De Friese weilanden zien deze dagen wit van de sneeuw. De boeren zijn blij met het winterweer. Vrieskou helpt uitstekend om een nieuwe muizenplaag te voorkomen. Nat weer en een hoge grondwaterstand trouwens ook, vertelde onderzoeker Eddy Wymenga van bureau Altenburg & 
Wymenga maandag op het bedrijf van melkveehouder Klaas Sybesma in Koufurderrige, een dorp tussen Sneek en Lemmer.

De vruchtbare weidegronden in de omgeving van de Friese meren werden de afgelopen twee jaar overspoeld door veldmuizen. De kleine knaagdieren veranderden duizenden hectares grasland in een prairielandschap. Een dergelijke plaag was sinds mensenheugenis niet meer voorgekomen.

Overigens waren ook elders in Nederland boeren de klos. In Groningen, Noordwest-Overijssel, de Eempolders bij Nijkerk, de Lopikerwaard en zelfs in Flevoland leden veehouders en ook akkerbouwers schade. Die liep volgens een inventarisatie van boerenorganisatie LTO op tot 70 miljoen euro.

Ook Klaas Sybesma, die in maatschap met een boer 150 melkkoeien houdt, leed forse schade. „Het heeft ons ongeveer 100.000 euro gekost om 80 hectare grasland opnieuw in te zaaien.” En dan praat hij nog niet over het extra kuilgras dat hij moest aankopen omdat zijn eigen land te weinig opbracht. Bovendien schafte 
hij een pompinstallatie van 80.000 euro aan om zijn land onder water te kunnen zetten. Want 
dat was op een gegeven moment het enige wat nog hielp: de muizen verjagen of verdrinken met water.

Roofvogels

Volgens onderzoeker Wymenga was er in 2013 al een aanwijzing dat de muizenpopulatie in Nederland fors aan het uitdijen was. Er waren dat jaar namelijk veel meer roofvogels actief. In 2014 profiteerden de muizen van een droge zomer gevolgd door een langdurig droog najaar met goede grasgroei – ideale omstandigheden om zich met succes voor te planten. In een open landschap als Zuidwest-Friesland leven relatief weinig roofvogels, zodat daar van een rem nauwelijks sprake was. En zo kon de natuurlijke piek in de muizenpopulatie vooral in dit gebied uitgroeien tot een plaag van ongekende omvang. Hoe zo’n plaag weer verdwijnt is niet precies bekend, maar het gebeurt ‘vanzelf’. Biologen vermoeden dat inteelt, ziekten en concurrentie om voedsel daar een rol bij spelen. Een stevige winter geeft het laatste zetje om het muizenvolk weer tot normale proporties terug te brengen.

Met de ervaringen van de afgelopen twee jaar is een waarschuwingssysteem ontwikkeld dat een nieuwe piek in de muizenpopulatie kan voorspellen. Het onderzoeksrapport pleit voor preventieve maatregelen waar boeren, landschapsbeheerders en waterschappen samen de schouders onder moeten zetten: verhoging van het grondwaterpeil, het tijdelijk onder water zetten van land waar veel muizen zitten, nestkasten plaatsen voor roofvogels, koeien in de wei (muizen houden niet van grasland waar koeien op lopen) en gras kort de winter in laten gaan – zodat de muizen minder te vreten hebben.

Melkveehouder Jelle Bouma uit Scharnegoutum, lid van het boerenactiecomité dat eind 2014 de muizenplaag op de kaart zette, trekt een paar „praktische lessen” uit het rapport. „Ik laat mijn weiland voor de winter door schapen kort grazen. En als er in het voorjaar muizenhaarden zijn, zaai ik stroken mais tussen het grasland. Die gaan als een soort brandgangen verspreiding van de muizen tegen.”

Bouma zag 80 van zijn 100 hectare grasland vernield worden. Kostenpost: 100.000 euro. Hij heeft er een extra lening voor moeten afsluiten bij de bank. „Daardoor ben ik drie tot vier jaar achterop geraakt. Maar ik ken ook collega’s met 4 ton schade.”