Net voor Pasen zijn ze in Afghanistan operationeel: zes Nederlandse Apache-gevechtshelikopters. Tot de tanden bewapende vliegtuigen die in de lucht boven de Afghaanse hoofdstad Kabul vooral moeten afschrikken.

„We zijn 7 dagen per week en 24 uur per dag gedurende 6 maanden inzetbaar,” aldus detachementscommandant luitenant-kolonel Onno Eichelsheim woensdag tijdens een presentatie op de vliegbasis Gilze-Rijen. Dat geldt althans vier van de zes helikopters. Twee zijn reserve.

De opdracht is de internationale vredesmacht ISAF, bestaande uit Franse, Duitse en Canadese militairen, bij te staan in het bewaren van de vrede en veiligheid in een gebied van ruwweg 40 bij 75 kilometer rond Kabul. Eichelsheim en zijn mensen kunnen worden ingezet voor het escorteren van andere helikopters, het bewaken van grondkonvooien en voor bijstandstaken als ISAF-militairen worden bedreigd.

In Afghanistan zijn de Amerikanen ook nog altijd actief. In de operatie ”Enduring Freedom” maken ze jacht op aanhangers van Bin Laden. Daarbij gebruiken de Amerikanen ook Apache-helikopters. Naar verluidt staan er achttien op de basis Bagram.

Groot verschil tussen de Amerikaanse en de Nederlandse Apaches is het gebruik van geweld. Amerikanen mogen (direct) schieten, Nederlanders niet. Is dat niet verwarrend? Eichelsheim: „We hebben op onze helikopters met duidelijke witte letters ISAF gezet. Bovendien is de Afghaanse bevolking voorzien van informatie en folders.”

„De geweldsinstructies zijn robuust en duidelijk”, vult kolonel Jon Abma van het Defensie Crisiscentrum aan. „Ga er maar van uit dat de algemene regel is dat als er iemand op mij schiet, ik terug mag schieten.” Volgens Abma ontbrak het de ISAF tot nu toe aan „robuuste vuurkracht.”

De meest intrigerende taak die de Nederlanders hebben gekregen, is de nachtelijke patrouilles boven de bergen rond Kabul. De sensoren van de Apaches zijn bij uitstek geschikt om ’s nachts mensen en voertuigen op de grond waar te nemen. Het berggebied is voor de ISAF een blinde vlek. Het is een ideale uitvalsbasis voor terroristen die raketten of mortieren op de stad willen afvuren.

De piloten zijn in Italië uitvoerig getraind in het vliegen op grote hoogte tussen de bergen. Laag over de bergen scheren is er niet bij. Het grootste gevaar voor de piloten komt van handvuurwapens en schouderraketten. Daarom heeft Nederland de harde les die de Amerikanen onder andere in Irak hebben geleerd onmiddellijk ter harte genomen: blijf zo veel mogelijk op grote hoogte en ga nooit stilhangen, ook niet als je moet schieten.

De operatie kost de Nederlandse schatkist naar verwachting 17 miljoen euro, exclusief salarissen van het personeel. De grootste hap gaat naar het transport van de zes Apaches naar het strijdtoneel. Dat gebeurt per Antonov. In het enorme Russische transporttoestel passen drie Apaches met ingeklapte rotorbladen.

Volgende week maandag en woensdag komen de Antonovs naar Gilze-Rijen om de Apaches op te pikken. In totaal zijn voor al het materieel vijftien vluchten nodig. Een ticket kost per vlucht 230.000 euro.

IJsland neemt de kosten van twee vluchten voor zijn rekening. De kleine NAVO-partner, die zelf niet over een krijgsmacht beschikt, wil toch bijdragen aan de vredesoperatie in Afghanistan.

Deze dure manier van transport is de enige manier om veilig in Afghanistan te komen, aldus kolonel Abma. „Frikadel en personeel, alles gaat door de lucht.” Hij verwacht dat de helikopters daadwerkelijk in actie zullen komen en niet net als enkele jaren geleden tijdens een missie in Djibouti werkloos aan de grond zullen blijven. „Deze toestellen stralen iets uit. We laten niet met ons sollen.”

Abma was zelf de afgelopen weken in het noorden van Afghanistan. Samen met anderen keek hij of Nederland ook elders in het land een rol kan spelen. Nu zijn de ISAF-troepen alleen actief in en net rond Kabul. „Er is behoefte aan eenheden die de stabiliteit in het land kunnen bevorderen.”

Het advies van de club van Abma gaat richting minister van Defensie. Daarna komt er wellicht een voorstel richting Tweede Kamer. Abma: „We blijven mogelijk langere tijd in Afghanistan.”