. Daar zijn we blij mee. De Bijbel met uitleg kan een hulpmiddel zijn om in deze tijd de Statenvertaling te begrijpen. We hopen dat het ook een opstapje kan zijn voor het lezen van de kanttekeningen. Het is natuurlijk wel jammer dat de kanttekeningen er niet in staan.”

De GBS is bezig met een verklarende woordenlijst. Hoe staat het daarmee?

„De tekstcommissie is aan het onderzoeken welke verouderde woorden uit de Statenvertaling door een passend alternatief kunnen worden vervangen. Aan de hand van de concordantie van Trommius bekijken we ieder woord. We werken van a tot z en zijn daarmee al over de helft. In het verleden zijn er ook al woorden vervangen. Het woord ”wijf” bijvoorbeeld is ”vrouw” geworden. Dus je kunt niet zeggen dat dat niet mag. Het gaat nu om begrippen zoals ”achtertocht”, ”barbieren” en ”blode”. Gaan we dat vervangen door achterhoede, kappers en vreesachtig?

De tekstcommissie hanteert als norm het woordenboek van Van Dale. „Wat de nieuwe versie van Van Dale laat staan, laten wij ook staan. Als een bepaald woord in Van Dale niet meer voorkomt, zullen we daar toch iets mee moeten. Onze taal verandert nu eenmaal. Bepaalde woorden kunnen totaal van betekenis veranderen. Andere woorden verdwijnen gewoon.”

Van Dale schrapt ook wel begrippen die in christelijke kring nog volop in gebruik zijn. „Als dat zo is, gaan we niet met Van Dale mee.

Er moet ook nog een besluit worden genomen of we de verklarende woorden in de kantlijn van de Bijbeltekst opnemen, of dat we de verouderde woorden direct vervangen door andere woorden. Die vraag ligt nog open.”

De Bijbel is hoe dan ook geen gemakkelijk leesboek.

„Het Grieks dat de apostel Paulus in zijn brieven gebruikt, is het moeilijkste Grieks dat ooit bestaan heeft. En dus zullen de brieven van Paulus nooit gemakkelijk Nederlands kunnen zijn. Als een Bijbelvertaler de teksten van Paulus gemakkelijk leesbaar maakt, doet hij dus iets fundamenteels verkeerd. Daarom hechten wij ook zo aan de kanttekeningen. In de kanttekeningen wordt de tekst toegelicht. Daarin vind je heel de gereformeerde dogmatiek terug.”

Er verschijnen in hoog tempo allerlei nieuwe Bijbels. Hoe ziet de GBS dat?

„Het is betreurenswaardig dat er zo veel verschillende Bijbels op de markt komen. De ene wijkt nog meer af van de grondtekst dan de andere. Het begon in 1951 met de Nieuwe Vertaling. Daarin zijn op verschillende plaatsen de begrippen ”hel” en ”verdoemenis” gewijzigd in ”dodenrijk” en ”veroordeling”. De Groot Nieuws Bijbel uit 1983 werd bij de verschijning door ds. E. du Marchie van Voorthuysen al „roekeloze spotternij in taal en uitdrukking” genoemd. Het Boek (1987) is geen directe vertaling uit de brontalen maar een parafrase, een hervertelling. De Nieuwe Bijbelvertaling (2004) maakt van ”zalig worden” ”gelukkig worden”, wat toch bepaald niet hetzelfde is. En de Herziene Statenvertaling (2010) is geen Statenvertaling meer, maar een nieuwe vertaling.”

Hoe ziet de toekomst voor de GBS eruit?

„De Heere zal voor Zijn eigen Woord zorgen, en dus ook voor het behoud van de Statenvertaling.”

>>rd.nl/kerkbreed

Ds. A. van Heteren

A. van Heteren werd in 1951 te Sliedrecht geboren. In 1976 werd hij bevestigd als predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Zijn eerste gemeente was Werkendam. Van daaruit ging hij naar Barendrecht, sinds 2000 dient hij de Eben-Haëzergemeente te Urk.

Ds. Van Heteren is onder meer redactielid van het christelijke gereformeerde blad Bewaar het Pand, en lid van het curatorium en van het deputaatschap voor de zending. In 1982 werd hij gekozen in het bestuur van de Gereformeerde Bijbelstichting. Sinds 1991 is hij eerste secretaris.

In 2003 werd ds. Van Heteren gekozen als voorzitter van de Staatkundig Gereformeerde Partij.

Lees ook:

Ds. P. Blok stopt als voorzitter Gereformeerde Bijbelstichting (RD.nl, 18-12-2015)

„Woord komt als een lampje” : GBS houdt vijftigste toogdag in de Hoeksteen in Barneveld (Reformatorisch Dagblad, 12-10-2015)

Terugblik op 50 jaar toogdagen Gereformeerde Bijbelstichting (fotoserie) (RD.nl, 07-10-2015)

GBS wil toogdag met bezinnend karakter : “HSV is geen Statenvertaling maar afwijking” (Reformatorisch Dagblad, 12-10-2009)

Eerste GBS-kanselbijbel voor Barneveld : Gereformeerde Bijbelstichting houdt 41e toogdag (Reformatorisch Dagblad, 16-10-2006)

Tweede druk Bijbel met kanttekeningen : Veertigste toogdag GBS in Barneveld (Reformatorisch Dagblad, 10-10-2005)

GBS belegt voor de veertigste maal toogdag (Reformatorisch Dagblad, 08-10-2005)

Ds. P. Blok waarschuwt tijdens GBS-toogdag voor tijd van diep verval: Aanslag op Statenbijbel wordt bruter (Reformatorisch Dagblad, 12-10-1998)

Voorzitter GBS tijdens jubileumtoogdag in Barneveld: „Niet meehuppelen in koor van de wereld” (Reformatorisch Dagblad, 28-10-1990)

Moderne vertalingen tasten inhoud van Gods Woord aan : „GBS werpt na twintig jaar vruchten af’ (Reformatorisch Dagblad, 21-10-1985)

Geref. Bijbelstichting hield twaalfde toogdag : Ds. Van Haaren: satan zaait tweedracht (Reformatorisch Dagblad, 22-08-1977)

Eerste GBS-Bijbel plechtig overhandigd : Bewogen toogdag Gereformeerde Bijbelstichting in Utrecht (Reformatorisch Dagblad, 20-08-1973)

Ds. J. van Haaren op toogdag GBS: “Verwarring over bijbeluitgave te betreuren’’ (Reformatorisch Dagblad, 24-08-1971)