In de documentaire komen zes vwo’ers die in 2014 eindexamen deden op het Wartburg College, locatie Guido de Brès in Rotterdam, aan het woord. Ze vertellen over hun vragen, twijfels en verlangens, ze bidden, zingen en kijken vooruit naar het moment waarop ze zullen uitzwermen. Wat gaat er allemaal veranderen en hoe blijven ze overeind?

De film duurt een halfuur, is gemaakt door regisseur Ingrid Kamerling en maakt deel uit van Teledoc Campus, een project waarin jonge documentairemakers de kans krijgen om ervaring op te doen.

De reacties van de regisseur, twee jongeren uit de film en Wim Büdgen, voorzitter van het college van bestuur van het Wartburg College.

„Verhalen refo’s inspireren mij”

Ze is zelf geen christen, maar maakte „uit interesse” een documentaire over refo­jongeren. Regisseur Ingrid Kamerling: „Iemand zei dat hij de hele dag een lijntje met God heeft. Ik vind dat zó bijzonder.”

Haar zwager is journalist. In Staphorst. „Ik hoor van hem mooie verhalen over mensen en hun relatie met God”, vertelt Kamerling (34), die in Amsterdam woont. „Die verhalen inspireren mij om me te verdiepen in reformatorische christenen. Ook sluiten ze aan bij de vragen die ik zelf in mijn leven heb.”

De regisseur maakte een plan voor een documentaire over refojongeren die op het punt staan om de middel­bare school achter zich te laten en de wijde wereld in te trekken. „Ik heb contact gezocht met verschillende reformatorische scholen. Ze nodigden mij uit voor een gesprek, hadden waardering voor mijn plan, maar lieten het uiteindelijk toch afweten. Vooral het feit dat de documentaire uitgezonden zou worden op tv bleek een stap te ver te zijn. Bij het Wartburg College in Rotterdam speelde dat probleem niet.”

Hoe de filmmaker aan de jongeren kwam? „Iedereen uit vwo 6 mocht meedoen. Bovendien kwam de school met namen van leerlingen die geschikt zouden zijn. We hebben met vijftig jongeren gesprekken gevoerd. Voorwaarde was dat ze serieus met het geloof bezig waren en daar open over wilden praten. Uiteindelijk bleven er zes jongeren over.”

Dankbaar

Het doel van de documentaire was voor Kamerling vanaf het begin helder. „Ik wilde van binnenuit laten zien hoe reformatorische jongeren met God leven. De documentaire gaat dus niet over wat zij allemaal niet mogen en welke regels er zijn in refokring, maar over wat er leeft in hun hoofd en hart. Ik ben de jongeren dankbaar dat ze mij die kans hebben gegeven.”

De opnames liepen niet direct naar wens, bekent Kamerling. „In het begin waren de jongeren zichzelf niet. Ze moesten bijvoorbeeld hun gebed met geluidsapparatuur opnemen. We lieten die fragmenten horen en vroegen: Ben jij dit? Nee, zeiden ze soms. Dan doen we er dus niks mee. Gaandeweg het proces ging het beter. Als filmmaker ontdekte ik: hoe eerlijker de vragen, hoe eerlijker de antwoorden. Door jongeren hun gedachten over hun relatie met God in gebedsvorm te laten uitspreken, krijg je een beter beeld van wat er leeft in hun hart dan wanneer ze dit moeten vertellen. Eén persoon wilde dit niet. Dat hebben we geaccepteerd.”

Veel steun heeft Kamerling tijdens het maken van de film gehad van Simone Lamain. „Omdat ik zelf geen reformatorische achtergrond heb, vond ik het belangrijk om input te krijgen van iemand die wel uit deze kring komt. Simone, een klein­dochter van ds. W. C. Lamain, die een bekende predikant in de Gereformeerde Gemeenten was, heeft veel voor de film betekend. Ik denk dat het feit dat zij erbij betrokken was ook vertrouwen heeft gegeven bij mensen om mee te werken.”

Kamerling heeft al plannen voor een vervolg. „Ik wil graag met deze jongeren in contact blijven. Sommigen staan nu al weer anders in het leven dan ten tijde van de opnames in 2014. De ontwikkelingen bij jongeren gaan snel.”

„Documentaire eerlijk en integer”

Hij ziet de documentaire ”Na de zomer” als een kans om te laten zien waar reformatorische christenen werkelijk voor staan. „Misschien wel om verantwoording af te leggen van de hoop die in ons is”, reageert schoolleider Wim Büdgen. „Het zijn grote woorden. Toch was dit voor mij een belangrijk motief om mee te doen.”

