Battjes promoveerde tien jaar geleden cum laude op het onderwerp ”Europees asielrecht in relatie tot het internationaal recht” en houdt sindsdien alle ontwikkelingen bij.

De bereikte overeenkomst van deze week om de asielroute via de Balkan naar de Europese Unie in te dammen, telt volgens Battjes tal van afspraken die niet volgens het recht zijn. De standaard daarvoor wordt gevormd door internationale vluchtelingenverdragen en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Wat deugt er bijvoorbeeld niet in de afspraken?

Battjes: „Een treffend voorbeeld is de afspraak dat vluchtelingen in boten door de Griekse kustwacht op volle zee kunnen worden teruggestuurd naar Turkije. Met de EU-lidstaten is juist afgesproken dat vluchtelingen op het grondgebied van de Europese Unie –in dit geval dus in Griekenland– een asielverzoek mogen indienen en afwachten. Die mogelijkheid wordt de asielzoekers ontnomen.”

Zijn er op de EU-top met Turkije nog meer van zulke afspraken gemaakt die in strijd zijn met internationale wetten?

„Ja, wel meerdere. Er moet binnen de EU inhoudelijk worden gekeken naar ieder afzonderlijk asielverzoek. Je kunt niet zomaar mensen terugsturen naar Turkije zonder toetsing, zoals nu de bedoeling is. Daar waar hij wordt tegengehouden, moet een vluchteling zijn asielverzoek kunnen indienen.”

Er is een plan voor het uitruilen van vluchtelingen. Voor elke Syriër die Turkije uit Griekenland terugneemt, krijgt de EU er rechtstreeks een andere Syriër uit Turkije voor terug. Is zo’n uitruil wel toegestaan?

„Het op deze manier opnemen en ruilen van asielzoekers en vluchtelingen is bij mijn weten niet eerder toegepast en schept een precedent. De instroom naar de EU zal geen problemen opleveren, veel vluchtelingen willen immers naar de EU. Maar het terugsturen van vluchtelingen naar Turkije zal een hoop juristen werk bieden. Dat kan in mijn ogen niet zo maar en zal zonder twijfel worden aangevochten. Dat kan leiden tot lange procedures.”

Los van de rechtsregels, heeft de EU juist niet pragmatisch gehandeld door de vluchtelingenstroom langs de Balkan af te stoppen?

„De nieuwe afspraken zijn zeker pragmatisch, maar ik zou juridisch gezien niet graag in de schoenen van Rutte en Merkel staan. Ik betwijfel namelijk of dit een afdoende oplossing is voor de vluchtelingenstroom. Als er ergens in de buurt oorlog is, gaan mensen altijd op zoek naar een veilig heenkomen. Het verleden heeft altijd een waterbedeffect te zien gegeven. De vluchtelingenstroom wordt gewoon naar elders verlegd.”

Is het terugsturen van vluchtelingen naar Turkije geoorloofd?

„Ook dat is een heikel punt. Je kunt vluchtelingen na een asielaanvraag niet zomaar naar Turkije uitzetten, zonder die aanvraag af te handelen. De mensenrechten zijn bovendien niet voor ieder een even florissant in Turkije.

Opmerkelijk is trouwens dat hetzelfde geldt voor Griekenland. In 2011 heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens bepaald dat uitzetting naar Griekenland niet langer mogelijk is, omdat de situatie voor vluchtelingen daar te slecht is. Asielzoekers worden daar gedetineerd onder omstandigheden die het Europese Hof voor de Rechten van de Mens als vernederend heeft aangemerkt. We delen in Europa veel rechten, maar die worden niet overal nageleefd.”