Utrechtse Domkerk kent elk jaar weer een bezoekersrecord
De Domkerk in Utrecht was in de middeleeuwen het centrum van religieuze én politieke macht. Diverse grafmonumenten en schilderingen van voor de Reformatie zijn bewaard gebleven.
Elk jaar weer wordt er een bezoekersrecord geboekt. In 2015 bezichtigden 371.590 mensen, onder wie veel buitenlanders, de Domkerk. Dat waren er ruim 45.000 meer dan in 2014.
„Onze indruk is dat veel mensen behoefte hebben aan zingevingsplekken en dat onze Domkerk daarin voorziet”, zeggen koster-beheerder Toos van Rijn en coördinator educatieve dienst Ron Helsloot. „We zien bezoekers tenminste met aandacht rondlopen en merken het ook aan de plekken waar ze blijven staan: bij de banier met de uitleg van de orde van onze kerkdiensten of bij de gedachteniskapel. Er worden veel kaarsen gebrand en intenties in het voorbedenboek geschreven. En velen zitten helemaal ingekeerd of biddend in een bank.”
Een aanzienlijke bijdrage aan de bezoekersstroom levert volgens beiden ook het publiekscentrum DOMunder, dat onder het Domplein zicht geeft op archeologische resten van 2000 jaar Nederlandse geschiedenis. Helsloot: „Nogal wat bezoekers combineren de Domkerk met DOMunder.”
Al eeuwen staat er een kerk in het hart van Utrecht. Missionaris Willibrord herbouwde een Frankisch kerkje dat de Friezen hadden verwoest. De directe voorganger van de gotische dom was de romaanse dom van Adelbold uit 1023. De eerste steen voor de huidige Domkerk werd in 1254 gelegd. Er is ruim 250 jaar aan de kerk gebouwd. In 1674 stortte door een tornado het schip in. Dat is nooit hersteld. Het Domplein kwam ervoor in de plaats.
De Domkerk was aanvankelijk de kathedraal van de bisschop van Utrecht en zijn kapittel van kanunniken. In 1580 ging de kerk over in protestantse handen. Helsloot: „In dat jaar is er een beeldenstorm geweest. De meeste beelden en versieringen werden weggehaald. Andere beelden werden onthoofd of achter muren weggewerkt. Die beschadigingen vertellen een belangrijk historisch verhaal. Alleen al daarom worden ze niet hersteld. We kunnen schoolklassen laten zien wat er gebeurd is.” Zo zijn de hoofden weggeslagen van het zogeheten altaarretabel van kanunnik Pot uit circa 1500 in de kapel van bisschop Jan van Arkel. Daarop zijn onder anderen de naamheiligen van de familieleden van Pot en van hemzelf afgebeeld, herkenbaar aan hun attributen. Geschonden werden verder bijvoorbeeld de zwarte graftombe van Gwijde van Avesnes, bisschop van Utrecht van 1301 tot 1317, het ”heilig graf” uit 1501 en de boog boven een sacristiedeur uit 1497.
Er is meer te zien in de Domkerk. Een muurschildering uit circa 1415-1420 verbeeldt Christus aan het kruis, met enerzijds Maria en de evangelist Johannes en aan de andere kant de heilige Margaretha, die oprijst uit het lichaam van een draak. Tegeltjes met rijkswapen, kroon en inscripties markeren de plek waar het hart en de ingewanden van twee in Utrecht gestorven Duitse vorsten, de keizers Koenraad II en Hendrik V, zijn begraven. Op de plaats waar ooit het hoogaltaar stond, bevindt zich nu het praalgraf van vlootcommandant Willem Joseph van Gendt, viceadmiraal onder Michiel de Ruyter. Hij sneuvelde in 1672 in de Slag bij Solebay, in de derde Engelse zeeoorlog.
Twee enorme glas-in-loodramen, in de eerste helft van de vorige eeuw ontworpen door glazenier Richard Roland Holst, tonen de vier evangelisten en symbolen uit het Oude Testament. Het kruis in de gedachteniskapel werd in 1965 vervaardigd voor de Verzoeningskerk bij concentratiekamp Dachau, maar is daar nooit geplaatst.
Het grote orgel werd in 1825-1831 gebouwd door de gebroeders Johan en Jonathan Bätz uit Utrecht. In 1974 en 1975 werd het gerestaureerd door de eveneens Utrechtse gebroeders Van Vulpen. In de vorige eeuw onderging de dom twee grote restauraties, de laatste in de jaren ’70 en ’80.
Utrechtse Domkerk elke dag open
Sinds het Citypastoraat de Domkerk in 1986 na een restauratie weer in gebruik nam, is het kerkgebouw elke dag geopend. Alle zon- en feestdagen is er ’s ochtends een „dienst van Schrift en tafel.” Op een gemiddelde zondag zijn de banken en stoelen in het koor volgens koster Van Rijn „redelijk bezet.” Het aantal kerkgangers uit stad en regio –met verschillende achtergronden– varieert van 80 tot 200. ledere zondag- en woensdagavond is er een vesper (avondgebed), elke maandag een ochtendgebed. Van maandag tot en met zaterdag is er een kort oecumenisch middaggebed. Het Citypastoraat, onderdeel van de protestantse gemeente Utrecht, organiseert ook lezingen, debatten en cursussen rond geloof, kerk, cultuur en samenleving. Predikant is ds. Netty de Jong-Dorland.
