Bekijk de video hier

Boven het ponton middenin de IJssel schijnt de zon uitbundig als de touwen van een enorme hijskraan langzaam in beweging komen. Omhoog komt een stalen korf waarin een laatmiddeleeuws handelsschip hangt. Decimeter voor decimeter wordt steeds meer van het houten wrak zichtbaar.

Boven de stalen constructie waarin het wrak hing, zweeft een bakje aan een kraan. Daarin projectleider en maritiem archeoloog Wouter Waldus. Het moment dat het wrak uit de late middeleeuwen volledig vrij boven het water hangt, gaat in het bakje een gebalde vuist de lucht in. De tientallen toeschouwers die langs de kade staan, applaudisseerden. Vanaf drie schepen nabij ratelen de fotocamera’s van veel fotojournalisten.

Aan dit moment is jaren gewerkt. In 2011 werd op de bodem van de IJssel, bij voorbereidingen aan baggerwerkzaamheden in het kader van het landelijke project Ruimte voor de Rivier, dit wrak gevonden.

De vondst van een kogge is in ons land niet uniek. Met name in Flevoland, de bodem van wat voorheen een zee was, zijn er al de nodige gevonden. Maar dit tot IJsselkogge gedoopte wrak is uniek vanwege de staat waarin het verkeert. De houten delen staan nog met elkaar in verband en dus is het voor het eerst mogelijk om een voor een groot deel intact middeleeuws schip boven water te krijgen.

Stalen mand

Een speciale stalen mand werd ontworpen waarin het wrak kon hangen tijdens het hijsen. De vindplek werd afgeschermd met stroomschermen waarna duikers het zand uit het wrak zogen. Vervolgens werden banden onder het wrak door geschoven die aan de ijzeren korf werden bevestigd.

Sinds een week hing de kogge in de korf boven de rivierbodem. „De kogge heeft zelfs al een stuk onder water gevaren”, vertelt Waldus. De houten constructie is aan de binnenzijde verstevigd om te voorkomen dat het wrak eenmaal boven water in elkaar klapt. „Bij het hijsen nemen de krachten op de kogge tot een factor 2 toe.”

De verwachting was dat het hijsen de hele dag zou duren. Het duurde uiteindelijk nog geen twee uur. André van Holk, hoogleraar maritieme archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, noemt het „een uniek moment in de geschiedschrijving.” Hij was projectleider bij de berging van het Romeinse schip De Meern dat in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn jaren terug is gevonden.

Imposanter

Van Holk noemt de kogge imposanter. „Dit lijkt meer op een schip. De Meern is een platbodem, dit hier kon de zee op.” Hij hoopt dat in Nederland meer aandacht komt voor de maritieme historie. „Dit is een zeevarende natie. En toch is het iedere keer geld bijeen schrapen om iets als dit voor elkaar te krijgen.”

In Lelystad is een conserveringsstation gebouwd. Daar wordt de kogge dinsdag naartoe gevaren. Volgende week woensdag wordt het daar op een truck gehesen en het station in gereden. Het is de verwachting dat het daar drie jaar of langer gedroogd wordt, zegt Martijn Manders, programmaleider Maritiem Erfgoed van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. „Het hout moet van binnen drogen. Eerst wordt het schip 70 procent van de tijd natgehouden, daarna 50 procent en dat wordt steeds verder afgebouwd.”

Vochtgehalte

Nog voor het conserveren begint, wordt eerst de staat van het hout onderzocht. De verwachting is dat de kogge prima te bewaren valt. Daarna is vooral van belang dat het wrak wordt bewaard op een locatie waar het vochtgehalte stabiel is. Waar dat precies zal zijn, is nog niet bekend. Met de gemeente Kampen is afgesproken dat de IJsselkogge in die stad tentoongesteld gaat worden.