„Enigszins innovatief” noemde de bewindsman dinsdag de oplossing die hij en zijn collega’s na twee dagen vergaderen hebben bedacht. Er dreigden politieke problemen omdat de Europese Commissie Duitsland (en ook Portugal) een gele kaart wilde geven wegens belabberde overheidsfinanciën, terwijl de Duitse kanselier Schröder die vernedering tegen elke prijs wilde voorkomen.

Nadat Duitsland beterschap toezegde, zagen de ministers af van de formele waarschuwing. Zij hebben het laatste woord. Met name de belofte van de Duitse minister Eichel dat hij alle meevallers zal aanwenden voor tekortreductie, trok hen over de streep. Duitsland moet nu uiterlijk in 2004 een nagenoeg sluitende begroting kunnen overleggen.

Volgens Zalm zal het voortaan regel zijn dat de officiële waarschuwing -”early warning” in jargon- van tafel gaat als de overtreder herstel belooft. „Nog beter dan een early warning is een quick response. Het gaat natuurlijk om de materie”, betoogde de bewindsman, die tot maandagavond voorstander was van een harde aanpak van de Duitsers.

Hij wees erop dat een officiële waarschuwing vrijblijvend is, terwijl Berlijn nu een belofte heeft gedaan. „Maar als een lidstaat weigert beloftes te doen, dan komt er wel een early warning”, dreigde Zalm.

De officiële reprimande is onderdeel van het stabiliteitspact, dat de euro tot een stevige munteenheid moet maken. Volgens Zalm is het pact door de uitkomst van dinsdag niet gewijzigd. Hij schaarde zich achter voorzitter Duisenberg van de Europese Centrale Bank, die zei dat de geloofwaardigheid van het pact niet wordt aangetast door het compromis.

„Een verdeelde raad van ministers zou meer schade hebben aangericht. We hebben nu een aparte verklaring aan de raad. Er staat alleen niet boven dat het een early warning is”, zei Zalm.

De Duitse minister Eichel toonde zich verheugd dat „de onvruchtbare strijd over procedures is beëindigd. Door de unanimiteit van de ministers is de geloofwaardigheid van het stabiliteitspact versterkt.” Eichel voegde eraan toe dat het beter zou zijn geweest als de Europese Commissie zich vanaf het begin wat soepeler had opgesteld. Hij onderstreepte verder dat het hoge Duitse begrotingstekort vooral het gevolg is van het beleid van de deelstaten.

Tweede-Kamerlid De Haan (CDA) zei dinsdag teleurgesteld te zijn dat de EU niet volgens de afspraken heeft gehandeld. „Wanneer doe je het dan wel? Het is onduidelijk wat de waarde van zo’n gele kaart is en wanneer Europa die dan wel wil toepassen.” Bovendien heeft het CDA grote twijfels over de hardheid van de beloftes. CDA, PvdA en VVD hadden Zalm vorige week aangespoord in Brussel voor een gele kaart te pleiten.

PvdA en VVD willen ook de beweegredenen van de ministers horen. Zij hopen dat het een inhoudelijke beoordeling is geweest en dat niet het prestige van Duitsland de discussie heeft overheerst. „Het ging ons erom te bereiken dat het tekort wordt afgewend. Als dat zonder gele kaart kan is dat in principe goed, maar nu moet nog wel blijken of er inderdaad resultaat wordt geboekt”, zei VVD’er Van Beek.

Ook de liberale fractie in het Europees Parlement vindt dat de EU-ministers van Financiën ten onrechte hebben geweigerd Duitsland en Portugal een officiële waarschuwing te geven. Volgens fractieleider Graham Watson zullen de burgers en de financiële markten het uitblijven van een gele kaart terecht zien als een „typisch voorbeeld van eurogeknoei.”

Watson pleitte er dinsdag voor het stabiliteitspact, dat voorschrijft aan welke regels de twaalf eurolanden zich moeten houden, nog eens onder de loep te nemen. De Brit wees er ook op dat de twaalf eurolanden de beslissing over Duitsland en Portugal maandagavond al hebben genomen, terwijl dat eigenlijk had moeten gebeuren door de ministers van alle vijftien EU-lidstaten.

VVD-europarlementariër Jules Maaten, wiens partij net als D66 deel uitmaakt van de liberale fractie, wijst erop dat Ierland vorig jaar wel een gele kaart heeft gekregen van de EU omdat het te weinig deed om zijn inflatie te beteugelen. Maaten heeft er „grote moeite” mee dat Duitsland bij een zwaarder vergrijp vrijuit gaat. „Als ik Ierland was zou ik me nu benadeeld voelen.”

PvdA-europarlementariër Ieke van den Burg heeft wel begrip voor de coulante houding tegenover Duitsland. Dit land heeft volgens haar veel te lijden gehad onder de economische teruggang en de gevolgen van de terreuraanslagen van 11 september. Van den Burg vindt het anderzijds „onverstandig” dat bondskanselier Schröder zich zo heeft verzet tegen de dreigende gele kaart. „Hij had er niet zo’n prestigezaak van moeten maken.”