JA

Het is niet moeilijk om in de Bijbel zaken te vinden die in onze samenleving gelden als discriminerend voor vrouwen. Critici van het christelijk geloof brengen die zaken voortdurend voor het voetlicht. Maar ook welwillende zoekers kunnen hier tegenaan lopen. Zeker in het Oude Testament hebben we te maken met een patriarchale samenleving, waarin de man in alle opzichten het voortouw heeft. Polygame relaties zijn in het Oude Testament geen uitzondering – denk aan de aartsvaders, David en Salomo met zijn duizend vrouwen. Met alle schrijnende gevolgen van dien – 
niet het minst voor de vrouwen.

Niet alleen de verhalende gedeelten van het Oude Testament komen gemakkelijk vrouwonvriendelijk op ons over. Ook de wetgeving spreekt over vrouwen op een wijze die de moderne mens de wenkbrauwen doet fronsen. De Tien Geboden zijn zo bekend dat we het punt snel missen, maar in het tiende gebod wordt de vrouw van mijn naaste in één adem genoemd met de slaven en het werkvee (Ex. 20:17). De regeling voor het doen van geloften aan de Heere bepaalt dat de gelofte van een vrouw door haar vader of man nietig verklaard kan worden – het omgekeerde geldt duidelijk niet (Num. 30).

Iets soortgelijks is te vinden in Deuteronomium 24:1-4, waar wordt aangegeven hoe het eraan toe dient te gaan als een man van zijn vrouw wil scheiden; van het omgekeerde is geen sprake. Ten slotte valt er te wijzen op Leviticus 12:1-5: als er een jongetje wordt geboren is de moeder één week onrein, maar als er een meisje wordt geboren twee weken.

In het Nieuwe Testament vinden we de beroemde –of beruchte– ”zwijgteksten”: vrouwen mogen niet spreken in de gemeente, maar dienen zich te laten onderwijzen in stilheid en onderdanigheid (1 Kor. 14:34; 1 Tim. 2:11). En ook in verband met de onderlinge verhoudingen in het huwelijksleven vermaant Paulus vrouwen om aan hun man onderdanig te zijn, omdat hij het hoofd is van de vrouw (Ef. 5:22-24; Kol. 3:18). Voor veel geëmancipeerde vrouwen in de 21e eeuw zijn dit hoogst ongepaste uitspraken.

NEE

Maar maakt dit de Bijbel inderdaad vrouwonvriendelijk? Voordat je collega die conclusie trekt, is het goed dat ze een aantal zaken in overweging neemt.

In de eerste plaats moeten we rekening houden met de culturele context waarin de Bijbelse personen leefden en waarop de Bijbelse teksten in de eerste plaats betrekking hebben. Voor zover er in de Bijbel sprake is van een ondergeschikte positie van de vrouw –en het lijkt moeilijk te ontkennen dat dat het geval is– weerspiegelt dat de toenmalige cultuur. Zo ging dat in die samenleving, en de Heere God heeft Zich in Zijn openbaring daar ook aan aangepast. Dat betekent echter niet dat bijvoorbeeld een patriarchale samenleving het Bijbelse ideaal is, integendeel.

Het Bijbelse en dus Gods ideaal blijkt veeleer, en dat ten tweede, in de eerste hoofdstukken van de Bijbel. Zeer fundamenteel is Genesis 1:27: „God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God schiep Hij hem; mannelijk en vrouwelijk schiep Hij hen.” Zowel man als vrouw is dus beelddrager van God; een duidelijkere uitdrukking van hun principiële gelijkwaardigheid is nauwelijks denkbaar. Te wijzen valt ook op het spreken over vrouwen in teksten als Spreuken 31 en het Hooglied, alsmede op de wijze waarop de Heere Jezus met hen omging (zie ook Gal. 3:28).

Ondertussen is er, ten derde, wel een onderscheid in rol en verantwoordelijkheid van man en vrouw. Hier zit een toch wel diepgaand verschil tussen het spreken van de Bijbel en het egalitaire denken van vandaag de dag. Bijbels gezien heeft de man een meer leidende en de vrouw een meer dienende rol. De Heere schiep de vrouw als „hulp tegenover” de man (Gen. 2:18). Daarmee wordt overigens de vrouw niet als ondergeschikte aangeduidt, maar als een gelijkwaardige metgezel die hem kan aanvullen. De Heere Zelf wordt ook de Hulp van Zijn volk genoemd (zie bv. Ps. 33:20, Ps. 115:9-11 en Ps. 146:5). Hij heeft de mens zo gemaakt dat man en vrouw samen tot volle bloei kunnen komen, juist omdat ze niet gelijk zijn. Binnen onze gelijkheidscultuur is het de uitdaging om de rijkdom van dit niet-gelijk-zijn tot uitdrukking te brengen, zowel in onze woorden als in onze daden.

DUS

Hoewel de Bijbel vrouwonvriendelijke situaties beschrijft, is het bepaald geen vrouwonvriendelijk boek. De Bijbel weerspiegelt de toenmalige cultuur, maar Gods ideaal is een man-vrouwrelatie van gelijkwaardigheid en wederzijdse aanvulling. Aan christenen de opdracht om voor te leven hoe zowel mannen als vrouwen tot hun volle recht komen als de onderlinge relatie beantwoordt aan Gods ontwerp en bedoeling.

De auteur is wetenschappelijk medewerker aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.