De dichteres en schrijfster Joy Davidman was misschien een briljante vrouw, intelligent, creatief, inspirerend. Met haar zal het leven nooit saai of voorspelbaar geweest zijn. Maar ze was ook scherp, arrogant, grillig, narcistisch – en ze zette de dingen graag naar haar hand. Beide kanten van haar worden zichtbaar in de nieuwe biografie die Abigail Santamaria over haar schreef.

Wat de meeste mensen vooral van Joy’s leven weten, is dat ze rond haar veertigste in alle mogelijke problemen zat: gescheiden van een alcoholist, twee kinderen, financiële zorgen. Lewis, vrijgezel van bijna zestig, trouwde voor de wet met haar zodat ze in Engeland zou kunnen blijven – in haar eigen huis. Pas toen Joy kanker kreeg, zijn ze kerkelijk getrouwd, in het ziekenhuis, hij op de rand van haar bed. Ze dachten dat hun huwelijk niet lang zou duren, maar tegen alle verwachtingen in begon het beter te gaan met Joy. Een paar jaar zijn ze samen alsnog gelukkig geweest, maar toen kwam de ziekte terug. Joy stierf toen ze 45 was, en Lewis schreef kort daarna het hartverscheurende boekje ”A Grief Observed”.

Jaren nadat ook hij overleden was verscheen de bekende film ”Shadowlands”, die een romantisch beeld van hun liefdesgeschiedenis neerzet. Dat beeld wordt misschien iets minder stralend als je Santamaria’s boek leest. De schrijfster kon voor het eerst gebruikmaken van een schat aan documenten die door vrienden en familie van Joy bewaard waren, en nu pas aan de openbaarheid prijsgegeven. Daaruit blijkt bijvoorbeeld: ze was al verliefd op Lewis vóór ze gescheiden was, ze achtervolgde hem min of meer, en ze dikte het zogenaamde ‘geweld’ van haar eerste man tegenover hem (en anderen) behoorlijk aan. Het hele begin van die romantische liefde tussen Lewis en Joy is veel duisterder en gecompliceerder geweest dan we denken.

”Joy – Poet, Seeker, and the Woman Who Captivated C. S. Lewis” is zodoende geen bekeringsverhaal geworden. Het boek tekent Joy als een feilbaar mens, met volop fouten en gebreken, meer bezig met haar eigen zoektocht naar erkenning en zingeving dan bijvoorbeeld met haar kinderen. Maar het bijzondere is dat Lewis dat natuurlijk óók zag, en desondanks van haar hield. Dat is tenslotte toch wat liefde is: niet allereerst dat je de ander op een voetstuk zet, alleen maar goede en aangename dingen in hem of haar ziet of slechts liefde voelt als je zelf genoeg van die ander ontvangt, maar vooral dat je de ander kunt zien zoals je naar jezelf kijkt: soms met waardering, soms met teleurstelling, maar hoe dan ook met verbondenheid en warmte en compassie en begrip.

Lewis zelf heeft die liefde onvergelijkelijk onder woorden gebracht, toen hij over zijn vrouw schreef: „Haar geest snuift het eerste vleugje huichelarij of kitsch, springt op als een veer en vloert je voor je weet wat er aan de hand is. Hoeveel zeepbellen van mij heeft zij doorgeprikt! (…) Joy is iets prachtigs. Maar ze is geen heilige. Een zondige vrouw getrouwd met een zondig man: twee van Gods patiënten, nog niet genezen. Ik weet dat er niet alleen tranen gedroogd moeten worden, maar ook vlekken gereinigd.”

Dat is precies wat Abigail Santamaria in deze biografie laat zien, en wat haar verhaal ook bijzonder maakt vergeleken met alles wat er eerder over Joy Davidman geschreven is. Ze schuwt de nuance niet. Ze had dit verhaal heel makkelijk in één bepaald frame kunnen presenteren, bijvoorbeeld door Joy te beschrijven als een feminist die zich ontworstelt aan de beklemmende relatie met een alcoholist, of als een kunstenaar die nieuwe wegen wil inslaan. Ze had er zelfs –in de beste christelijke traditie– een ontroerend bekeringsverhaal van kunnen maken, waarin Joy (een Joods meisje dat eerst atheïst was, later communist, en ten slotte christen) aan het eind haar bestemming vindt in huwelijk en geloof.

Maar dat heeft ze niet gedaan. Haar boek is een oprecht, genuanceerd, soms droevig, soms betoverend, soms ontnuchterend portret van een vrouw die veel meer is geweest dan alleen maar ”de vrouw van”.

Boekgegevens

Joy – Poet, seeker, and the Woman Who Captivated C. S. Lewis, Abigail Santamaria; uitg. Houghton Mifflin Harcourt, Orlando, Fl. (USA), 2015; 432 blz.; $ 28,-.