”Hanzekookboek. De lekkerste gerechten uit Europese Hanzesteden”, uitg. Terra/Lannoo, Warnsveld, 2001
ISBN 90 5897 046 9
Pagina’s: 180
Prijs: € 15,95. De Hanze vormde in de late Middeleeuwen een bloeiend handelsverbond van steden en kooplieden in met name het Noordzee- en Oostzeegebied. Bureau Hanzesteden in Deventer nam het initiatief om een bijzonder kookboek samen te stellen.

Het woord hanze komt van het aloude Duitse woord ”Hansa”, dat in de Middeleeuwen stond voor een groep voornamelijk Noord-Duitse kooplieden die gezamenlijk rondtrokken. Ze deden dit niet alleen uit veiligheidsoverwegingen, maar ook om als groep een grotere druk te kunnen uitoefenen op handelspartners in binnen- en buitenland. Ze vormden op den duur gilden, zoals elders in Europa al gebruikelijk was.

Het accent van de handelscontacten lag in het gebied rond de Noordzee en de Oostzee. Vooral landen als Duitsland, Nederland, de Scandinavische landen, Oost-Engeland, Polen, de Baltische staten en Rusland werkten samen in een groot handelsimperium met als officieuze zetel Lübeck. Na verloop van tijd kwamen de gilden onder controle van het stadsbestuur, zodat uiteindelijk een reeks van steden samensmolt tot het machtige Hanzeverbond. Deze Hanzeliga kende een gemeenschappelijke voertaal, een eigen munt, eigen rechtstradities en een sterk gevoel voor individuele rechten en vrijheid.

Een eigen parlement met verschillende vertegenwoordigers van de steden opereerde puur op basis van wederzijds vertrouwen, gewoonterecht en mondelinge afspraken. En dat zonder grondwet en officiële documenten, zonder ambtenarenapparaat en zonder een gezamenlijk gevulde schatkist. Desondanks slaagden de hanzeaten -de deelnemers- erin een dermate groot imperium op te bouwen dat in de veertiende en de vijftiende eeuw gesproken kon worden van een ”gouden eeuw avant la lettre”.

Dit verbond met zijn roemrijke geschiedenis heeft in de Nederlanden zijn sporen nagelaten in de Hanzesteden Hasselt, Kampen, Deventer, Zutphen en Doesburg in de vorm van monumentale koopmanshuizen, middeleeuwse straten en pleinen, sierlijke gevels en oude handelskantoren.

Neergang

Toen in het jaar 1669 in Lübeck de laatste vergadering van het Hanzeverbond plaatshad, was de neergang van het succes al even gaande. Mede onder invloed van de goede handelscontacten ontstonden nieuwe organisaties, zoals de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Na de Dertigjarige Oorlog en de Tachtigjarige Oorlog liep de handel drastisch terug.

Sinds 1980 leeft het Hanzeverbond echter als nooit tevoren. In het kader van zijn 750-jarig bestaan organiseerde Zwolle voor de eerste maal de Internationale Hanzedagen. Deze dagen, vooral gericht op culturele uitwisseling, bleken aan te slaan en hebben sindsdien in andere steden in het buitenland navolging gekregen.

Deze steden zijn trots op hun cultureel erfgoed. Bureau Hanzesteden in Deventer nam het initiatief voor de samenstelling van een kookboek dat het publiek doet delen in het cultureel en culinair erfgoed van de bijzondere Hanzesteden in Nederland, België, Duitsland, Engeland, Scandinavië, Polen, Rusland en de Baltische staten. Het is een internationaal kookboek geworden met bijzondere recepten die fascinerend klinken, van vlierbessensoep en Crustade Lumbard uit Newcastle tot dronken vis uit Elburg. Bijzondere broodsoorten, verrassend gebak en ongebruikelijke drankjes zoals shrub, een mengseltje van citroenen, brandewijn, suiker en cider - waarbij aan het eind van het recept wordt gemaand tot matig gebruik!
Spreekwoorden

Het ”Hanzekookboek” is een mooi, informatief en boeiend geschiedenis- en kookboek. Het bevat veel kleurenfoto’s van de historische steden, van kookpotten en ander keukengerei, van oude oorkondes en kaarten. Bovendien biedt het een schat aan achtergrondinformatie met achter in het boek een keur aan relevante spreekwoorden en gezegden. De oorsprong daarvan ligt in een ver verleden, maar ze klinken velen van ons nog bekend in de oren.