Toen regisseur Ingrid Kamerling het Wartburg College vroeg mee te werken aan de film moest Büdgen, voorzitter van het college van bestuur van de Rotterdamse scholengemeenschap, diep nadenken. „Twee zaken kwamen bij mij boven: Is dit een kans om iets positiefs te laten zien van reformatorische jongeren? En: Kan dit met de zorgvuldigheid en het respect dat deze jongeren én onze achterban verdienen?”

Na diverse gesprekken met collega’s en de regisseur zette Büdgen het licht op groen. „Het vertrouwen groeide dat we dit op een integere, eerlijke manier moesten kunnen doen. We hebben wel drie voorwaarden gesteld. We wilden als school inspraak bij het eindresultaat, geen uitzending op zondag en een zorgvuldig gesprek met onze raad van toezicht en de ouders. Aan alle voorwaarden is voldaan, hoewel het met het tijdstip van de uitzending bijna fout ging. De uitzending van de documentaire stond gepland op zondagavond. Gelukkig hebben we dit in overleg met de EO en de zendtijdcoördinator kunnen veranderen.”

Censuur was nauwelijks nodig, zegt Büdgen. „De regisseur heeft onze jongeren met veel invoelingsvermogen gefilmd. Ze was over de eerste versie van de documentaire zelf niet helemaal tevreden. Met elkaar kwamen we tot goede aanpassingen. Het ging niet zozeer over uitlatingen van de jongeren, maar over de verpakking.”

Büdgen begrijpt de reserve in reformatorische kring bij de uitzending op tv. „We zijn terecht beducht voor dit medium. Maar dat betekent niet dat je altijd nee moet zeggen. In dit geval hebben we als school een uitzondering gemaakt. Laten we eerlijk zijn: reformatorische jongeren komen soms negatief in het nieuws, bijvoorbeeld vanwege drankketen en rellen. Ik hoop dat mensen na het zien van deze documentaire een ander beeld zullen hebben: hé, dit soort serieuze jongeren is er ook.”

Kwetsbaar

De Rotterdamse schoolleider maakt er geen geheim van dat de filmopnames spannend waren. „Durven onze jongeren zich kwetsbaar op te stellen? En hun ouders, als er thuis wordt gefilmd? Maar ook: komt er een eerlijk beeld tevoorschijn? Niet: hier zijn wij, christenen. Dat zou opgeklopt zijn. Maar een beeld dat ruimte biedt aan vragen, aan worstelingen met God, de Bijbel, het christelijk geloof. Onze verwachtingen zijn waargemaakt. Daar ben ik blij mee.”

De documentaire brengt vwo’ers in beeld. Büdgen: „In dit geval zijn het positief-christelijke jongeren, maar ze zijn niet representatief voor de hele refojeugd. Of ik zo’n documentaire ook van vmbo-leerlingen zou laten maken, weet ik niet. Vooropgesteld: onder hen vind je net zo goed jongeren die serieus met de Bijbel en het geloof bezig zijn. Maar vmbo’ers zijn 15 of 16 als ze examen doen, vwo’ers 18. Dat is een groot verschil op die leeftijd.”

Büdgen ziet een groeiende bereidheid in reforma­torische kring om mee te werken aan tv-uitzendingen. „Dat is op zich niet verkeerd. Maar doe het niet vanuit een hype. Denk er goed over na: Waar wil je wel aan meedoen, waar niet? En wat zijn je voorwaarden? Juist deze week heb ik, na zorgvuldige afweging, nee gezegd tegen een aanvraag van tv-presentator Paul de Leeuw om refojongeren mee te laten doen aan een uitzending over pubers. Dit programma biedt niet de veiligheid die onze jongeren nodig hebben om eerlijk hun verhaal te vertellen.”

„Dit ben ik echt”

Naam: Sietske Schipper

Woonplaats: Oud-Beijerland

Leeftijd: 19

Kerkgenootschap: Hersteld Hervormde Kerk

Studie: verpleegkunde aan de Hogeschool Rotterdam

Waarom heb je meegedaan aan de documentaire?

„Om de buitenwereld een goed beeld te geven van refojongeren. Het geloof is niet iets wat je ouders je opleggen, maar iets persoonlijks, iets moois.”
Hoe blijkt dat in de film?

„Door te laten zien dat ik God overal in mijn leven bij nodig heb. Bijvoorbeeld bij het examen doen. Ik snapte niks van scheikunde en stond er slecht voor. In de documentaire is te zien dat ik dat eerlijk aan God vertel en vraag ik of Hij mij juist bij dat vak wil helpen.”

Je zakte voor je examen. Ook dat laat de documentaire zien. Welk beeld roept dat bij buitenstaanders op?

„Misschien wel dat bidden niet helpt. Dat zou natuurlijk jammer zijn. Ik heb het jaar na mijn examen volwassenenonderwijs gevolgd en alsnog m’n vwo-diploma gehaald. Maar dat kon niet meer in de documentaire. Dat extra jaar is voor mij heel belangrijk geworden. Ik heb leren omgaan met niet-christenen. Dat komt mij nu goed van pas bij de opleiding verpleegkunde op de Hogeschool Rotterdam.”
Kon je jezelf zijn tijdens de opnames?

„Ik ben het niet gewend om gefilmd te worden, en al helemaal niet om te bidden terwijl het opgenomen wordt. Maar ik mocht dat alleen en in een afgesloten ruimte doen. En ik mocht het zo vaak opnieuw proberen als ik wilde. Die andere stukjes knippen we er gewoon uit, zei de regisseur. Als ik nu de beelden zie, dan denk ik: Dit ben ik echt.”

Waar hoop je op als deze documentaire straks is uitgezonden?

„Dat mensen gaan geloven. Of op z’n minst gaan nadenken over het geloof.”

Ga je de uitzending bekijken?

„Dan lig ik in bed. We hebben thuis geen tv en de film heb ik al gezien.”

„Ook ruimte voor twijfels”

Naam: Elis de Waard

Woonplaats: Ridderkerk

Leeftijd: 20

Kerkgenootschap: Protestantse Kerk in Nederland

Studie: theologie aan de VU in Amsterdam

Waarom heb je meegedaan aan de documentaire?

„Na een paar gesprekken werd ik geselecteerd. Ik vond het in het begin lastig. Je gaat 17 miljoen Nederlanders een kijkje in je privé­leven geven. Voor mij gaf de doorslag dat ik de mogelijkheid kreeg om iets te doen aan het negatieve beeld van refo’s.”

Wat is je boodschap?

„Dat het geloof je hele leven doortrekt. Je bent er, als het goed is, dag in, dag uit mee bezig. En dat refojongeren ook hun twijfels hebben.”

Kon je jezelf zijn tijdens de opnames?

„We moesten geluidsopnames maken van ons eigen bidden. Soms vroeg ik me af: Stel dat ze mijn gebed er voor de documentaire uitpikken, wil ik dat wel? Ook vond ik het lastig om zo te bidden dat niet-gelovigen het begrijpen.”

Hoe kijk je op de film terug?

„Positief. Ik hoop dat-ie ook zo wordt ontvangen door mensen die tegen televisie zijn. Zet dat bezwaar een keer aan de kant vanwege het grote doel: anderen laten zien hoe refojongeren echt zijn.”

Wat vind je van je schooltijd op de Wartburg?

„We werden genoeg voorbereid op het leven in de grote, boze buitenwereld. Soms zelfs te veel. Je moet die tegenstelling niet steeds op de voorgrond zetten. Dat is niet christelijk. Er mag op school meer gesproken worden over kerkelijke verschillen. Benoem ze gewoon en ga lekker discussiëren.”

Waarom studeer je theologie?

„Ik wilde eerst leraar geschiedenis worden, maar theologie is steeds meer naar voren gekomen. Onder andere door gesprekken met docenten en op belijdeniscatechisatie. Het werd voor mij duidelijk: dit is de weg van de Heere. Ik heb een poos los van God geleefd. Toen ik tot geloof kwam, kreeg ik het verlangen om anderen van het Evangelie te vertellen.”

„Mijn hart is zo hard”

In de documentaire ”Na de zomer” bidden de jongeren en spreken ze hun gedachten over hun relatie met God uit. Een aantal citaten.

„De vreze des Heeren, heb ik die wel?”
„Vader, dank U wel, dat U altijd bij me bent.”

„God, het is een zaak tussen mij en tussen U.”

„De weg die U gaat, is zo moeilijk; we willen die vaak niet begrijpen; zijn liever opstandig dan dat we ervan leren.”

„Ik zou graag echte liefde tot U willen voelen.”

„Zonder U had ik mijn rijbewijs zeker niet gehaald.”

„U weet dat ik met veel vragen zit; ik doe zo vaak zonden.”

„Moet ik mijn ouders gehoorzaam zijn? Of zijn Uw wegen misschien anders dan die van mijn ouders en zelfs anders dan die in de Bijbel staan geschreven?”

„Ik wil U danken dat ik nog leef.”

„Mijn hart is zo hard.”

„En toch ziet U naar mij om. 
Ik heb het echt niet verdiend, U heeft het Zelf besloten.”